Συγκεκριμένα, απαντά σε μερικά πολύ σημαντικά ερωτήματα όπως, τι σημαίνει εμβόλιο, πότε αναμένεται ότι θα γίνουν τα πρώτα εμβόλια στην Κύπρο, ποιοι δεν θα μπορούν να εμβολιαστούν αρχικά, πόσο ασφαλές μπορεί να είναι ένα εμβόλιο που φτιάχτηκε σε χρόνο ρεκόρ, γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι δύσπιστοι απέναντι στα εμβόλια, πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος χωρίς εμβόλια, αλλά και αν είναι κατ’ ανάγκη κακό να προβληματιζόμαστε κατά πόσο πρέπει να βάλουμε κάθε φορά ένα νέο εμβόλιο που κυκλοφορεί.

*Η συνέντευξη έγινε μερικά 24ωρα πριν την πολύ σημαντική ανακοίνωση ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου που έχουν αναπτύξει η φαρμακοβιομηχανία Pfizer και η γερμανική εταιρεία βιοτεχνολογίας BioNTech φαίνεται πως αγγίζει το 90%.

Πότε αναμένεται ότι θα γίνουν τα πρώτα εμβόλια στην Κύπρο;

Είναι λίγο πολύπλοκη η ερώτηση, δεν είναι τόσο απλή. Μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε προς το παρόν. Και αυτό γιατί η απάντηση εξαρτάται από τρεις συγκεκριμένους παράγοντες. Ο πρώτος αφορά στο πότε θα τελειώσουν τα δεδομένα της κλινικής φάσης του κάθε εμβολίου. Και εδώ δεν μιλάμε για ένα συγκεκριμένο εμβόλιο αλλά για διαφορετικά εμβόλια, που έχουν διαφορετικές μελέτες, που τρέχουν σε διαφορετικούς χρόνους. Άρα, αν μπορούσαμε να πούμε για ένα συγκεκριμένο εμβόλιο, το πρώτο βήμα που θα πρέπει να γίνει είναι τελειώσει η κλινική μελέτη και να βγουν κάποια δεδομένα. Το δεύτερο βήμα θα είναι να πάρει αυτό το εμβόλιο την άδεια διάθεσης και έγκρισης για την παραγωγή και τη διανομή του, ανάλογα σε ποια χώρα θα γίνει. Για την Ευρώπη θα πρέπει να γίνει αυτό από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Συνήθως, αυτό το διάστημα της έγκρισης είναι σχετικά σύντομο, δεν καθυστερεί, αλλά είναι ένας σημαντικός χρόνος που θα πρέπει να συνυπολογιστεί. Και το τρίτο, που είναι και το πιο σημαντικό για μένα, είναι το πόσο γρήγορα θα διανεμηθούν αυτές οι δόσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, διότι έχω την εντύπωση, χωρίς να είμαι ειδικός, ότι αυτά θα πάνε στην ΕΕ η οποία θα καθορίσει τη διανομή των δόσεων με τα δικά της κριτήρια. Αυτά μπορεί να είναι πληθυσμιακά ή και σε σχέση με το πώς πηγαίνει η πανδημία στην κάθε χώρα ξεχωριστά.

Ποιοι θα εμβολιαστούν πρώτοι;

Αφού έρθουν οι πρώτες δόσεις στην Κύπρο, μετά τίθεται το ερώτημα με βάση ποιο πρόγραμμα της χώρας μας θα γίνει η διανομή του εμβολίου, το οποίο δεν θα δοθεί σε όλους μας, αλλά σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες. Αρχικά, σε ομάδες που είναι απαραίτητο να εμβολιαστούν πρώτοι, όπως είναι οι γιατροί και οι νοσοκόμοι, ακολούθως σε διάφορες άλλες πληθυσμιακές ομάδες όπως είναι οι ευπαθείς ομάδες που επιτρέπεται να εμβολιαστούν και τέλος, θα δοθεί και στο γενικό κοινό. Άρα, καταλαβαίνετε ότι για να πούμε ακριβώς πότε πιστεύουμε ότι θα γίνουν εμβολιασμοί, θα πρέπει να δούμε όλους αυτούς τους παράγοντες. Οι βασικές μας προβλέψεις λένε για Φεβρουάριο προς Μάρτιο, αν πάνε όλα καλά. Τώρα, αν έχουμε κάποιο νέο πολύ πιο σύντομα, αν δηλαδή οι μελέτες τελειώσουν εντός Νοεμβρίου και πάρουμε την έγκριση εντός Δεκεμβρίου και ξεκινήσει άμεσα η διανομή, τότε σημαίνει ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε και τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου τους εμβολιασμούς.

Θεωρείτε ότι ο αριθμός των πρώτων εμβολίων θα είναι επαρκής για να εμβολιαστεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού;

Η επάρκεια θα εξαρτηθεί καθαρά από τον αριθμό που θα πάρουμε. Απ’ εκεί και πέρα, εμείς έχουμε ένα πλεονέκτημα ότι είμαστε μικρός πληθυσμός, όπως και η Μάλτα και το Λιχτενστάιν. Άρα, θα καλύψουμε σημαντικό ποσοστό με μικρό αριθμό εμβολίων. Οπότε, θα μετρήσει πάρα πολύ το ποια είναι τα κριτήρια με τα οποία θα μοιραστούν τα εμβόλια και δεύτερο, τι ποσότητες θα πάρουμε ως πρώτη δόση.

