Φωτογραφία cover: Heather Mount


«Το προνόμιο των λευκών». Αυτόν τον όρο μάλλον τον ακούς συχνά και επαναλαμβανόμενα τις τελευταίες ημέρες και ίσως σκέφτηκες, «ποιο προνόμιο»; Δεν είναι κάτι αόριστο ούτε θεωρητικό, έχει υπόσταση και την εξήγησε εξαιρετικά ο Αμερικανός παρουσιαστής Τζίμι Κίμελ, στο οnline show του. «Αναρωτιόμουν κι εγώ ποιο είναι αυτό το προνόμιο, δεν το καταλάβαινα, γιατί κι εγώ δε μεγάλωσα νιώθοντας προνομιούχος. Πέρασα δύσκολα για να φτάσω εδώ» συμπλήρωσε, καταλήγοντας πως «νομίζω όμως πως τις τελευταίες ημέρες το έχω εμπεδώσει. Αν εγώ και ένας Αφροαμερικανός περνούσαμε τις ίδιες ακριβώς δυσκολίες, εμένα η ζωή μου δεν έγινε δυσκολότερη εξ’ αιτίας του χρώματος του δέρματός μου».

Αυτό λοιπόν ναι, σε φέρνει σε προνομιακή θέση. Το να μην περνάς πιο άσχημα επειδή μόνο και μόνο υπάρχεις, το να μην είσαι αποδέκτης δράσεων που απορρέουν από ταμπού ανωτερότητας και για τις οποίες δεν ευθύνεσαι και δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον χαρακτήρα σου, είναι προνόμιο. Το να μην πρέπει να αποδείξεις πως δεν είσαι ελέφαντας, είναι προνόμιο.

Το ρατσιστικό έδαφος κατ’ αρχήν, έχει εκ γενετής μας προετοιμαστεί. Ο ρατσισμός είναι μια επιδημία άλλης μορφής και όταν και όσο τη θρέφεις, τόσο πιο ευκολά μεταδίδεται. Τα στερεότυπα και οι απεχθείς απόψεις δημιουργήθηκαν από παλαιότερες αλλά και παρούσες κατηχήσεις κοινωνιών, είναι γρανάζι μιας σκουριασμένης μεν, με αντοχές ακόμη δε, συστημικής μηχανής. Υπάρχει δυστυχώς και ιστορία και ιστορικότητα.

«Κάθε Οκτώβριο γιορτάζουμε την ανακάλυψη της Αμερικής από έναν λευκό, τον Χριστόφορο Κολόμβο. Πώς μπορείς όμως να ανακαλύψεις κάτι το οποίο ήδη κατοικείται; Αυτό δεν δημιουργεί ασυναίσθητα, συνθήκες για να αναπτυχθεί ρατσισμός;» δήλωσε η ακαδημαϊκός και ακτιβίστρια Jane Elliot, ερωτηθείσα για το πόσο ρατσιστές είμαστε ως λευκοί. «Ζούμε στην χώρα των ελεύθερων και των γενναίων. Οι λευκοί ήταν πάντα οι ελεύθεροι και οι μαύροι, οι γενναίοι».

Σκέψου πως είναι να ξέρεις ότι, αν ως Αφροαμερικάνος ζούσες στα 1800s τότε θα ήταν το de facto, το κοινώς και κοινωνικώς αποδεκτό πως θα ζήσεις όλη σου τη ζωή ως σκλάβος, στην υπηρεσία λευκών αφεντάδων. Σκέψου πως είναι να ξέρεις ότι, παρά το γεγονός πως 2 και 3 γενιές Αφροαμερικανών (και όχι μόνο) βγαίνουν νυχθημερόν στους δρόμους διαδηλώνοντας για ισότητα και δικαιοσύνη, ακόμη δεν έχουμε φτάσει στην πραγμάτωση τους.

Να ξέρεις πως η γιαγιά σου, ο παππούς σου, ο μπαμπάς σου, η μαμά σου, ο θείος σου πάλεψαν, παλεύουν αλλά ακόμη δεν έχει φτάσει το πλήρωμα του χρόνου. Και πως πρέπει να το κάνεις κι εσύ. Πότε θα φτάσει επιτέλους αυτό το ρημάδι το πλήρωμα; Άφησα τελευταία την πιο άβολη ερώτηση. Δεν έχουν αυτά τα γεγονότα αλλοιώσει και την δική μας αντίληψη, αυτήν την «τέλειας λευκής φυλής» έστω και υποσυνείδητα;

Δυστυχώς «ο γέγονε γέγονε», αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να κατευθύνουμε το «από εδώ και πέρα». Τη στάση μας. Πριν αλλάξουμε τον κόσμο, πριν γίνουμε υπέρμαχοι της λύσης, καλό θα ήταν να συνειδητοποιήσουμε πως είμαστε κομμάτι του προβλήματος. Ας κάνουμε λοιπόν τις δύσκολες ερωτήσεις στον καθρέφτη. Ας κάνουμε τις «βαριές» εσωτερικές μας συζητήσεις και το διάλογο με τους γύρω μας, ας βάλουμε τον εαυτό μας στον ρόλο του θύτη. Θα διαπιστώσουμε πως θέλαμε-δε θέλαμε, όλοι έχουμε παθητικά εκτεθεί, σε πράξεις και ιστορίες ρατσισμού και πως ίσως, αυτά λειτούργησαν τοξικά στην ψυχολογία και την αντίληψη μας. Όταν λοιπόν πάρουμε τις απαντήσεις μας, ας κάνουμε και τις ατομικές μας επιλογές. Ή δεν ασχολούμαστε, μένουμε πάγκο και αφήνουμε τον κόσμο να σφάζεται ή παίρνουμε θέση.

