Illustration: Al Jazeera


Ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν ποτέ από τη σύσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας και ίσως το μοναδικό που αποκάλυψε ονόματα και πρόσωπα, μέχρι πρότινος ισχυρά, χωρίς κανένα ενδοιασμό, ξεμπροστιάζοντας ένα σαθρό σύστημα και δημιουργώντας τρικυμία εν κρανίω για πολλά υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη, ήταν ίσως αυτό που χρειαζόταν για να αφυπνίσει την κυπριακή κοινωνία και να σηκώσει τον κόσμο από τους καναπέδες και τα πληκτρολόγια.

Μια αποκαλυπτική έρευνα μέσω του δικτύου του Al Jazeera μάς έφερε πρόσωπο με πρόσωπο με τη διαφθορά, δείχνοντάς μας κατάμουτρα το πως κάποιοι «ισχυροί» διαχειρίζονται μια χώρα και έναν ολόκληρο λαό ως σφαχτά σε κρεοπωλείο, που τα βάζουν στην βιτρίνα για να ξεπουλήσουν το στοκ.

Το σκάνδαλο των Cyprus Papers, αφού λοιδορήθηκε από την πλειοψηφία των πολιτικών και άλλων κύκλων, οι οποίοι το χαρακτήρισαν αβάσιμο και υποκινούμενο, έκανε come back με ένα βίντεο που, πέραν πάσης αμφιβολίας, έδειχνε με το δάχτυλο έναν προς έναν κάποιους από τους εμπλεκομένους σε μία νοσηρή κατάσταση η οποία, εις βάρος του συνόλου, απέφερε κέρδη εκατομμυρίων σε μία ελίτ που κατά τα άλλα όφειλε να το προστατεύσει.

Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις των αποκαλύψεων προκάλεσαν δύο παραιτήσεις, τον τερματισμό του ΚΕΠ και τον έκδηλο εκνευρισμό μίας κυβέρνησης που βρέθηκε εκτεθειμένη να «αστεΐζεται» χωρίς κανένας να μπορεί να γελάσει.

Ο James Kleinfeld, ένας από τους βασικούς πυλώνες της έρευνας των Cyprus Papers, αναλύει στη CITY όλα όσα οδήγησαν στο επίμαχο βίντεο των 57 λεπτών, και παράλληλα μάς προετοιμάζει πλαγίως για όσα έπονται.

Πόσοι δημοσιογράφοι/ερευνητές συμμετείχαν σε αυτή την υπόθεση;

Τουλάχιστον 12 δημοσιογράφοι ασχολήθηκαν με τις διάφορες πτυχές των Cyprus Papers. Φυσικά, το τελικό αποτέλεσμα αυτών που είδατε και διαβάσατε οφείλεται σε μία ακόμη μεγαλύτερη στρατιά συναδέλφων και συνεργατών οι οποίοι βοήθησαν στην ολοκλήρωση του έργου, όπως κινηματογραφιστές, μοντέρ, και ντόπιοι «ξεναγοί».

Πότε και πώς ξεκίνησαν οι έρευνες;

Ξεκινήσαμε από το Ηνωμένο Βασίλειο, όταν κάναμε έρευνα για τη διαφθορά, μέσω ενός συνεργάτη μας ο οποίος δουλεύει στο διερευνητικό τμήμα (I-Unit) του Al Jazeera στη Βρετανία. Αυτό ξεκίνησε πριν από περίπου ένα χρόνο. Ένας πρώην αστυνομικός, ο οποίος λειτουργεί πλέον ως μεσάζοντας, πρότεινε στον υπό κάλυψη λειτουργό μας, που του παρουσιάστηκε ως εκπρόσωπος ενός πολύ πλούσιου Κινέζου εγκληματία, να πάει στην Κύπρο για να αποκτήσει κυπριακή υπηκοότητα και κατά συνέπεια ευρωπαϊκό διαβατήριο. Αυτό μας οδήγησε στο ζεύγος Kays, που βλέπουμε στην αρχή του βίντεο. Κάπως έτσι ξεκίνησε και η δική μας έρευνα στο νησί.