Το εμβόλιο θα χορηγηθεί σε δύο δόσεις, σωστά;

Για να μπορούμε να είμαστε πλήρως εμβολιασμένοι θα πρέπει να κάνουμε δύο δόσεις, με διάρκεια δύο εβδομάδων η μία από την άλλη. Αυτό έχει μια πολυπλοκότητα σε ότι αφορά στον εμβολιασμό γιατί καταλαβαίνετε ότι αν οι εμβολιασμοί γίνουν στα νοσοκομεία ή στα κέντρα υγείας ή αλλού, θα πρέπει να γίνει πολύ καλός προγραμματισμός ώστε εγώ που εμβολιάζομαι Δευτέρα, για παράδειγμα, να ξέρω ακριβώς πότε θα πρέπει να κάνω το δεύτερο εμβόλιο, αλλά θα πρέπει να υπάρχει το δεύτερο εμβόλιο και για τον άλλο που θα το κάνει πιο μετά. Αυτά είναι τα θέματα πιστεύω που θα πρέπει από τώρα να απασχολήσουν την πολιτεία και έχω την εντύπωση χωρίς να έχω κανένα λόγο να το αμφισβητήσω ότι τα σκέφτονται από τώρα. Αυτά είναι ερωτήματα που θα τα απαντήσουμε σιγά σιγά όσο μπαίνουμε στο νέο έτος, δεν είναι κάτι που θα μας αγχώσει από τώρα για τον Φεβρουάριο, αλλά είναι καλό να είμαστε από τώρα γνώστες. Όπως επίσης είναι καλό να γνωρίζουμε ότι το εμβόλιο της Pfizer, για παράδειγμα, το οποίο πήραμε εμείς, είναι εμβόλιο τεχνολογίας mRNA, που σημαίνει ότι αυτό θα είναι αποθηκευμένο στους -80 βαθμούς λίγο πριν το βάλουμε στον ασθενή. Άρα θα πρέπει να μεταφερθεί στους -80, θα πρέπει τα νοσοκομεία να έχουν διαθέσιμους καταψύκτες στους -80, άρα και εκεί θα υπάρχει ένα ζήτημα τεχνικό το οποίο θα πρέπει να το δουν από τώρα.

Ποιοι συμπολίτες μας δεν θα μπορούν να εμβολιαστούν; Και τι θα γίνει με αυτούς;

