Η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ), σε συνεργασία με την Κίνηση Συμπαράστασης για το AIDS (Κίνηση), πραγματοποίησαν έρευνα σχετικά με τη Σεξουαλική Υγεία και τη χρήση Ψυχοτρόπων Ουσιών στο Σεξ, γνωστό επίσης και ως «ChemSex».

Ως όρος, το «ChemSex» χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σεξ μεταξύ αντρών υπό την επήρεια εξαρτησιογόνων ουσιών (ιδιαίτερα μεθαμφεταμίνη, GHB/GBL και μεφεδρόνη), οι οποίες λαμβάνονται αμέσως πριν ή κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Η παρούσα έρευνα είχε σκοπό να προσκομίσει ερευνητικά δεδομένα για τη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών στο σεξ και συγκεκριμένα για το «ChemSex», πεδία τα οποία δεν έχουν ερευνηθεί στον Κυπριακό πληθυσμό. Στόχος της έρευνας ήταν να κατευθύνει την ΑΑΕΚ, ώστε να σχεδιάσει και να προωθήσει πολιτικές και παρεμβάσεις στους τομείς της πρόληψης, της θεραπείας και της μείωσης βλάβης, σε ό,τι αφορά το φαινόμενο «ChemSex».

Την επιστημονική εποπτεία της έρευνας είχε ο Δρ Αντώνης Πούλιος, επιστημονικός συνεργάτης της Κίνησης και του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή» (ΘΦ), επιστημονικά υπεύθυνος της υπηρεσίας «ChemSex Support» του Ath Checkpoint, Κλινικός Ψυχολόγος, MSc, PhD, και Ψυχαναλυτής.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε την περίοδο 15/10/2019 - 31/01/2020, με αυτοσυμπληρούμενο διαδικτυακό ερωτηματολόγιο. Η Κίνηση συνεργάστηκε πολύ στενά με τη ΦΘ, η οποία είχε εκπονήσει αντίστοιχη έρευνα στην Ελλάδα το 2018 (https://positivevoice.gr/6820), ώστε να βασιστεί στο ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα, του οποίου η δομή βασίστηκε στο εργαλείο διαλογής της 56 DeanStreet (Ηνωμένο Βασίλειο). Την έρευνα, στήριξαν επίσης με τη συμμετοχή τους η Accept ΛΟΑΤΙ Κύπρου, η Queer Cyprus Association και το Grindr4Equality, ώστε να φθάσει το ερωτηματολόγιο σε Κύπριους που διαμένουν τόσο στο νότιο, όσο και στο βόρειο μέρος του νησιού, αλλά και σε μεγάλα μητροπολιτικά Ευρωπαϊκά κέντρα όπου συνήθως διαμένουν Κύπριοι, όπως η Αθήνα, το Λονδίνο, το Βερολίνο και αλλού.

Ευρήματα:

Συμμετείχαν 631 άτομα, 86% των οποίων ήταν Ελληνοκύπριοι, 11% Τουρκοκύπριοι, ενώ το υπόλοιπο 3% Αρμένιοι, Μαρωνίτες και Λατίνοι, με μέση ηλικία τα 30,6 έτη.

72% δήλωσαν ότι είναι ΑΣΑ (Άντρες που κάνουν Σεξ με Άντρες)

8,6% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι ζουν με τον HIV. Από τους οροαρνητικούς στον HIV, το τελευταίο εξάμηνο έχει κάνει χρήση PEP (προληπτική αγωγή μετά την έκθεση στον HIV) το 6,6% και PrEP (προληπτική αγωγή πριν την έκθεση στον HIV) το 8,9%, ενώ κατά το τελευταίο έτος έχουν εξεταστεί για τον HIV περίπου οι μισοί.

Το 40,2% των συμμετεχόντων δήλωσε χρήση ουσιών στο σεξ ενώ 19,9% έχει εμπλακεί συγκεκριμένα σε ChemSex, ενώ από όσους δήλωσαν χρήση, 6 στους 10 να αναφέρουν ότι συνδυάζουν ουσίες.

