Το φαινόμενο της εγκατάλειψης πόλεων ή οικισμών παρατηρείται ανά τους αιώνες σε πολλές περιοχές σε όλο τον κόσμο. Ανέκαθεν εγκαταλείπονταν οικισμοί από τους κατοίκους τους για ποικίλους λόγους, οι οποίοι μπορεί να σχετίζονται με λοιμούς, πείνα, πολέμους, κλιματικές αλλαγές, περιβαλλοντικές καταστροφές, κατασκευές τεχνικών έργων ή άλλα ειδικά αίτια κατά περίσταση.

Οι κάτοικοι εγκατέλειπαν τους τόπους κατοικίας τους άλλοτε κατά βούληση, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, και άλλοτε εξαναγκασμένοι από ανώτερους παράγοντες. Θυμίζουμε, για παράδειγμα, την ιδιαίτερη περίπτωση των δύο κυπριακών χωριών, του Παλαιού Λειβαδιού και των Παλαιών Δημμάτων, τα οποία ερημώθηκαν, όταν η αγγλική Κυβέρνηση εξανάγκασε τους κατοίκους τους να φύγουν με πρόσχημα την προστασία των δασικών εκτάσεων από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Στην πραγματικότητα, όμως, οι Άγγλοι ήθελαν να καταστείλουν τον κίνδυνο συσπείρωσης των Κυπρίων στα χωριά αυτά, αφού λόγω της απομονωμένης τους θέσης συχνά γίνονταν καταφύγια ανταρτών ή φυγόδικων.

Παρόμοιες περιπτώσεις εμφανίζονται ανά το παγκόσμιο, με αποτέλεσμα πόλεις-φαντάσματα να «ξεφυτρώνουν» παντού. Εκεί που παλαιότερα «δέσποζε» η ζωή, πλέον δεσπόζουν ερείπια, αν και η μυρωδιά της εγκατάλειψης προσελκύει (συνήθως) πλήθος τουριστών που σπεύδουν να δουν από κοντά τις εν λόγω τοποθεσίες.

Πιο κάτω 10 από τις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις-φαντάσματα ανά το παγκόσμιο. Ανάμεσα σε αυτές τα Βαρώσια και μια ελληνική πόλη στην Ιταλία.


Craco, Ιταλία

Η ιστορική πόλη Craco, στην επαρχία Ματέρα της Ιταλίας, φαίνεται ότι κατοικήθηκε ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ. όπως μαρτυρούν τάφοι που βρέθηκαν στην περιοχή. Γύρω στο 540 π.Χ., η περιοχή αποικίστηκε από Έλληνες, οι οποίοι μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα, εγκαταλείποντας για αμυντικούς λόγους την παραθαλάσσια πόλη του Metaponto. Σταδιακά, η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη, αλλά το 1656 η πανούκλα «χτύπησε» την περιοχή, μειώνοντας δραματικά τον πληθυσμό της πόλης. Έπειτα, γεωγραφικοί και γεωλογικοί κυρίως λόγοι ώθησαν μεγάλες ομάδες κατοίκων να μεταναστεύσουν, καθώς οι αγροτικές καλλιέργειες δεν επέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, οδηγώντας τους σε οικονομική δυσπραγία. Το 1962, η πόλη άρχισε να εκκενώνεται λόγω μίας κατολίσθησης, ενώ η οριστική εγκατάλειψη συντελέστηκε το 1980 μετά από έναν σεισμό. Σήμερα, λειτουργεί ως τουριστικό αξιοθέατο, προσελκύοντας πληθώρα τουριστών.