Εδώ έχουμε δύο σκέλη για την απάντηση. Το ποιοι δεν θα μπορούν να εμβολιαστούν εξαρτάται από το ποιοι επιτρέπεται να πάρουν μέρος ως εθελοντές στις κλινικές μελέτες. Για παράδειγμα, αν το εμβόλιο της Pfizer δεν μελετά το εμβόλιο στις εγκύους -και εδώ να βάλω μια μικρή παρένθεση, λέγοντας πως είναι ένας τρόπος να κάνεις γρήγορα την κλινική μελέτη αν κόβεις πληθυσμούς από τους εθελοντές σου, γιατί το να πάρεις άδεια για να κάνεις κλινική μελέτη με εγκύους θέλει πολύ χρόνο γιατί θα πρέπει να καταθέσεις πολλά χαρτιά βιοηθικής, να πάρεις άδειες συγκεκριμένες, ειδικά πρωτόκολλα για εγκύους κλπ- δεν μελετά άτομα κάτω των 18, δεν δέχεται καρκινοπαθείς, δεν δέχονται ανθρώπους που έχουν σημαντικά καρδιολογικά προβλήματα και ασθένειες… Εδώ μπαίνει και μια δεύτερη παράμετρος. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να το πάρουν τώρα το εμβόλιο, με το που θα βγει. Οι εταιρείες όμως αυτές κάνουνε δεύτερες και τρίτες μελέτες, που βρίσκονται λίγο πιο πίσω στη φάση των κλινικών μελετών (δηλαδή στη φάση 1 και 2), για αυτούς τους συγκεκριμένους ανθρώπους. Και ο λόγος που το κάνουνε αυτό είναι γιατί θέλουν να βγει το εμβόλιο τώρα, όσο το δυνατό γρηγορότερα (εξού και βγάζουνε εκτός τις συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες), να βγει η έγκριση του εμβολίου, αλλά ξεκινάνε ταυτόχρονα μελέτες για εγκύους, παιδιά κλπ. Αυτό σημαίνει ότι με το που θα βγουν τα εμβόλια όντως θα υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες ομάδες που δεν θα μπορούν να εμβολιαστούν, δεν σημαίνει όμως ότι δεν θα μπορούν για πάντα να εμβολιαστούν. Αργότερα, μετά από έξι μήνες, μετά από λίγο καιρό, μπορεί να βγει η μελέτη της ίδιας εταιρείας για το εμβόλιό της για αυτές τις ομάδες, και άρα μετά θα μπορούν να εμβολιαστούν και αυτοί. Είναι πολύ σημαντικό να καταγραφεί αυτό. Ο αποκλεισμός αυτών των ομάδων δεν γίνεται γιατί αυτοί οι συνάνθρωποί μας έχουν κάποια προβλήματα/θέματα και δεν πρέπει να εμβολιαστούν. Γίνεται γιατί δεν έχουμε δεδομένα ασφάλειας για αυτούς. Αν η εταιρεία δεν έχει μελετήσει πως αντιδρά η έγκυος γυναίκα στο εμβόλιο δεν μπορεί να πει με ασφάλεια και με σιγουριά ότι αυτό το εμβόλιο είναι ασφαλές για τις εγκύους. Άρα δεν μπορεί να υπάρχει πράσινο φως. Η κάθε εταιρεία φυσικά βγάζει εκτός δοκιμών άλλες πληθυσμιακές ομάδες, δεν είναι ίδια σε όλα. (σ.σ. Να πούμε εδώ πως η Ευρώπη -άρα και η Κύπρος- παρήγγειλε τόσο από τη Pfizer όσο και από τις Johnson & Johnson και AstraZeneca). Κάποιες εταιρείες βγάζουν τους αλκοολικούς, άλλες βγάζουν ανθρώπους που έχουν ψυχιατρικά ζητήματα, κάποιες βγάζουν ανθρώπους με ιστορικό έντονης αλλεργίας. Υπάρχουν διάφορες ομάδες και δεν είναι κατά βάση αναγκαστικό να είναι θέμα ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά ενίοτε εξαιρούνται και οι ομάδες ανθρώπων που έχουν χαμηλό ανοσοποιητικό. Ασθενείς, για παράδειγμα, που έχουν κάνει μεταμόσχευση και παίρνουν φάρμακα για να καταπιεστεί το ανοσοποιητικό τους, λόγω της μεταμόσχευσης, εξαιρούνται από τις κλινικές μελέτες. Η ερευνητική μου ομάδα στην Ιατρική Σχολή, αυτή τη στιγμή μελετά όλα τα πρωτόκολλα των εταιρειών από τις οποίες έχουμε παραγγείλει από την ΕΕ, μελετά όλες τις ομάδες ασθενών που εξαιρούνται από αυτά τα πρωτόκολλα και προσπαθούμε να δούμε πόσες χιλιάδες είναι αυτά τα άτομα στην Κύπρο, ώστε να μπορούμε να υπολογίσουμε αν αυτοί δεν μπορούν να εμβολιαστούν τώρα και έχουμε και αυτούς που δεν θα εμβολιαστούν γιατί δεν θέλουν, οι υπόλοιποι σε τι ποσοστό πρέπει να εμβολιαστούμε για να είμαστε καλυμμένοι. Αυτή είναι μια μικρή έρευνα που κάνουμε τώρα ως ομάδα και νομίζω ότι στις επόμενες μέρες θα έχουμε και την απάντηση. Και θα το δημοσιεύσουμε.

Όσοι επιλέξουν να μην εμβολιαστούν, τι θα πρέπει να έχουν υπόψη τους;

Τα εμβόλια θα είναι εθελοντικά. Θα εμβολιαστεί αυτός που θέλει. Ο άνθρωπος που δεν θέλει να εμβολιαστεί είναι εκτεθειμένος σε δύο κινδύνους. Ο πρώτος είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να μολυνθούν και να νοσήσουν ή και να καταλήξουν σε κάποια ΜΕΘ. Εδώ θα θυμίσω ξανά πως το πρόβλημα με τον κορωνοϊό είναι η βαριά νόσηση και οι θάνατοι. Αν δεν υπήρχε η νόσηση η βαριά της ΜΕΘ και είχες μια νόσηση μέτρια, δεν θα ήταν πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι το σύστημα υγείας μας μπλοκάρεται από τις πολλές νοσήσεις. Και φυσικά είναι και οι θάνατοι. Άρα, αυτοί οι άνθρωποι θα έχουν αυτό το πρόβλημα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι θα μπορούν να μεταδίδουν και τον ιό και θα τον μεταδίδουν σε ανθρώπους που δεν θα μπορούν να εμβολιαστούν. Δηλαδή, σε εγκύους, σε ανθρώπους που δεν θα μπορούν να πάρουν το εμβόλιο γιατί είναι ασθενείς… Επιπλέον, αυτοί οι άνθρωποι που θα επιλέξουν να μην εμβολιαστούν βγει δεύτερο στέλεχος του ιού, θα είναι πολύ πιο ευάλωτοι σε αυτό τον ιό. Αυτό το σενάριο φυσικά είναι λίγο πιο μακρινό και δεν μας απασχολεί προς το παρόν. Αλλά, κοιτάξτε πιο είναι το πρόβλημα. Αν εγώ έχω πέντε μέλη στην οικογένειά μου και ένα από αυτά είναι ένας καρκινοπαθής, για να προστατευτεί αυτός που δεν θα εμβολιαστεί θα πρέπει να εμβολιαστούμε εμείς οι τέσσερις που ζούμε συνέχεια μαζί του, έτσι ώστε να μην κολλήσουμε εμείς τον ιό και άρα να μην του τον μεταφέρουμε. Σαφώς σημαίνει ότι κι αυτός ο καρκινοπαθής δεν θα πρέπει να κυκλοφορεί πολύ έξω, ώστε να μην κολλήσει τον ιό από αυτούς που δεν θα έχουν εμβολιαστεί. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι εμείς οι υπόλοιποι έχουμε ευθύνη. Άρα οι υπόλοιποι που δεν θα είμαστε σε ομάδες που δεν θα μπορούμε να εμβολιαστούμε, είναι πολύ σημαντικό να εμβολιαστούμε όσο το δυνατό περισσότεροι για να προστατεύσουμε αυτούς που δεν θα εμβολιαστούν. Άρα καταλαβαίνετε ότι σε αυτή την εξίσωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο αυτός που απλώς δεν θέλει να εμβολιαστεί, αλλά μπορεί. Γιατί εκτός από τον εαυτό του, δεν θα προστατεύσει και τους ανθρώπους που είναι γύρω του.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι εν έτει 2020 είναι ακόμα τόσο δύσπιστοι απέναντι σε ένα εμβόλιο;

