«Πρέπει να σημειώσω ότι η κριτική που ασκώ δεν έχει να κάνει με την ικανότητά του ως προπονητής. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω τη σχέση που έχει με τους παίκτες του, τη γνώση που έχει για το άθλημά του, πώς είναι στη προπόνηση και στον αγώνα. Κρίνω ένα βίντεο με κοινωνιολογική προσέγγιση, θέλοντας να υπογραμμίσω τη μεγάλη ανάγκη για επιμόρφωση και εκπαίδευση σε θέματα Ηθικής, Δεοντολογίας και Ηγεσίας προς όλους τους εμπλεκομένους φορείς», σημειώνει ο Δρ. Αλεξόπουλος.

Διαβάστε παρακάτω ολόκληρο το κείμενό του.

«Ο Αθλητισμός αντανακλά, ενισχύει και αναπαράγει την κοινωνία». Αυτές ήταν οι πρώτες μου σκέψεις όταν ένας παλιός φοιτητής μου στο μάθημα της Κοινωνιολογίας του Αθλητισμού μού έστειλε ένα βίντεο το οποίο μοιράστηκε η Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, ονομάζοντάς το συγκλονιστικό και πωρωτικό, με συμπερασματικό συσχετισμό ότι έφερε νικηφόρο αποτέλεσμα εναντίον του αντίπαλου.

Τη στιγμή που γράφω, το βίντεο έχει 1800 likes (με μόνο 2 να γελούν), 334 shares 61,000 προβολές. Έχει, επίσης, 90 σχόλια, όλα με «Μπράβο» και κάποια που θέλουν το προπονητή Υπουργό Άμυνας, κάποια που τον εκθειάζουν, κάποια που τον ονομάζουν «παράδειγμα προπονητή», όλα με έκδηλη την τονωμένη «περηφάνεια» από τον πύρινο λόγο του προπονητή, ο οποίος αντανακλά με μεγάλη ακρίβεια τα συλλογικά μας σύνδρομα. Κάποτε κλάμα, θυματοποίηση και παρουσίαση της χώρας - αθώας περιστέρας και ταυτόχρονα η ανεξήγητη αυτή αίσθηση της υπεροχής και της ανωτερότητας ως προς άλλους ανθρώπους και χώρες.

Ποια θέματα προκύπτουν από το βίντεο; Με τον φακό του κοινωνικού επιστήμονα στο χώρο του αθλητισμού βλέπω τρία θέματα να αναδεικνύονται τα οποία έχουν τις δικές τους ψυχολογικές και κοινωνιολογικές επεξηγήσεις. Θα προσπαθήσω να παραθέσω τις πρώτες μου σκέψεις και παρατηρήσεις, χωρίς να διεκδικώ επιστημονική αξιοπιστία, αλλά ως άτομο που υπηρέτησα και υπηρετώ τον αθλητισμό με διάφορους ρόλους, και ως πανεπιστημιακός που θεωρεί τον αθλητισμό εργαλείο για διδασκαλία ικανοτήτων ζωής και διδασκαλίας αξίων για τον άνθρωπο και όχημα για κοινωνική αλλαγή, αλληλεγγύη, κατανόηση, ανεκτικότητα, φιλιά στη κοινωνία και στο πλανήτη.

Άφησα την ικανότητα πρόκλησης κοινωνικής συνοχής τελευταία, γιατί σχετίζεται με το βίντεο και με το πρώτο θέμα που προκύπτει από το βίντεο -τα σχόλια των θεατών. Η συνοχή εμφανίζεται με τη μορφή εθνικής ανάτασης και περηφάνειας και ενίσχυσης αυτών που ονομάζουμε «χαρακτηριστικά φυλής». Η νίκη στο γήπεδο και η σύνδεση της με τη γενικευμένη υπεροχή μιας χώρας και με το αίσθημα εθνικής περηφάνειας, όσο παράλογη και αν είναι, χέει ανθρωπολογικές επεξηγήσεις και παραπέμπει στις πραγματικές μάχες μεταξύ φυλών και ομάδων.

«Μιλά» στο DNA μας και γι’ αυτό το ποδόσφαιρο έχει τόσο μεγάλη απήχηση. Από τα σχόλια, όμως, βλέπουμε κάτι άλλο το οποίο είναι ενδιαφέρον. Πολύ λίγα άτομα ασχολήθηκαν με το αποτέλεσμα του αγώνα. Όλα τα σχόλια αφορούσαν το προπονητή και το πύρινο λόγο του. Οι πιθανές επεξηγήσεις είναι σε δυο επίπεδα. Το πρώτο είναι η επίκληση στο συναίσθημα, η οποία έγινε με φωνές, με αναφορές στην εισβολή, βιασμούς, φόνους, παρουσίαση μιας Κύπρου ταλαιπωρημένης μεν, αλλά που είναι η καλύτερη χώρα στο κόσμο. Ο δεύτερος λόγος θαυμασμού, δείχνει κάτι πιο βαθύ. Δείχνει την ανάγκη του Κύπριου για κάποιο που θα του τονώσει τη χαμένη (;) περηφάνεια του. Φαίνεται μια ανάγκη για ηγέτες, αλλά φαίνεται και ποσό επιρρεπείς είναι κάποιοι σε λαϊκισμό και λαοπλανισμο.

