Κεντρική φωτογραφία: Παραδοσιακός τρόπος παρασκευής ζιβανίας στο χωριό Πολύστυπος, της Πιτσιλιάς

Με πιο πρόσφατη κατοχύρωση αυτή που αφορά το χαλούμι, η Κύπρος μπορεί να περηφανεύεται πλέον για εννιά παραδοσιακά προϊόντα που έχουν εγγραφεί ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ και εσύ έχεις εννέα επιπλέον λόγους για να προτιμάς και να απολαμβάνεις… προϊόντα από τον τόπο σου (και) με βούλα.

Τα κυπριακά παραδοσιακά προϊόντα που έχουν μέχρι στιγμής κατοχυρωθεί ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ ανέρχονται σε εννέα, με τελευταία κατοχύρωση αυτήν του χαλουμιού, το οποίο, αφού ξεπέρασε τους διάφορους σκοπέλους, έλαβε την έγκριση της Κομισιόν και εγγράφηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Αυτή τη στιγμή, η Κύπρος έχει καταχωρημένες στο Ευρωπαϊκό Μητρώο Προστατευόμενων Ονομασιών Προέλευσης (ΠΟΠ) και Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΠΓΕ) εννέα ονομασίες προϊόντων, ενώ και άλλες κυπριακές νοστιμιές βρίσκονται στο στάδιο της εξέτασης –είτε σε εθνικό είτε σε κοινοτικό επίπεδο– για να λάβουν την τελική έγκριση. Συγκεκριμένα, πρόσφατα έχουν σταλεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αξιολόγηση σε κοινοτικό επίπεδο οι φάκελοι για δύο ζυμαρικά, τα μακαρόνια της σμίλας / μακαρόνια του σκλινιτζιού και τα τερτζιελλούθκια, ενώ σε εθνικό επίπεδο αξιολογούνται άλλα τρία προϊόντα, το ροδόσταγμα Αγρού, η πατάτα κοκκινογής Κοκκινοχωρίων και τα χαλίτζια.

ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΜΕ ΔΙΕΘΝΗ «ΚΑΡΙΕΡΑ»

Λουκούμι Γεροσκήπου – ΠΓΕ

Πρόκειται για το πρώτο κυπριακό προϊόν που μπήκε στο μητρώο της Ε.Ε. το 2007. Το λουκούμι Γεροσκήπου έχει μια μακραίωνη ιστορία, η οποία πάει πίσω στον 19ο αιώνα, όταν το 1895 ο Σοφοκλής Αθανασίου ίδρυσε ένα μικρό εργοστάσιο και ξεκίνησε την παρασκευή των λουκουμιών, που αποτελούν πλέον ένα από τα παλαιότερα ζαχαροειδή που παρασκευάζονται στην Κύπρο. Έκτοτε, η τέχνη μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και μέχρι σήμερα το προϊόν παρασκευάζεται με τον ίδιο τρόπο, ακολουθώντας την ίδια συνταγή, και πάντοτε εντός των ορίων της Γεροσκήπου.

Κουφέτα αμυγδάλου Γεροσκήπου – ΠΓΕ

Η ονομασία «Κουφέτα Αμυγδάλου Γεροσκήπου» έχει καταχωρηθεί στο ευρωπαϊκό μητρώο ως Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη από το 2012. Πρόκειται για καβουρδισμένα, επιζαχαρωμένα αμύγδαλα, τα οποία παράγονται στον Δήμο Γεροσκήπου ήδη από το 1895, όταν ο Σοφοκλής Αθανασίου ξεκίνησε την παραγωγή τους. Η συνταγή και η μέθοδος παρασκευής αποτελούν οικογενειακή παράδοση, αφού μέχρι και σήμερα η παραγωγική διαδικασία παραμένει αναλλοίωτη. Η παραγωγή των κουφέτων γίνεται διαχρονικά σε περιστρεφόμενα μεταλλικά δοχεία, τις κουφετιέρες. Συγκεκριμένα, τα αμύγδαλα καβουρδίζονται αναποφλοίωτα και έπειτα τοποθετούνται στην κουφετιέρα, η οποία περιστρέφεται και σε τακτά διαστήματα χύνεται σιρόπι, με το οποίο επιτυγχάνεται η σταδιακή επιζαχάρωση των αμυγδάλων.