Ρωτώντας την Παιδιατρική Εταιρεία, με δεδομένο ότι οι περισσότεροι εμβολιασμοί γίνονται στα παιδιά, προστατεύοντάς μας από μικρή ηλικία για ασθένειες που έρχονται αργότερα, θα σας πουν ότι είναι πολύ μικρό το ποσοστό των ανθρώπων στην Κύπρο που δεν θέλουν να εμβολιαστούν τα παιδιά τους. Άρα, οι εκ πεποιθήσεως αντιεμβολιαστές (αυτοί που αρνούνται να βάλουν όλα τα εμβόλια) είναι πολύ λίγοι στην Κύπρο. Αυτοί που είναι περισσότεροι είναι συγκεκριμένα για το εμβόλιο του κορωνοϊού. Μπορεί να μιλούμε για ένα ποσοστό μέχρι και 10% πληθυσμιακά, που είναι αρκετά μεγάλο ποσοστό. Αυτοί οι άνθρωποι χωρίζονται σε διάφορες ομάδες. Κυρίως όμως είναι άνθρωποι που γενικά δεν είναι αντιεμβολιαστές, απλώς τώρα δεν εμπιστεύονται τη γρήγορη διαδικασία της παραγωγής εμβολίου. Προβληματίζονται και λένε «δεν θα εμβολιαστώ τώρα, αλλά θα περιμένω κανένα χρόνο και μετά να το κάνω». Επιπλέον, είναι και οι συνωμοσιολόγοι. Πρώτη φορά ζούμε πανδημία, οπότε κάποιοι που αρέσκονται στις συνωμοσίες σκέφτονται πως είναι ευκαιρία των εταιριών να μας εμβολιάσουν όλους, τα δύο δις του παγκόσμιου πληθυσμού, βάζοντας κάτι μέσα στο εμβόλιο που δεν ξέρουμε τι είναι. Τέλος, υπάρχουν και κάποιοι που δεν πιστεύουν καν ότι υπάρχει κορωνοϊός, ότι όλο αυτό είναι ένα ψέμα και άρα δεν υπάρχει λόγος να εμβολιαστούν για κάτι που θεωρούν ότι είναι μια απλή γρίπη. Αυτούς τους ανθρώπους, αφού θα παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην ανοσία μας ως πληθυσμού, θα πρέπει να μπορέσουμε να πείσουμε όσο το δυνατό περισσότερους. Μιλώντας μαζί τους, καταλαβαίνεις πως έχουν χαμηλή εμπιστοσύνη στο σύστημα, το υγειονομικό, το πολιτικό κλπ. Θα πρέπει να τους κερδίσουμε με τη λογική και επιχειρήματα. Δεν θα τους κερδίσουμε όλους, αφού με κάποιους που λένε για ηλεκτρονικά τσιπάκια δεν μπορείς να μιλήσεις και πολύ λογικά. Υπάρχουν όμως οι άλλοι, οι πολλοί, που απλώς έχουν αμφιβολίες για το θέμα της ασφάλειας.

Πώς πείθουμε όλους όσοι έχουν αμφιβολία για τη γρήγορη διαδικασία παραγωγής αυτού του εμβολίου;

Μπορούμε να τους πείσουμε και να τους πούμε ότι δεν υπάρχει κανένα εμβόλιο στον κόσμο, αυτή τη στιγμή, που να μας έχει δείξει σημαντικές παρενέργειες, τόσες πολλές, που να είναι περισσότερες από όσες σου προκαλεί ο ίδιος ο ιός. Και ο λόγος που δεν το γνωρίζουν αυτό είναι γιατί δεν γνωρίζουν τη βιολογία των εμβολίων. Δεν γνωρίζουν τι σημαίνει εμβόλιο.