Το 16,3% δήλωσε ότι το μεγαλύτερο μέρος της σεξουαλικής του ζωής είναι υπό την επήρεια ουσιών. Η χρήση ουσιών στο σεξ τείνει να αυξάνεται με την ηλικία, ενώ με την εισαγωγή των ουσιών στο σεξ, τείνει να μειώνεται το ποσοστό νηφάλιας σεξουαλικής ζωής στις μεγαλύτερες ηλικίες. Η χρήση ουσιών στο σεξ δε συσχετίστηκε με χρήση προφυλακτικού, πιθανώς γιατί στο σύνολο του δείγματος υπάρχει η τάση μη χρησιμοποίησής του. Η χρήση ουσιών στο σεξ συσχετίστηκε με μεγαλύτερο αριθμό σεξουαλικών συντρόφων, με συχνότερες εξετάσεις για HIV, με συχνότερη διάγνωση σε Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις (ΣΜΛ), καθώς επίσης και χρήση της PEP (21,4%) και της PrEP (24,6%), παρόλο που η τελευταία δεν είναι επίσημα προσβάσιμη στην Κύπρο.

Το «ChemSex» είναι μια δραστηριότητα η οποία, όπως υποστηρίζεται από πλειάδα μελετών του εξωτερικού, εντοπίζεται κατά κόρων σε άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ), ενώ η εμπλοκή με το «ChemSex» εντοπίστηκε σημαντικά συχνότερα σε άτομα που ζουν με τον HIV.

Συμπεράσματα και Συστάσεις

Το ChemSex είναι μια ιδιαίτερα συχνή συμπεριφορά μεταξύ των ΑΣΑ, η οποία παρουσιάζει ανοδική πορεία με το πέρασμα του χρόνου και την αύξηση των ηλικιών, ενδεχομένως λόγω της αυτονόμησης, αλλά και του στίγματος που συνοδεύει το ομόφυλο σεξ και ενδεχομένως και το να ζει κανείς με HIV.

Η άρση αναστολών υπό την επήρεια ουσιών διαμορφώνει ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης των εκφράσεων της σεξουαλικότητας, αλλά και του στίγματος που φέρει ο HIV. Άλλωστε, τα αυξημένα ποσοστά των οροθετικών πιθανώς να συνδέονται με την ίδια την εμπλοκή σε ChemSex, η οποία αυξάνει την πιθανότητα μετάδοσης. Παρά τα αυξημένα ποσοστά πρόληψης και εξέτασης, τα υψηλά ποσοστά διάγνωσης ΣΜΛ, υποδεικνύουν πιθανώς την υιοθέτηση ριψοκίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών.

Προτεινόμενες δράσεις πρόληψης που θα μπορούσαν να αναληφθούν ως πρωτοβουλία, με στόχο την υλοποίηση για πρόληψη και μείωση βλάβης, τόσο από την πολιτεία, αλλά και σε συνεργασία με τις ΜΚΟ που ασχολούνται και σχετίζονται με το ζήτημα, είναι για παράδειγμα, η εντατικοποίηση της διανομής προφυλακτικών και λιπαντικών, ενώ η δημιουργία ψηφιακού και εκτυπωμένου ενημερωτικού υλικού που να σχετίζεται με το ChemSex και να προωθεί ασφαλέστερες σεξουαλικές πρακτικές, μεθόδους πρόληψης και τρόπους μείωσης βλάβης κρίνεται ως εξαιρετικά χρήσιμη. Η μεγαλύτερης κλίμακας στήριξη της εμπλοκής της κοινότητας (Community Health Workers, Peer-Counselling: συμβουλευτική από ομότιμους) στην προώθηση εξετάσεων ταχείας διάγνωσης για τον HIV και άλλες ΣΜΛ, αλλά και στη δημιουργία υπηρεσιών και ομάδων στήριξης σε άτομα που εμπλέκονται με προβληματικό ChemSex, θα συνέβαλε σημαντικά στη μείωση βλάβης. Η εκπαίδευση Γιατρών Πρώτων βοηθειών, γενικότερα Επαγγελματιών Υγειάς (γιατροί, νοσηλευτικό προσωπικό, ψυχολόγοι, ψυχίατροι), αλλά και της Αστυνομίας, σε ζητήματα που αφορούν την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, αλλά και σε σχέση με τη χρήση ουσιών στο σεξ, θα αποτελούσε επίσης σημαντικό βήμα αντιμετώπισης του φαινομένου.

Τέλος, είναι εξαιρετικά σημαντική η επίσπευση της επίσημης πρόσβασης στην PrEP (PrEPinCyprus.com), μέσα από το δημόσιο σύστημα υγείας, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες της ΕΕ (Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία κ.λπ.), που απουσιάζει από την εργαλειοθήκη πρόληψης για τον HIV στην Κύπρο. Η PrEP θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης του ιού, όπως και τα ποσοστά της HIV λοίμωξης.