Παφίτικο λουκάνικο – ΠΓΕ

Το παφίτικο λουκάνικο κατοχυρώθηκε ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης το 2005. Πρόκειται για αλλαντικό που παρασκευάζεται από χοιρινό κιμά ο οποίος «ψήνεται» σε κόκκινο ξηρό κρασί της ντόπιας ποικιλίας «Μαύρο» από αμπελώνες της περιοχής –το πιο σημαντικό του χαρακτηριστικό– και αποξηραίνεται στον ήλιο. Τα λουκάνικα, όπως και τα λοιπά αλλαντικά, αποτελούσαν βασικό μέρος της διατροφής των αγροτικών οικογενειών της Κύπρου, ενώ ο ιδιαίτερος τρόπος παρασκευής τους σχετίζεται με την απουσία ψυγείων, στα παλαιότερα χρόνια, ώστε να εξασφαλίζεται η κατανάλωσή τους καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Οι Κύπριοι συνήθιζαν να τρώνε τα αποξηραμένα λουκάνικα (και) ωμά ως μεζέ, συνοδεύοντάς τα με πιννιάν.

Η σημασία των ετικετών ΠΟΠ και ΠΓΕ

Οποιοσδήποτε παραγωγός ή ομάδα παραγωγών μπορούν να υποβάλουν αίτηση για προστασία του ονόματος του προϊόντος τους από τη νομοθεσία της Ε.Ε. Η αίτηση εγκρίνεται σε πρώτο στάδιο από την αρμόδια εθνική αρχή και εν συνεχεία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε το προϊόν να καταχωρηθεί στο σχετικό μητρώο της Ε.Ε. Αυτό σημαίνει ότι κανένας άλλος παραγωγός δεν θα μπορεί να διαθέσει το δικό του προϊόν στην αγορά με το ίδιο όνομα, εκτός και αν πληροί τους όρους που έχουν συμφωνηθεί με την Ε.Ε.

Χάρη σε αυτό το σύστημα αναγνώρισης και προστασίας, οι Ευρωπαίοι αγρότες έχουν τη δυνατότητα να στραφούν σε μορφές ολοκληρωμένης ανάπτυξης της υπαίθρου, μέσω της διαφοροποίησης της γεωργικής παραγωγής. Επιπλέον, παρέχεται η δυνατότητα αφενός στους παραγωγούς (ιδίως των μειονεκτικών και απομακρυσμένων περιοχών) να προωθήσουν ευκολότερα τα προϊόντα τους που παρουσιάζουν εξειδικευμένα χαρακτηριστικά, πετυχαίνοντας καλύτερες τιμές στην αγορά και βελτιώνοντας έτσι το εισόδημά τους, και αφετέρου στους καταναλωτές να αγοράζουν προϊόντα ποιοτικά ανώτερα.

Γλυκό τριαντάφυλλο Αγρού – ΠΓΕ

Τον Ιούνιο του 2016, το γλυκό τριαντάφυλλοΑγρού κέρδισε μια θέση στο ευρωπαϊκό μητρώο ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης. Πρόκειται για ένα μείγμα ροδοπέταλων, ζάχαρης και νερού, για την παραγωγή του οποίου χρησιμοποιούνται ροδοπέταλα της ποικιλίας «ροδή η δαμασκηνή», η οποία ευδοκιμεί στο μικροκλίμα του Αγρού και καλλιεργείται εκεί για πάνω από 100 χρόνια. Η συγκομιδή τους γίνεται μόνο από τις πέντε μέχρι τις οκτώ το πρωί, όταν τα τριαντάφυλλα δεν είναι ακόμη εντελώς ανοικτά και τα πέταλα είναι νωπά. Το γλυκό τριαντάφυλλο Αγρού έχει μακραίωνη σχέση με την κοινότητα του Αγρού, με τις διάφορες αναφορές να ανάγονται ήδη στις αρχές του 20ού αιώνα. Ωστόσο, η παραγωγή του σε επαγγελματική βάση ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’80 από τη Νίκη Αγαθοκλέους.