Τι σημαίνει εμβόλιο λοιπόν;

Εμβόλιο σημαίνει δίνω μια πληροφορία στον οργανισμό μου για το πώς είναι ο ιός, έτσι ώστε να τον αναγνωρίσει πολύ γρήγορα και να τον καταπολεμήσει. Και πώς το κάνω αυτό; Του δίνω τον ίδιο τον ιό πεθαμένο, σκοτωμένο, εξουδετερωμένο. Ή δίνω ένα μέρος του ιού στον οργανισμό μου και αναπτύσσω τα αντισώματά μου. Πώς γίνεται ένας ιός εξουδετερωμένος, μη ενεργός, ή ένα μέρος του ιού, να προκαλεί μεγαλύτερο πρόβλημα στο σώμα μας απ’ ότι ο ίδιος ο ιός, που είναι ζωντανός και πολλαπλασιάζεται; Βεβαίως υπάρχουν σπάνιες παρενέργειες εμβολίων, έχουν καταγραφεί, αλλά είναι τόσο σπάνιες που υπερέχει το όφελος του να βάλεις το εμβόλιο από το ρίσκο του να μην το βάλεις. Όπως παρενέργειες υπάρχουν και για οποιαδήποτε φάρμακα. Αν πάρετε παναντόλ, που είναι παρακεταμόλη, και έχετε κάποιο θέμα στο συκώτι σας εκ γενετής, μπορεί να πάθετε πολύ σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία. Να πάθετε κύρωση του ήπατος, με ένα μόνο παναντόλ. Αλλά είναι πολύ σπάνιο αυτό, είναι ένα στα τόσα εκατομμύρια. Γνωρίζουμε ότι είναι σπάνιο πολύ, δεχόμαστε το ρίσκο, γιατί το όφελος της μείωσης του πόνου είναι μεγαλύτερο. Με την ίδια λογική λειτουργούμε σε όλα τα φάρμακα. Όλα τα φάρμακα έχουν παρενέργειες, και έτσι και τα εμβόλια έχουν κάποιες μακροχρόνιες παρενέργειες, πολύ σπάνιες όμως. Έχουν συχνές παρενέργειες, αλλά είναι χαμηλού βεληνεκούς. Δηλαδή, το εμβόλιο θα σου προκαλέσει λίγο πυρετό, λίγο μυϊκό πόνο, μπορεί να σου φέρει και λίγη αδιαθεσία… Είναι παρενέργειες οι οποίες είναι αναμενόμενες, ισχύουν για κάποιες μέρες και μετά φεύγουν. Άρα το όφελος είναι πολύ μεγαλύτερο από το πρόβλημα.

Πώς θα ήταν ο κόσμος σήμερα χωρίς εμβόλια; Έχουμε παρατηρήσει να επιστρέφουν αρρώστιες λόγω της άρνησης κάποιων να εμβολιαστούν;

Υπάρχουν πάρα πολλά σημαντικά στατιστικά δεδομένα δημοσιευμένα και διαθέσιμα που αποδεικνύουν αυτό το πράγμα. Τα πράγμα χωρίς εμβόλιο είναι πολύ εύκολο να τα δεις. Αν δούμε τους θανάτους που είχαμε από ιλαρά, από ανεμοβλογιά, από διφθερίτιδα, μιλάμε για εκατομμύρια νεκρούς, με τα δεδομένα να είναι καταγεγραμμένα. Όλες αυτές οι ασθένειες έχουν σχετικά εκλείψει. Και λέω σχετικά γιατί υπάρχουν μέρη του πλανήτη μας που δεν υπάρχει πρόσβαση σε εμβόλιο, λόγω έλλειψης πόρων. Υπάρχουν παθήσεις που με τα εμβόλια τις έχουμε κάνει σχεδόν μηδενικά. Παρόλα αυτά, και για να πάω στο δεύτερο μέρος της ερώτησης που είναι εξίσου σημαντικό, όλη αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης, το αντιεμβολιαστικό κίνημα, η προπαγάνδα, η αμφιβολία του κόσμου γενικά και η έλλειψη εμπιστοσύνης στο υγειονομικό σύστημα, έχουν αυξήσει το ποσοστό των ανθρώπων που δεν εμβολιάζονται, και έχουμε δει ήδη από τώρα κάποιες από αυτές τις ασθένειες να επανέρχονται. Ήδη έχουν αυξηθεί κάποια ποσοστά σε ασθένειες απλές, παιδικές ασθένειες, όπως η ιλαρά κλπ -υπάρχουν αυξημένα κρούσματα κυρίως στην Αμερική που κάνει θραύση το αντιεμβολιαστικό κίνημα, αλλά και στην Ευρώπη. Τα νούμερα είναι πολύ εύκολο να τα βρει κάποιος στο διαδίκτυο, από έγκυρες πηγές. Άρα το θέμα των εμβολίων είναι σημαντικό για ασθένειες που έρχονται και παρέρχονται και για εποχικές, αλλά σε μία πανδημία είναι το μοναδικό μας όπλο. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κανένα φάρμακο στον κόσμο που να σκοτώνει ιό. Κανένα αντιικό φάρμακο δεν υπάρχει εναντίον κανενός ιού. Έχουμε μόνο φάρμακα που βοηθάνε λίγο. Και ο λόγος που δεν έχουμε φάρμακο αντιικό, είναι γιατί ο ιός είναι ένας πανέξυπνος μικροοργανισμός (το πανέξυπνος σε εισαγωγικά, για να μην παρεξηγηθώ), ο οποίος συνεχώς αλλάζει τη δομή του και μεταλλάσσεται και αλλάζει τον τρόπο που λειτουργεί και μεταδίδεται και μολύνει και κάνοντάς το αυτό το πράγμα αλλάζει τους στόχους που έχει πάνω του σε φάρμακα. Ακόμα κι αν βρούμε ένα φάρμακο τώρα και πούμε ότι είναι δραστικό, με το που θα το βγάλουμε στην αγορά δεν μας λέει τίποτα ότι αυτό θα συνεχίσει να είναι δραστικό και στα επόμενα στελέχη του ιού. Αυτό το βλέπουμε λίγο και σε βακτηριακές λοιμώξεις, αλλά για τους ιούς είναι πάρα πολύ συχνό. Άρα, αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κανένα φάρμακο για κανέναν ιό και ήμασταν σχεδόν σίγουροι ότι θα πρέπει να ήμασταν πάρα πολύ τυχεροί αν βρίσκαμε φάρμακο για τον κορωνοϊό. Άρα, ξανά πηγαίνουμε στη μοναδική μας γνωστή λύση με κάποιες αναπτυγμένες τεχνολογίες που είναι τα εμβόλια. Το εμβόλιο πλέον είναι το μοναδικό που μπορεί να μας λύσει το θέμα του κορωνοϊού. Να πω και κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό. Το ότι ξέρουμε πως λειτουργούν τα εμβόλια και τα έχουμε χρησιμοποιήσει σε ιούς άλλους κτλ, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ιοί που δεν ξεφεύγουν από εμβόλια. Αυτή τη στιγμή για παράδειγμα δεν έχουμε εμβόλιο κατά του HIV. Και τον HIV τον ξέρουμε πάρα πολλά χρόνια, δεκαετίες, και έχουμε κάνει άπειρες μελέτες. Ο λόγος που δεν έχουμε εμβόλια είναι γιατί κάθε φορά ο HIV έχει παρά πολύ γρήγορη αλλαγή όσον αφορά τον γενετικό του κώδικα και άλλα στοιχεία βιολογίας του εξ ου και κάθε φορά που βγάζουμε ένα εμβόλιο είναι πάρα πολύ μικρή η αποτελεσματικότητά του. Για τον HIV δεν βρήκαμε, αλλά από την άλλη έχουμε εμβόλια όπως της γρίπης, για παράδειγμα, που αν και μεταλλάσσεται πάρα πολύ γρήγορα ο ιός της γρίπης και κάθε χρόνο έχουμε καινούργια στελέχη του (αφού είναι εποχικός), εκεί βρίσκουμε πολύ γρήγορα το καινούργιο εμβόλιο. Και όταν λέω βρίσκουμε, δεν κάνουμε κάτι δραματικό. Απλώς παίρνουμε, όπως σας είπα, τον ιό εξουδετερωμένο και τον δίνουμε στον άνθρωπο. Και βγάζει αντισώματα πριν μολυνθεί. Άρα, με αυτή την τακτική, μπορούμε και έχουμε κάθε χρόνο καινούργιο εμβόλιο γρίπης, χωρίς να χρειάζονται ολοκληρωμένες από την αρχή κλινικές μελέτες για καινούργιο εμβόλιο.