Oradour-Sur-Glane, Γαλλία

Το γαλλικό χωριό, το «φάντασμα» του οποίου θυμίζει στον γαλλικό λαό το βάρβαρο πρόσωπο του ναζισμού. Συγκεκριμένα, στις 10 Ιουνίου 1944, οι στρατιώτες της 2ης μεραρχίας των Panzer SS κατέστρεψαν το εν λόγω χωριό, σκορπώντας τον θάνατο σε 642 ανθρώπους, ανάμεσα στους οποίους γυναικόπαιδα. Το νεότερο θύμα ήταν ένα βρέφος επτά μηνών. Από ολόκληρο τον πληθυσμό του χωριού κατάφεραν να γλυτώσουν μόνο 30 άτομα, τα 20 εκ των οποίων εγκατέλειψαν την περιοχή πριν από την έλευση των SS. Φαίνεται ότι οι Γερμανοί επιτέθηκαν στο χωριό, καθώς πίστευαν ότι συμμετείχε ενεργά στη γαλλική αντίσταση. Από το 1944, έχει ανεγερθεί μνημείο στην περιοχή, για να υπενθυμίζει στις νεότερες γενιές τη ναζιστική βαρβαρότητα και τη σφαγή που έλαβε χώρα εκεί.

Pripyat, Ουκρανία

Μία από τις πλέον γνωστές πόλεις-φαντάσματα του κόσμου, το Pripyat στην Ουκρανία ιδρύθηκε το 1970, μόλις δύο χιλιόμετρα από τον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ, και εκκενώθηκε το 1986 μετά το πυρηνικό ατύχημα. Πριν από την ερήμωσή της, ήταν μια ακμαία οικονομικά πόλη με τον πληθυσμό της να ανέρχεται στις περίπου 50.000 κατοίκους. Σήμερα, με τα επίπεδα ραδιενέργειας να έχουν μειωθεί σημαντικά, έχει γίνει δημοφιλής τουριστική ατραξιόν.

Βαρώσια, Κύπρος

Η εν λόγω πόλη (μάλλον) δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Η πόλη-φάντασμα στο νότιο τμήμα της Αμμοχώστου, η οποία από την Τουρκική Εισβολή του 1974 και εντεύθεν παρέμενε εγκαταλελειμμένη με την είσοδο σε αυτήν να απαγορεύεται. Αποτελούσε, πριν από την Εισβολή, το μεγαλύτερο τουριστικό θέρετρο του νησιού και πολλοί την αποκαλούσαν «Γαλλική Ριβιέρα της Κύπρου», ενώ οι χολιγουντιανές σταρ, Μπριζίτ Μπαρντό και Ελίζαμπεθ Τέιλορ, ήταν θαμώνες της περιοχής, αφού λάτρευαν τα πράσινα νερά της και τις χρυσές της αμμουδιές.

Υπενθυμίζεται ότι η ακτή των Βαρωσίων άνοιξε για το κοινό την Πέμπτη, 8/10/2020, για πρώτη φορά, μετά από 46 χρόνια, σε μία κίνηση της τουρκικής κυβέρνησης να στηρίξει τον εκλεκτό της υποψήφιο, στις επερχόμενες «εκλογές» των κατεχομένων.

Lifta, Ισραήλ

Ο εν λόγω οικισμός χρονολογείται ήδη στην Eποχή του Σιδήρου όπως μαρτυρούν τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης. To 1945, ζούσαν στην περιοχή 2.250 άτομα, η πλειοψηφία των οποίων ήταν Μουσουλμάνοι και μόνο 20 Χριστιανοί. Κατά τη διάρκεια του πρώτου αραβο-ισραηλινού πολέμου, η πόλη εγκαταλείφθηκε ως μέρος της «Παλαιστινιακής Εξόδου» που οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστινίους στην προσφυγοποίηση και εκατοντάδες χωριά στην ερήμωση. Μετά το τέλος του πολέμου, εβραϊκές οικογένειες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, την οποία, όμως, εγκατέλειψαν το 1971. Έπειτα, μέρος της περιοχής χρησιμοποιήθηκε ως ιατρικό κέντρο αποκατάστασης με τους τελευταίους κατοίκους να φεύγουν το 2017 οπότε η κυβέρνηση ανακήρυξε το χωριό προστατευμένο βιότοπο και καταφύγιο άγριας ζωής.