Κολοκάσι Σωτήρας / Κολοκάσι-πούλλες Σωτήρας – ΠΟΠ

Είναι το πρώτο κυπριακό προϊόν που απέκτησε ΠΟΠ τον Αύγουστο του 2016. Το κολοκάσι καλλιεργείται στην Κύπρο ήδη από τον 12ο αιώνα μ.Χ. για τους εδώδιμους καρπούς του, τις μάππες (τον κεντρικό κορμό που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους) και τις πούλλες (τους δευτερεύοντες ή θυγατρικούς κορμούς που αναπτύσσονται προς τα πλάγια). Στην περιοχή της Σωτήρας μεταφέρθηκε από την Καρπασία στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι εδαφικές και κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, αλλά κυρίως η εμπειρογνωμοσύνη των παραγωγών, οι οποίοι στο πέρασμα των χρόνων ανέπτυξαν ιδιαίτερες πρακτικές καλλιέργειας και συγκομιδής, καθορίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η παλαιότερη αναφορά στο κυπριακό κολοκάσι το τοποθετεί στο τραπέζι του εορταστικού δείπνου για τον γάμο του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου με τη Βερεγγάρια, στις 12 Μαΐου 1191, στο κάστρο της Λεμεσού.

Χοιρομέρι Πιτσιλιάς – ΠΓΕ

Η Κομισιόν κατοχύρωσε το χοιρομέρι Πιτσιλιάς ως προϊόν ΠΓΕ τον Οκτώβριο του 2020. Πρόκειται για ένα καπνιστό αλλαντικό από ολόκληρο χοιρινό μπούτι, το οποίο ωριμάζει σε κρασί και καπνίζεται με την καύση κλαδιών δέντρων και θάμνων, στην ορεινή περιοχή της Πιτσιλιάς. Η ανάπτυξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του προκύπτει από την τεχνογνωσία των παρασκευαστών του και ειδικότερα από την επιλογή του κρασιού, το οποίο πρέπει να είναι ξηρό κόκκινο και να προέρχεται από τους αμπελώνες της τοπικής ποικιλίας «Μαύρο», καθώς και από τα στάδια καπνίσματος και μαρινάδας, τα οποία καθορίζουν το χρώμα, το άρωμα και τη γεύση του.

Λουκάνικο Πιτσιλιάς – ΠΓΕ

Τον Φεβρουάριο του 2021, δύο κυπριακά παραδοσιακά προϊόντα, το λουκάνικο Πιτσιλιάς και η λούντζα Πιτσιλιάς καταχωρήθηκαν στο σχετικό μητρώο Γεωγραφικών Ενδείξεων της Ε.Ε. Η τεχνογνωσία της παραγωγής τους παρέμεινε αμετάβλητη και μεταβιβάστηκε από γενιά σε γενιά, ενώ χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα στις σύγχρονες εγκαταστάσεις των παραγωγών στην περιοχή της Πιτσιλιάς. Το λουκάνικο Πιτσιλιάς παρασκευάζεται από χοιρινό κιμά που ωριμάζει σε κρασί των γηγενών ποικιλιών «Μαύρο Κύπρου» ή/και «Μαραθεύτικο» και στον οποίο προστίθενται διάφορα μπαχαρικά. Η διαδικασία παρασκευής ολοκληρώνεται με το κάπνισμα των λουκάνικων, το οποίο διαρκεί 2-5 μέρες. Το αλάτι, το μαρινάρισμα σε κρασί, η προσθήκη μπαχαρικών και η ζύμωση του κρέατος είναι σημαντικά βήματα στη διαδικασία παρασκευής, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα λουκάνικα παρασκευάζονται από το ίδιο μείγμα και έχουν τα ίδια ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Χαλούμι – ΠΟΠ