Αυτό θα ισχύσει και σε αυτή την περίπτωση, με τον κορωνοϊό;

Πολύ δύσκολη ερώτηση. Τα είπα αυτά προηγουμένως για να σας δείξω ότι θα είμαστε ευτυχισμένοι και τυχεροί αν βγάλουμε κάποιο εμβόλιο για τον κορωνοϊό. Είμαι πολύ αισιόδοξος γιατί υπάρχουν πάρα πολλά εμβόλια που είναι στην ουρά και περιμένουν και αυτό είναι καλό. Δεν μπορεί δηλαδή να είμαστε 100% αποτυχία σε όλα, κάποιο θα πετύχει, άρα αυτό είναι θετικό. Αλλά το ερώτημα πόσο τοις εκατό προστασία θα μας δώσει. Αυτό είναι για μένα το σημαντικότερο ερώτημα. Αυτή τη στιγμή το εμβόλιο της γρίπης σού παρέχει μια προστασία γύρω στο 65-70%. Κάπου εκεί. Αυτό τι σημαίνει; Αν εσείς κι εγώ εμβολιαστούμε με το εμβόλιο της γρίπης φέτος, στατιστικά τρεις στους δέκα θα μολυνθούμε από γρίπη. Ή μάλλον θα έχουν κίνδυνο να μολυνθούν. Αυτό σημαίνει ότι δεν σε προστατεύει 100%. Δεν υπάρχει εμβόλιο που να προστατεύει 100%. Το μεγαλύτερο ποσοστό που έχουμε φτάσει είναι γύρω στο 85-90%. Τώρα, το ερώτημα είναι πόσο θα μας προστατεύσει το εμβόλιο του κορωνοϊού. Αυτό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στον υπολογισμό που είπαμε πριν, για την ανοσία που θα αναπτύξουμε ως χώρα. Διότι αν το εμβόλιο σε καλύπτει πχ μόνο 60%, σημαίνει ότι ακόμα κι εμείς που θα εμβολιαστούμε, 4 στους 10 μπορεί να μολυνθούμε. Άρα είναι πολύ σημαντικό να εμβολιαστούμε όσο το δυνατό περισσότεροι. Και πάλι όμως θα έχουμε προστατευτικά μέτρα. Αυτό θα πρέπει να το καταλάβει ο κόσμος.