Αν επιλέξεις το πρώτο δεν έχεις επιλέξει την ουδετερότητα. Έχεις σωπάσει και έχεις συνταχθεί με το φασιστικό γουρούνι. Γιατί φασισμός και ρατσισμός πάνε χέρι-χέρι. Για κάποιους, κάπου, κάποιες ζωές έχουν λιγότερη αξία, τελεία. Το θέμα «φυλετική υπεροχή» δεν έχει μόνο χρώμα, στον «πολιτισμένο κόσμο» έχει και καταγωγή. Το θέμα «υπεροχή», δεν έχει μόνο χρώμα και καταγωγή, έχει και φύλο και σεξουαλικό προσανατολισμό. Είναι αυτό το γουρούνι που προσπάθησε πολλές φορές ο Τραμπ να κρύψει κάτω από το χαλί αλλά θρέψε-θρέψε, δε χωράει πια, ψήλωσε και δε θέλει ούτε μπορεί πια να κρύβεται. Χρειάζεται στρατούς για να επιβάλουν τον νόμο και την τάξη, θέλει να διχάσει γιατί στον διχασμό ποντάρει ο κάθε πορτοκαλοκέφαλος για να έχει βήμα και να επιβιώσει. Μα αλήθεια, είναι τώρα αυτό εικόνα δημοκρατικού κράτους;

Κι αν μένεις ουδέτερος με σημαία και επιχείρημα σου πως θες να διαφυλάξεις την ελευθερία του λόγου, μάλλον πρέπει να ξανακοιτάξεις τις προτεραιότητές σου. Η ελευθερία της έκφρασης σταματά στην αλήθεια και στα γεγονότα. Σταματά όταν προσβάλει ανθρώπους, όταν υποκινεί παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που κερδήθηκαν μετά από τόσο, τόσο αγώνα και όταν πεθαίνει κόσμος στο όνομα της.


Όταν ασφυκτιεί ένας ολάκερος πλανήτης τότε ποια ελευθερία, ποια έκφραση; Άλλαξε παπούτσια, βάλε τον εαυτό σου στην θέση του μη προνομιούχου. Μην είσαι Ζούκερμπεργκ. Δε σηκώνει ουδετερότητες. Ουδέτερος να είσαι στο αν θες αντζούγια στη πίτσα ή όχι, όχι στο έγκλημα. Θα ΄πρεπε να ξέρουμε καλύτερα.

Αν επιλέξεις το δεύτερο, το πως θα εκφραστείς είναι επιλογή σου. Βγες μπροστά, με τρόπο ειρηνικό αλλά δυναμικό. Φωνή έχεις. Μέσα έχεις. Θέληση έχεις. Ψήφο έχεις. Χρησιμοποίησε τα σε συνδυασμό με την κοινή σου λογική και αν ο καθένας μας κάνει τη δική του, μικρή διαφορά, τότε θα χρωματίσουν οι ζωές μας. Κάθε χαμένη αναπνοή του George Floyd θα έχει γεμίσει τα πνευμόνια εκατομμυρίων για να φωνάξουν το όνομα του. Δε θα ψηφίζεται πια κανένας Τραμπ, για κανένα λόγο, για κανένα «πείτε μου, τι έχετε να χάσετε, πόσο χειρότερες μπορεί να γίνουν οι ζωές σας».

Θα χρωματίσουν οι ζωές μας. Θα έχει οδηγήσει χέρια και στυλό στο να βάζουν τους σταυρούς εκεί που πρέπει. Δεν θα μπαίνει κανένα ακροδεξιό κόμμα σε καμία Βουλή αν δε το ψηφίσεις ή αν φροντίσεις να ψηφίσεις στρατηγικά ώστε αυτό να μην μπει.

Το «ουδέτερος ποτέ» δεν είναι ο εύκολος δρόμος, είναι ο μόνος. Ας δουλέψουμε όλοι το μέσα μας, γράφοντος συμπεριλαμβανομένου, για να φτάσουμε σε σημείο καθολικής αποδοχής της διαφορετικότητας. Ρατσιστής, μισογύνης και μισάνθρωπος δε γεννιέσαι. Γίνεσαι. Κάτι μεσολαβεί από αυτό:

σε αυτό:

Και είναι καιρός να πάρουμε όλοι θέση και να φέρουμε τον κόσμο στα ίσια του, μια για πάντα.