Η ναυαρχίδα –ίσως– των κυπριακών προϊόντων, η οποία, ύστερα από μία περίπου «δεκαετία φαγούρας», κατοχυρώθηκε μόλις τον περασμένο Απρίλιο από την Κομισιόν ως προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), δημιουργώντας ασπίδα προστασίας, αλλά και τεράστιες προοπτικές αύξησης των εξαγωγών, προς όφελος των ντόπιων παραγωγών. Η παρουσία του χαλουμιού στην Κύπρο –όπως και ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στη διατροφή και γενικότερα στη ζωή των κατοίκων του νησιού– είναι γνωστή και καταγεγραμμένη εδώ και αιώνες. Μάλιστα, η παρασκευή του αποτελούσε, κατά κάποιον τρόπο, πρακτική κοινωνικής αλληλεγγύης και ενός ανεπίσημου συνεταιρισμού ανάμεσα στις αγροτικές οικογένειες: αφού συνήθως το γάλα που παρήγε κάθε οικογένεια δεν ήταν αρκετό για την παρασκευή χαλουμιών, μια γειτόνισσα αναλάμβανε εκ περιτροπής να φτιάξει τα χαλούμια για όλη τη γειτονιά με το γάλα που της έδιναν όλες οι υπόλοιπες. Σημαντική οικονομική βοήθεια των κατοίκων του νησιού αποτέλεσε και η εξαγωγή του σε πολλές χώρες, όπως καταγράφεται ήδη από τον 19ο αιώνα. Η μοναδικότητα του χαλουμιού που παρασκευάζεται στην Κύπρο οφείλεται τόσο στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον όσο και στη χαρακτηριστική διαδικασία παραγωγής του, η οποία σημειώνεται σε διάφορες ιστορικές αναφορές.

ΚΑΙ… ΑΛΚΟΟΛ ΜΕ «ΒΟΥΛΑ»

Μέχρι σήμερα η Κύπρος έχει κατοχυρωμένες επτά Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης (ΠΟΠ) και τέσσερις Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις (ΠΓΕ) στον τομέα του οίνου.

ΠΟΠ ΟΙΝΩΝ:

ΚΟΥΜΑΝΔΑΡΙΑ

ΚΡΑΣΟ ΧΩΡΙΑ ΛΕΜΕΣΟΥ

ΚΡΑΣΟ ΧΩΡΙΑ ΛΕΜΕΣΟΥ – ΑΦΑΜΗΣ

ΚΡΑΣΟ ΧΩΡΙΑ ΛΕΜΕΣΟΥ – ΛΑΟΝΑ

ΠΙΤΣΙΛΙΑ

ΒΟΥΝΙ ΠΑΝΑΓΙΑΣ – ΑΜΠΕΛΙΤΗΣ

ΛΑΟΝΑ ΑΚΑΜΑ

ΠΓΕ ΟΙΝΩΝ:

ΛΕΜΕΣΟΣ

ΠΑΦΟΣ

ΛΕΥΚΩΣΙΑ

ΛΑΡΝΑΚΑ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΩΝ ΠΟΤΩΝ :

ΖΙΒΑΝΙΑ

ΟΥΖΟ



*Για ακόμα περισσότερη αυθεντική Κύπρο, την ερχόμενη Κυριακή (25 Ιουλίου), θα κυκλοφορήσει ΔΩΡΕΑΝ με τη Σημερινή η έκδοση IN LOVE With Cyprus (και ακολούθως, από τις 30 Ιουλίου αυτόνομα στα περίπτερα με €2).