Στο Twitter, από τον περασμένο Αύγουστο, ζητάτε από τους Κύπριους να σας στέλνουν ανώνυμα πληροφορίες και στοιχεία που θα οδηγήσουν σε πάταξη της διαφθοράς. Λάβατε τέτοια μηνύματα όλο αυτό το διάστημα;

Έχουμε λάβει ένα μεγάλο αριθμό μηνυμάτων, με κάποια από αυτά να περιλαμβάνουν αδιάσειστα στοιχεία, άλλα εισηγήσεις για το πού πρέπει να στρέψουμε την έρευνα και κάποια που απλώς περιείχαν λόγια στήριξης και ευχαριστιών σε σχέση με τις αποκαλύψεις που κάναμε. Η ανταπόκριση από τους Κύπριους ήταν εκπληκτική και είμαστε βαθιά ευγνώμονες που έχουμε την υποστήριξή τους.

Χωρίς να μας αποκαλύπτετε ονόματα και καταστάσεις, λάβατε πληροφορίες και για άλλους κρατικούς αξιωματούχους σε σχέση με εμπλοκή τους σε θέματα διαφθοράς;

Δεν μπορούμε να αποκαλύψουμε την ταυτότητα των πηγών και των πληροφοριών μας.

Στην Κύπρο, η πολιτική ηγεσία -κατά κύριο λόγο- επιρρίπτει στο Al Jazeera αλλότρια κίνητρα λόγω των στενών επαφών του Κατάρ με την Τουρκία, υποστηρίζοντας πως το περιεχόμενο της έρευνας ήταν υποκινούμενο ούτως ώστε να πλήξει την Κυπριακή Δημοκρατία. Ποια η θέση σας;

Αυτοί οι ισχυρισμοί είναι τουλάχιστον παράλογοι. Οι έρευνές μας διεξάγονται χωρίς πίεση από εξωτερικούς παράγοντες. Όπως ήδη σημείωσα και πιο πάνω, η έρευνα ξεκίνησε στο Ηνωμένο Βασίλειο και όχι στην Κύπρο. Είναι ενδιαφέρον το πώς μετά τη δημοσίευση του βίντεο, είδαμε διάφορους χρήστες στα social media, πολιτικούς και δημοσιογράφους. να προσπαθούν να αμαυρώσουν τη δουλειά μας. Μερικοί μπορεί να πείστηκαν -τον περασμένο Αύγουστο- από αυτές τις παραφωνίες, ωστόσο με το βίντεο που δημοσιεύτηκε την προηγούμενη εβδομάδα δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την εγκυρότητα των αποκαλύψεών μας.

Δεχτήκατε ποτέ παρεμβάσεις με σκοπό τον τερματισμό της έρευνάς σας ή για απόκρυψη στοιχείων;

Καμία προσπάθεια δεν έγινε για τερματισμό της δημοσιογραφικής μας έρευνας. Αλλά ακόμη και αν κάποιοι το προσπαθούσαν δεν θα πετύχαιναν κάτι.

Ούτε τα πρόσωπα τα οποία εμπλέκονταν στο σκάνδαλο προσπάθησαν να σας προσεγγίσουν με κάποιο τρόπο;

Ενημερώνουμε για το περιεχόμενο των ερευνών μας, τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν τη δημοσίευσή τους, όλους τους εμπλεκομένους. Για το ρεπορτάζ των Cyprus Papers όλοι οι εμπλεκόμενοι αρνήθηκαν τις κατηγορίες που προβάλαμε εναντίον τους. Πέραν, όμως, απ’ αυτό δεν είχαμε καμία άλλη επικοινωνία μαζί τους ούτε και με άλλα πολιτικά πρόσωπα της Κύπρου.

Πώς απαντάτε σε όσους σχολιάζουν αρνητικά τον τρόπο που διεξήγατε την έρευνά σας, λέγοντας πως ερχόμενοι υπό κάλυψη και αποσπώντας πληροφορίες μυστικά, ήταν ανάρμοστο.

Σε πολλές περιπτώσεις οι μυστικές ηχογραφήσεις είναι ο πιο κατάλληλος τρόπος για να αποσπάσεις τις πληροφορίες και τις αποδείξεις που χρειάζεσαι. Το δίκτυο Al Jazeera είναι μέλος της Ofcom, του British Media Regulator, ο οποίος διέπεται από τις πιο αυστηρές παραδόσεις σε σχέση με την παροχή δημοσιογραφικών υπηρεσιών. Ο κώδικας της Ofcom’s αποτελείται από αυστηρούς όρους στους οποίους υπόκεινται όλοι οι πάροχοι που εντάσσονται στις υπηρεσίες του. Σε όλες τις υποθέσεις που εξετάζονται πρέπει να υπάρχει μία Prima Facie απόδειξη διαφθοράς ή κακοδιαχείρισης. Μία τέτοια απόδειξη καταθέσαμε στον οργανισμό από την πρώτη επαφή που είχαμε στο Λονδίνο με τον πρώην αστυνομικό.