Αν μολυνθώ, αφότου έχω εμβολιαστεί, θα έχω πιο ήπια συμπτώματα ή όχι κατ’ ανάγκη;

Αυτή η ερώτηση είναι μέρος των κλινικών μελετών. Συγκεκριμένα, οι κλινικές μελέτες εμβολιάζουν τους εθελοντές, τους αφήνουν να ζήσουν κανονικά μέσα στην κοινότητα και μετά τους μελετάνε. Και απαντάνε στα εξής ερωτήματα: Πρώτον, πόσοι από αυτούς που εμβολιάστηκαν θα μολυνθούν, αν αυτοί που μολύνθηκαν θα κάνουν συμπτώματα, αφού μπορεί να μολυνθείς και να μην κάνεις συμπτώματα και αν τελικά κάνεις συμπτώματα, ελέγχουν αν η νόσησή τους είναι αυξημένη ή μειωμένη. Άρα το εμβόλιο μπορεί να μην σε προστατεύει πολύ, δηλαδή να σε προστατεύει για παράδειγμα 50%, αλλά αν μολυνθείς να μην κάνεις συμπτώματα. Μια εξέλιξη που θα είναι καλή για σένα, αλλά δεν θα είναι καλή για τη μετάδοση. Αν μολυνθείς εσύ, ακόμα και αν έχεις εμβόλιο και δεν κάνεις νόσηση, μπορείς να το μεταφέρεις με υγροσταγονίδια στον άλλο που δεν έχει εμβολιαστεί. Άρα θα πρέπει να ξέρει ο κόσμος ότι όταν έρθει το εμβόλιο δεν θα σημαίνει ότι εμβολιάστηκα και τέλος. Δεν σημαίνει αγκαλιές, φιλιά, ρίχνω τη μάσκα και τέλος. Ο ιός θα μπορεί να μεταδοθεί ακόμα και με επιφάνειες. Αν εσείς πάτε στο γραφείο σας, εμβολιασμένος και ακουμπήσετε στο χερούλι, και μετά έχει αρκετό ιικό φορτίο εκεί πέρα και μετά το μεταφέρετε σε ένα ποτήρι το οποίο θα πάρει κάποιος που δεν είναι εμβολιασμένος, θα κολλήσει αυτός. Αυτό σημαίνει ότι θα γίνουν οι εμβολιασμοί, θα συνεχίσουμε να έχουμε μάσκες, να πλένουμε χέρια, να έχουμε αποστάσεις και το πότε θα φύγουν τα μέτρα θα βασιστεί ανάλογα με το τι επιδημιολογική εικόνα θα δούμε στην Κύπρο. Δηλαδή, αν εμβολιαστούμε εμείς Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο (γιατί θα έρχονται διάφορες δόσεις) και γίνει ο εμβολιασμός μέχρι το καλοκαίρι και δούμε ότι καθώς εμβολιάζεται ο κόσμος αρχίζουν και πέφτουν τα κρούσματα και φτάνουμε τον επόμενο Σεπτέμβρη και έχουμε μηδέν, παράδειγμα λέω, τότε σαφώς θα αρχίσουμε να χαλαρώνουμε από μια άποψη του στυλ ότι τουλάχιστον πλέον είμαστε εμβολιασμένοι, έχουμε και μια «α» ανοσία, έχουν πέσει και τα κρούσματα, είμαστε πιο χαλαροί. Αλλά αυτό θα βασιστεί στην εικόνα την επιδημιολογική, όχι στο γεγονός ότι εμβολιαστήκαμε.

Εσείς πότε πιστεύετε ότι θα χαλαρώσουν τα μέτρα;

Προσπαθώ να σκεφτώ ότι υπάρχει πάντα ένα lag period. Μια περίοδος μεταξύ μέτρων και μείωσης κρουσμάτων. Ακόμα και τώρα να κάναμε full lockdown, δεν θα έπεφταν αύριο τα κρούσματα αλλά μετά από 2-3 βδομάδες. Και επειδή αργούν να πέσουν τα κρούσματα, θα αργήσει ακόμα περισσότερο να πέσει και η νόσηση και θα αργήσουν και οι θάνατοι να πέσουν, ακόμα πιο μετά. Υπάρχει αυτή η περίοδος που είναι σημαντική. Άρα το ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα πέσουν τα κρούσματα μετά τον εμβολιασμό, για να μπορούμε να υπολογίσουμε πόσο θα χαλαρώσουν τα μέτρα. Είναι αρκετά πολύπλοκη ερώτηση. Εδώ, θα παίξει πολύ μεγάλο ρόλο η ευθύνη της πολιτείας για την ενημέρωση του κόσμου. Δεν βλέπω καμπάνιες ενημέρωσης πουθενά στα κανάλια, να λεν στον κόσμο πώς φοράει σωστά τη μάσκα, να τον υπενθυμίζουν να πλένει τα χέρια του, να κρατάει αποστάσεις… Το έχουμε παρατήσει λίγο το θέμα. Θα πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα, έτσι ώστε όταν θα αρχίσουμε να εμβολιαζόμαστε να μην έχουμε στον ουρανό τα κρούσματα. Γιατί όσο πιο πολλά θα είναι τα κρούσματα τότε, τόσο πιο αργά θα πέσουνε. Άρα από τώρα, πριν τον εμβολιασμό, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι, όταν θα έρθει το εμβόλιο θα έχουμε όσο το δυνατό λιγότερα κρούσματα. Για να πέσουν και να φύγουν και τα μέτρα πιο γρήγορα.