Το δεύτερο θέμα αφορά αυτόν που μοιράστηκε το βίντεο, δηλαδή την Κυπριακή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, η οποία είναι Αρχή που διέπει το άθλημα στη χώρα και είναι υπεύθυνη για τις εθνικές ομάδες. Είναι στην ουσία ο θεσμικός φορέας του αθλήματος, και με όρους αθλητικού μάνατζμεντ το τμήμα στήριξης για να παράγεται «προϊόν» υπό τη μορφή ποδοσφαίρου για «κατανάλωση».

Η κοινοποίηση του βίντεο από την επίσημη σελίδα της ΚΟΠ έχει δυο πιθανές επεξηγήσεις. Η επεξήγηση από τη πλευρά του μάρκετινγκ λέει ότι από τη στιγμή που πρόκειται για προϊόν που αφορά εθνική ομάδα, το πασπάλισμα με εθνικές πινελιές έχει νόημα και πιθανόν να γίνει πιο ελκυστικό για κατανάλωση αφού «κτυπά» τη φλέβα της εθνικής ταυτότητας. Η κοινωνιολογική επεξήγηση είναι ίσως πιο πιθανή. Με βάση κάποιες κοινωνιολογικές θεωρίες αναφορικά με τη σχέση αθλητισμού και πολιτικής, ο αθλητισμός προωθεί το γόητρο, την εξουσία ενός συνόλου, κοινότητας και Κράτους. Είναι επίσης εργαλείο για προώθηση Ταυτότητας και Ενότητας και πιο σχετικό με τη περίπτωση του βίντεο, εργαλείο αναπαραγωγής Αξίων σχετικών και ταυτιζόμενων με την επικρατούσα πολιτική ιδεολογία. Αυτό το τελευταίο ηθελημένα ή άθελα έκανε η ΚΟΠ. Κάνοντας αυτό, χρησιμοποίησε του αθλητές ως πιόνια προβολής και προώθησης της ιδεολογίας αυτής. Κάποιοι από τους αθλητές σε εκείνα τα αποδυτήρια ήταν εκεί λόγω της ικανότητάς τους στο φούτσαλ, λόγω της αγάπης για το άθλημά τους και μπορεί να διαφωνούσαν με τα λεγόμενα του προπονητή τους, χωρίς όμως να έχουν πολλές πιθανότητες και δυνατότητες διαφωνίας λόγω των ιδιαίτερων σχέσεων εξουσίας που υπάρχουν μέσα σε ομάδες.

Αυτές οι σχέσεις εξουσίας μάς φέρνουν στο τρίτο θέμα το οποίο είναι ο προπονητής ο οποίος είναι πρωταγωνιστής στο βίντεο. Στο ξεκίνημα του βίντεο, φαίνεται ξεκάθαρα με βάση τα δικά του λεγόμενα ότι δεν αναγνωρίζει, ούτε κατανοεί τον σημαντικότατο ρολό του προπονητή ως κάτι περισσότερο από έναν τύπο ο οποίος σχεδιάζει συστήματα τακτικής (δεν είναι οποιοσδήποτε που μπορεί να είναι προπονητής). Σε στυλ Άγγελου Αναστασιάδη (πρώην προπονητής Εθνικής Ελλάδος, με γνωστές εμμονές με την Παναγιά και την Ορθοδοξία), θεώρησε πως οι δικές του πολίτικες, ιδεολογικές πατριωτικές πεποιθήσεις είναι κατάλληλες για πώρωση των παικτών σε έναν αγώνα φούσταλ. Το δε ύφος παραπέμπει σε ομιλία πριν από πόλεμο. Οι ομιλίες αυτές από προπονητές είναι απαραίτητες στην νοερή προετοιμασία πριν τον αγώνα. Είναι μέρος του ονομαζόμενου zoning. Έχει σημασία το τι λέγεται; Φυσικά.

Προπονητές οι οποίοι αυθαίρετα μπλέκουν τη δική τους ιδεολογία και απόψεις με τη δουλειά τους υπάρχουν ανά το παγκόσμιο και οι περιπτώσεις τους είναι case-studies σε μαθήματα Κοινωνιολογίας, Δεοντολογίας, Ηθικής και Ψυχολογίας στον Αθλητισμό. Θα μπορούσε το περιεχόμενο να ήταν κάτι άλλο; Ναι. Η αγάπη για το άθλημα, για παράδειγμα. Η υπενθύμιση τού γιατί είναι εκεί πως η εμπειρία εκείνη θα είναι κομμάτι της ιστορίας τους. Η έμπνευση του να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό για τους ίδιους αλλά και την ομάδα τους. Είναι αδύνατο να μετρήσουμε και ελέγξουμε το συσχετισμό του πύρινου λογού με την απόδοση και τη νίκη στο γήπεδο, για να διαπιστώσουμε πόση επίδραση είχε, αλλά μάλλον δεν υπάρχει σχέση αίτιου και αιτιατού.

Πρέπει να σημειώσω ότι η κριτική που ασκώ δεν έχει να κάνει με την ικανότητά του ως προπονητή. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω τη σχέση που έχει με τους παίκτες του, τη γνώση που έχει για το άθλημά του, πώς είναι στη προπόνηση και στον αγώνα. Κρίνω ένα βίντεο με κοινωνιολογική προσέγγιση, θέλοντας να υπογραμμίσω τη μεγάλη ανάγκη για επιμόρφωση και εκπαίδευση σε θέματα Ηθικής, Δεοντολογίας και Ηγεσίας προς όλους τους εμπλεκομένους φορείς.

Δρ. Αντώνης Αλεξόπουλος

Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Αθλητισμού