Όσοι διαφωνούν με αυτές τις μεθόδους, καταδικάζουν μια μακρά παράδοση στην υπό κάλυψη δημοσιογραφία η οποία άλλαξε τις κοινωνίες προς το καλύτερο. Στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του 30’, δημοσιογράφος προφασίστηκε τη ψυχικά άρρωστη για να καταφέρει να εισαχθεί σε μία ψυχιατρική κλινική και να εκθέσει τις σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες που κρατούνταν οι τρόφιμοι. Το ρεαλιστικό και σκληρό βιωματικό ρεπορτάζ της άλλαξε μια για πάντα το πώς η Αμερική αντιμετωπίζει τους ψυχικά άρρωστους ασθενείς.

Υπάρχουν, όμως και πιο πρόσφατα παραδείγματα όπως αυτό του δημοσιογράφου από την Γκάνα, Anas Aremeyaw ο οποίος δρώντας υπό κάλυψη εισήχθη σε ψυχιατρική κλινική της χώρας του, αποκαλύπτοντας παρόμοιες τακτικές. O Anas χρησιμοποίησε υπό κάλυψη μεθόδους για να αποκαλύψει τη διαφθορά του δικαστηρίου της Γκάνα και κατά τη διάρκεια της έρευνας του ανακάλυψε και μία υπόθεση παιδικής πορνείας. To 2015 εκπομπή του BBC’s Panorama χρησιμοποίησε κρυφές κάμερες για να αποκαλύψει κακομεταχείριση και βία σε οίκο ευγηρίας, ρεπορτάζ για το οποίο κέρδισε βραβείο Bafta δημοσιογραφίας το 2018, ενώ υπό κάλυψη δημοσιογράφοι του Al Jazeera αποκάλυψαν το σκάνδαλο του Cambridge Analytica. Όλες αυτές οι περιπτώσεις υπό κάλυψη δημοσιογραφίας δημιούργησαν πρωτοσέλιδα με τα αποτελέσματα των ερευνών τους, επηρέασαν και άλλαξαν τον κόσμο.

Βάσει των όσων είπατε κατά καιρούς, αφήνετε να εννοηθεί πως έρχονται κι άλλες αποκαλύψεις σε σχέση με τα Cyprus Papers.

Είναι αρχή μας να μη συζητάμε την εξέλιξη των ερευνών μας. Θα εξαρτηθεί από τις πληροφορίες που θα έχουμε και αν η δημοσίευσή τους αφορά το δημόσιο συμφέρον. Ενθαρρύνουμε τους Κύπριους να βοηθήσουν στην έρευνα με όποιο τρόπο μπορούν για να εξιχνιαστεί αυτό το δίκτυο ή όποιο άλλο δίκτυο διαφθοράς λειτουργεί εις βάρος του κράτους και πρέπει να εξιχνιαστεί. Είμαστε ένα παγκόσμιο δίκτυο έρευνας και ασχολούμαστε με θέματα σε όλο τον πλανήτη.

Ψίθυροι έχουν αρχίσει ήδη να διαδίδουν πως στα επόμενα βίντεο θα περιλαμβάνονται ονόματα ίδιου κύρους, ίσως και υψηλότερου με αυτό του θεσμού Προέδρου της Βουλής.

Όπως είπα και προηγουμένως, δεν συζητάμε την εξέλιξη και το περιεχόμενο των ερευνών μας.

Υπήρξαν πληροφορίες και στοιχεία στο υλικό που συλλέξατε κατά τη διάρκεια των ερευνών σας που δεν είδαμε στο τελικό βίντεο;

Κινηματογραφώντας υπό κάλυψη μια υπόθεση, είναι αναμενόμενο πως θα μαζέψεις υλικό πολλών ωρών. Δημοσιεύουμε τα στοιχεία από τις υπό κάλυψη ηχογραφήσεις είτε που αποδεικνύουν διαφθορά είτε πρόθεση για συνέργεια σε εγκληματικές ή παράνομες πράξεις, Δεν δημοσιεύουμε προσωπικά δεδομένα και πληροφορίες που δεν αφορούν την έρευνα που κάνουμε. Στο βίντεο των 57 λεπτών δημοσιεύσαμε κάθε σημαντικό στοιχείο που συλλέξαμε.