Κι αν τελικά ο αριθμός όσων θα εμβολιαστούν είναι μικρός;

Θα έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό.

Είναι κατ’ ανάγκη κακό να προβληματιζόμαστε κατά πόσο πρέπει να βάλουμε κάθε φορά ένα νέο εμβόλιο που κυκλοφορεί;

Το λέω συνέχεια, είτε μιλώ με τον κόσμο είτε μιλώ με τους φοιτητές μου. Δεν είναι ποτέ κακό να έχεις αμφιβολίες για κάτι. Ποτέ. Πρέπει ο κόσμος να έχει κριτική σκέψη, να ασχολείται, να σκέφτεται, να ανησυχεί. Δεν είναι κακό, το να πας στον γιατρό σου και να πεις «γιατρέ, τι γίνεται, μόνο σε ένα χρόνο έβγαλαν εμβόλιο, είναι ασφαλές, μπορώ να το βάλω;». Δεν είναι κακό αυτό. Υπάρχουν όμως απαντήσεις σε αυτούς τους προβληματισμούς. Οι απαντήσεις είναι standard.

Το ότι το συγκεκριμένο εμβόλιο φτιάχτηκε σε χρόνο ρεκόρ;

Το να πάρει ένα εμβόλιο άδεια κυκλοφορίας από διεθνή οργανισμό φαρμάκων θα πρέπει να ‘χει συγκεκριμένα standards στα κλινικά του δεδομένα. Δεν μπορείς να πάρεις άδεια αλλιώς. Το αν αυτά τα standards τα πετυχαίνεις σε μικρό χρονικό διάστημα ή όχι δεν εξαρτάται μόνο από την ποιότητα του εμβολίου. Εξαρτάται από πολλές άλλες γραφειοκρατικές παραμέτρους. Δηλαδή όταν ένα εμβόλιο παίρνει οκτώ χρόνια κανονικά για να γίνει, αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε τους πόρους, γιατί δεν έχουμε όλη αυτή την πίεση που χρειάζεται στα κέντρα ερευνών ή στους εγκριτικούς μηχανισμούς, επειδή θέλουν να κάνουν πλήρη δουλειά τα πρωτόκολλά τους καλύπτουν όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, διότι αργούν να βρουν εθελοντές… Εσείς και εγώ θα πηγαίνατε εθελοντές για ένα εμβόλια για τα ιλαρά, για παράδειγμα; Από τη στιγμή που δεν πηγαίνουν εθελοντές, αργούν αυτές οι κλινικές μελέτες. Το ότι η κλασσική κλινική μελέτη για το εμβόλιο παίρνει οκτώ χρόνια, δεν είναι μόνο επειδή οκτώ χρόνια μελετάμε αυστηρά την ασφάλεια του εμβολίου και μετά το αφήνουμε. Δεν είναι αυτός ο λόγος, αλλά περισσότερο έχει να κάνει με τη γραφειοκρατία. Και αυτό το απέδειξε αυτή η πανδημία, διότι πέσανε απίστευτοι πόροι και χρήματα, δεν υπάρχει ούτε ένα εργαστήριο ερευνητικό σε κανένα πανεπιστήμιο στον κόσμο που να μην ασχολείται με τον κορωνοϊό, όλες οι γιγάντιες εταιρίες ασχολούνται με τα εμβόλια και καταλαβαίνεται ότι όλοι αυτοί οι πόροι, συν το ότι βγάλανε αρκετές ομάδες ασθενών από τις μελέτες, το ότι πήραμε κατευθείαν άδειες για έναρξη των κλινικών μελετών, όλα αυτά έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στο να μειώσουμε τον χρόνο σε ένα χρόνο. Εκεί που βλέπετε εσείς (ο τρίτος) μειονέκτημα στον χρόνο, εγώ βλέπω πλεονέκτημα. Διότι αν ήταν κλασσικός ο χρόνος, 8 χρόνια, τι θα κάναμε; Θα περιμέναμε οκτώ χρόνια έχοντας πανδημία, για το αν θα βρούμε το εμβόλιο; Άρα ο κόσμος δεν είναι κακό που έχει αμφιβολίες. Θα πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στους επιστήμονες.

Ο Δρ Νικόλας Διέτης είναι Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, από τον Οκτώβριο του 2015. Διδάσκει το πεδίο της φαρμακολογίας του Προπτυχιακού Προγράμματος της Ιατρικής Σχολής σε 2ετείς και 3ετείς φοιτητές και διευθύνει το Εργαστήριο Πειραματικής Φαρμακολογίας της Σχολής. Είναι διορισμένο μέλος του Συμβουλίου του ΚΕ.ΔΙ.ΜΑ και της Επιτροπής Εσωτερικής Ποιότητας του Πανεπιστημίου Κύπρου, καθώς και εξεταστής του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Αρ.Φακ. Ι.Κ.Υ.Κ.1.1.04.1/V).

Διαβάστε ολόκληρο το βιογραφικό του εδώ.

Μάθε περισσότερα: www.dietislab.org