Great Blasket Island, Ιρλανδία

Το μικρό ιρλανδικό νησί, έκτασης 4,2 τ.χλμ., κατοικούνταν μέχρι το 1953, οπότε η ιρλανδική κυβέρνηση έκρινε ότι δεν μπορούσε να εγγυηθεί την ασφάλεια των κατοίκων του, εξαιτίας της γεωγραφικής του απομόνωσης και της δυσκολίας προσέγγισής του, ιδιαίτερα σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. Έτσι οι ένοικοι του νησιού αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν αλλού.

Σήμερα, το νησί κατοικείται περιστασιακά από τουρίστες που το επισκέπτονται, ενώ στις αρχές του χρόνου είχε γίνει viral μια αγγελία εργασίας, η οποία ζητούσε δύο άτομα που θα έμεναν για κάποιο διάστημα στο νησί, για να φροντίζουν τρεις κατοικίες και να σερβίρουν τσάι, καφέ και σνακ στους επισκέπτες που καταφθάνουν εκεί με φέρι. Το νησί υπήρξε πάντως τόπος διαμονής σημαντικών προσωπικοτήτων της Ιρλανδίας, όπως οι συγγραφείς Tomás Ó Criomhthain, Peig Sayers και Muiris Ó Súilleabháin, οπότε έχει πολιτιστική αξία για τους Ιρλανδούς, προσελκύοντας και εναλλακτικό τουρισμό.

Bodie, Καλιφόρνια, ΗΠΑ

Τον 19ο αιώνα, η ανακάλυψη χρυσού στην περιοχή έδωσε απίστευτη ώθηση στην ανάπτυξη της πόλης. Στις «χρυσές» της εποχές, η πόλη αριθμούσε περί τους 7.000 κατοίκους και 2.000 κτήρια. Η σταδιακή παρακμή της περιοχής ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα με την οικονομία της να φθίνει, ενώ λίγα χρόνια αργότερα εγκαταλείφθηκε και ο τοπικός σιδηροδρομικός σταθμός. Σήμερα, το Bodie προσελκύει χιλιάδες τουρίστες, αφού τα ερείπιά του παραπέμπουν σε αυθεντικότατη πόλη της Άγριας Δύσης, από αυτές που βλέπεις στις ταινίες!

Garnet, Μοντάνα, ΗΠΑ

Η πόλη, που ιδρύθηκε περί το 1860, ήταν κάποτε το αστικό και εμπορικό κέντρο μιας βαριάς βιομηχανίας εξόρυξης χρυσού που αφθονούσε στην περιοχή. Εντούτοις, με τα αποθέματα χρυσού να μειώνονται στο πέρασμα του χρόνου, οι κάτοικοι της πόλης ξεκίνησαν να την εγκαταλείπουν. Παρά το γεγονός ότι το 1912 μία πυρκαγιά κατέκαψε τη μισή πόλη, το Garnet παραμένει σήμερα μία από τις καλύτερα διατηρημένες πόλεις-φαντάσματα των ΗΠΑ, προσελκύοντας περί τους 16.000 επισκέπτες ετησίως.

Hashima Island, Ιαπωνία

Το πιο διάσημο από τα 505 ακατοίκητα νησιά του νομού Ναγκασάκι είναι το Hashima (ή Gunkanjima, ήτοι «νησί θωρηκτό»), το οποίο βρίσκεται περί τα 15 χιλιόμετρα από την πόλη του Ναγκασάκι, στη νότια Ιαπωνία. Το νησί κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 1887, όταν ξεκίνησε η παραγωγή άνθρακα στα υποθαλάσσια ορυχεία της περιοχής. Το 1890, αγοράστηκε από την οικογένεια Mitsubishi, η οποία κατασκεύασε κυματοθραύστες και άλλα έργα, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή άνθρακα.

Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα χτίστηκαν σχολεία, νοσοκομεία, κινηματογράφοι και το νησί μετατράπηκε σε μια μικρή αυτόνομη πολιτεία, οι περισσότεροι κάτοικοι της οποίας ήταν εργάτες στα τοπικά ορυχεία. Το 1959 το νησί αριθμούσε 5.259 κατοίκους και ήταν ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη του κόσμου. Ωστόσο, το 1974 οι κάτοικοί του εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, καθώς η παραγωγή άνθρακα στην Ιαπωνία μειώθηκε και πολλά ορυχεία της χώρας έκλεισαν. Έκτοτε, το νησί έμεινε ερειπωμένο και για περισσότερο από τριάντα χρόνια ήταν μη επισκέψιμο. Μέχρι το 2002 άνηκε στην οικογένεια Mitsubishi, η οποία εν τέλει το παραχώρησε στην πόλη Τακασίμα και μετατράπηκε σε δημοφιλές αξιοθέατο της περιοχής.

Dhanushkodi, Ινδία

Η πόλη έσφυζε από ζωή μέχρι το 1964, όταν ένας φονικός κυκλώνας χτύπησε την περιοχή, προκαλώντας ανέμους με ταχύτητα πάνω από 280 χλμ/ώρα και γιγαντιαία κύματα που έφταναν τα επτά μέτρα. Ο κυκλώνας που σημειώθηκε το βράδυ της 22ας προς 23 Δεκεμβρίου 1964 στοίχισε τη ζωή σε περίπου 1.800 άτομα, ενώ μετά το συμβάν η πόλη κρίθηκε ακατάλληλη προς κατοίκηση και εγκαταλείφθηκε. Σήμερα είναι δημοφιλής τουριστικός προορισμός.

Kolmanskop, Ναμίμπια

Το 1908, κατά τη διάρκεια εργασιών για τη συντήρηση του τοπικού σιδηροδρομικού σταθμού, ένας εργάτης, o Zacharias Lewala, βρήκε ένα διαμάντι και το έδειξε στον ανώτερό του, τον August Stauch. Οι εργασίες για την εξόρυξη διαμαντιών άρχισαν άμεσα στην περιοχή και ο πλούτος που απέφεραν τα διαμάντια μετέτρεψε το Kolmanskop σε μία ακμάζουσα πόλη. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο, η τεράστια ανακάλυψη αποθεμάτων διαμαντιού 270 χιλιόμετρα νότια, στις ακτές του Orange River, οδήγησε στην ερήμωση του Kolmanskop. Ανθρακωρύχοι και κάτοικοι άρχισαν σταδιακά να μετακομίζουν νότια, οι περισσότεροι εγκαταλείποντας και τα υπάρχοντά τους, μέχρι που το 1956 το Kolmanskop εγκαταλείφθηκε πλήρως. Έκτοτε, έχει μετατραπεί σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό κυρίως για φωτογράφους που απαθανατίζουν τις τεράστιες εκτάσεις άμμου που έχουν καλύψει κτήρια και σπίτια, διαμορφώνοντας ένα μοναδικό τοπίο.

Wittenoom, Αυστραλία

Πόλη μεταλλωρύχων, ιδρυθείσα το 1946 εν μέσω της μεγάλης ανάπτυξης της μεταλλευτικής βιομηχανίας. Η γη της περιοχής ήταν πλούσια σε κροκιδόλιθο («μπλε» αμίαντο) που θεωρείται πλέον το πιο επιβλαβές είδος αμιάντου. Το 1966, το τοπικό ορυχείο έκλεισε, καθώς δεν επέφερε πλέον τα αναμενόμενα κέρδη, ενώ είχαν αρχίσει να υπάρχουν έντονες ανησυχίες σχετικά με την εξόρυξη του αμιάντου και την επίδρασή του στην υγεία των ανθρώπων. Το 2007 η πόλη και επίσημα διαγράφηκε από τους χάρτες της Αυστραλίας, ενώ οι δρόμοι που οδηγούσαν στις «μολυσμένες» περιοχές αποκλείστηκαν. Παρ’ όλα αυτά, εκατοντάδες ταξιδιώτες τολμούν να επισκεφθούν την περιοχή, έτσι για κάτι πιο εξτρίμ στο πλαίσιο των διακοπών τους!