Ποια περίμενες να είναι η αντίδραση της κυπριακής κοινωνίας και -κυρίως- του πολιτικού κόσμου της Κύπρου μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου;

Αντιλαμβανόμαστε πλήρως ότι ρίξαμε φως σε μία υπόθεση που αφορά ισχυρά πρόσωπα της χώρας. Όπως συμβαίνει συνήθως, τα πρόσωπα μιας έρευνας προσπαθούν να αμαυρώσουν τους ερευνητές όταν τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα. Δεν κατηγορούμε, παρουσιάζουμε απλώς τα στοιχεία και όταν δημοσιεύτηκε το βίντεο, οι πολίτες της Κύπρου ήταν σε θέση να αντιληφθούν επ’ ακριβώς τι γινόταν. Η ανταπόκριση των Κυπρίων πάντως στις αποκαλύψεις που κάναμε ήταν θετική.

Γιατί μεταφράσατε το βίντεο και στα ελληνικά;

Δεν γνωρίζουν ούτε και μιλάνε όλοι αγγλικά στην Κύπρο, οπότε κάναμε μια προσπάθεια να μεταφράσουμε το βίντεο και καθομιλουμένη γλώσσα, οπότε να έχουν όλοι οι πολίτες τη δυνατότητα να το δουν και να το καταλάβουν. Κάναμε το ίδιο και σε άλλες περιπτώσεις.

Τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο βίντεο κάνουν λόγο για προσπάθεια παγίδευσής τους, ενώ ισχυρίζονται πως είχαν καταλάβει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά, οπότε προσπάθησαν να συλλέξουν περισσότερες πληροφορίες για να καταγγείλουν αργότερα την υπόθεση στην αστυνομία.

Ακούμε αυτή την υπερασπιστική γραμμή σχεδόν σε κάθε μυστική έρευνα που διεξάγουμε. Ο δικηγόρος Ανδρέας Πιττάτζης ισχυρίστηκε πως είχε στείλει επιστολή στην ΜΟΚΑΣ καταγγέλλοντας τη συνάντηση που είχαν μαζί του. Μετά τη δημοσίευση του βίντεο, η ΜΟΚΑΣ με Δελτίο Τύπου κατέρριψε τους ισχυρισμούς του κ. Πιττάτζη λέγοντας πως επί της ουσίας δεν υπήρξε καταγγελία με στοιχεία, απλώς μια επιστολή με ισχυρισμούς που δεν μπορούσαν, όμως, να διερευνηθούν.

Η απόφαση της κυβέρνησης να τερματίσει το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα την 1η Νοεμβρίου θα επηρεάσει την έρευνά σας;

Θα αξιολογήσουμε τη συνάφεια και τη σημασία των οποιωνδήποτε αποδεικτικών στοιχείων συλλέγουμε ή έρχονται σ’ εμάς. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη λήξη του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, οπότε όλες οι καταχρήσεις που γίνονταν κατά τη διάρκεια του προγράμματος να μην είναι πλέον εφικτές. Η καταπολέμηση της διαφθοράς σε όλες τις μορφές της αποτελεί κεντρικό μέρος του DNA της I-Unit και θα συνεχίσουμε να την επιδιώκουμε οπουδήποτε στον κόσμο.

Ποιος ήταν ο στόχος της έρευνάς σας;

Είχαμε μια βάσιμη πληροφορία πως ένα υφιστάμενο δίκτυο μπορούσε να δώσει σε έναν καταδικασμένο εγκληματία τη δυνατότητα απόκτησης κυπριακού διαβατηρίου παρακάμπτοντας κάθε κανονισμό. Ο στόχος μας ήταν να αποκαλύψουμε τη διαφθορά, αποκαλύπτοντας τα πρόσωπα που ήταν διαθέσιμα να λάβουν μέρος σε αυτό το δίκτυο και να προχωρήσουν με αυτές τις πρακτικές. Ο στόχος αυτός επετεύχθη.