Στις 29 Ιουνίου 2021 το Υφυπουργείο Τουρισμού παρουσίασε το νέο λογότυπο «LOVE CYPRUS», δηλώνοντας ότι τίθεται τέλος στην εποχή που ο ήλιος και η θάλασσα ήταν η ταυτότητα του τουριστικού προϊόντος της Κύπρου, και αρχίζει μια νέα εποχή με νέα ταυτότητα διαφορετική, πιο ανοιχτόμυαλη και πιο περιεκτική. «Θέλουμε η ταυτότητα να αναδεικνύει τους ντόπιους και να τους κάνει να νιώθουν υπερήφανοι», ανέφερε ο Υφυπουργός Τουρισμού, Σάββας Περδίος, κατά την παρουσίαση. Το εν λόγω θέμα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις τις τελευταίες μέρες και ως ο επίσημος φορέας της Γραφιστικής και Εικονογράφησης στο νησί μας, κληθήκαμε να σχολιάσουμε. Θέλοντας να έχουμε όλες τις πληροφορίες πριν προχωρήσουμε στην οποιαδήποτε τοποθέτηση, επικοινωνήσαμε μέσω επιστολής με το Υφυπουργείο Τουρισμού στις 30.06.2021, θέτοντας ερωτήματα σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθήθηκε για τον σχεδιασμού του λογοτύπου «LOVE CYPRUS». Για να υπάρχει η δέουσα διαφάνεια και κατανόηση της όλης διαδικασίας, ζητήσαμε κάποιες διευκρινίσεις σχετικά με τα πιο κάτω σημεία:

Α. Ποια διαδικασία ακολουθήθηκε μέχρι να φτάσετε στην ανάθεση της εργασίας; Υπήρξαν αλλαγές στην αρχική προκήρυξη;

Β. Γιατί έκλεισε ο διαγωνισμός σε πρώτη φάση; Προκηρύχθηκε ξανά, και με ποιους όρους; Υπάρχει κάπου αναρτημένη η προκήρυξη;

Γ. Βάσει ποιων κριτηρίων επιλέχθηκε ο τελικός ανάδοχος και πώς έγινε η αξιολόγηση του λογοτύπου; Στην επιτροπή αξιολόγησης συμμετείχαν επαγγελματίες του κλάδου;

Δ. Ποιοι είναι υπεύθυνοι εκ μέρους του Υφυπουργείου Τουρισμού για θέματα οπτικής επικοινωνίας;

Ε. Πώς καθορίστηκε το budget για τη συγκεκριμένη προκήρυξη;

Δεν έχουμε λάβει ακόμα απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αλλά δεσμευόμαστε να κοινοποιήσουμε τις απαντήσεις που θα λάβουμε. Ακολουθεί η επίσημη τοποθέτηση της ΕΓΕΚ (Ένωση Γραφιστών και Εικονογράφων Κύπρου) σχετικά με το θέμα:

Ένα λογότυπο αποτελείται από σχηματικές φόρμες και τυπογραφικές εκφάνσεις, με πρωταρχικό σκοπό, την επικοινωνία και την αναγνωρισιμότητα — μέσα από μια πληθώρα προϊόντων/υπηρεσιών οπτικής επικοινωνίας.

Ένα λογότυπο και κατ’ επέκταση οι εφαρμογές του, εξυπηρετούν την αναθέτουσα αρχή, μέσα από τη δυναμική που μπορεί να αναπτύξει (ως προς την επικοινωνιακή εικόνα που θέλει να προωθήσει και να προβάλει), είτε αυτή είναι για ένα προϊόν, μια υπηρεσία, είτε για μια ιδεολογία.

Ένα λογότυπο αναπτύσσεται και σχεδιάζεται, μέσα από ένα ξεκάθαρο brief, σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον συνεργασίας, εμπιστοσύνης, μέσα από έρευνα, μελέτη και κατανόηση του στοχευόμενου κοινού, νοούμενου ότι στο τέλος της διαδικασίας θα τύχει αυστηρής αξιολόγησης. Στην περίπτωση που η αναθέτουσα αρχή είναι ένας κυβερνητικός οργανισμός και το προϊόν έχει παγκόσμια εμβέλεια τότε θα πρέπει να δίνεται ακόμη περισσότερη προσοχή στα παραπάνω σημεία, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα και αρτιότητα της τελικής εικόνας.

Όταν ανακοινώθηκε ο εν λόγω ανοικτός διαγωνισμός επικοινωνήσαμε με το υφυπουργείο, στις 5 Μαΐου 2020, αναφέροντας τα διάφορα προβληματικά σημεία της προκήρυξης. Τα σημεία που είχαμε θίξει τότε στην επιστολή μας αφορούσαν τα ακόλουθα θέματα: Σκεπτικό, Χρονικό Πλαίσιο, Ανοιχτός Διαγωνισμός, Κριτική Επιτροπή, Πνευματικά Δικαιώματα, Δικαίωμα Τροποποίησης και Αλλαγής του Λογότυπου.

Στις 11 Μαΐου 2020 η ΕΓΕΚ προέβη στην ακόλουθη ανάρτηση:

«Σε απάντηση τόσο στα μέλη της ΕΓΕΚ, όσο και στα μέλη της ευρύτερης κοινότητας, η ΕΓΕΚ ενημερώνει ότι επικοινώνησε με το Υφυπουργείο Τουρισμού σχετικά με την προκήρυξη για “ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΣΛΟΓΚΑΝ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΥΠΡΟΥ” και εξέφρασε τη διαφωνία της με τους γενικότερους όρους της προκήρυξης, τόσο για το θέμα πνευματικών δικαιωμάτων όσο και για θέματα που αφορούν τη χρονική προθεσμία και την κριτική επιτροπή. Ωστόσο η διεύθυνση, δεν προέβη σε καμία τροποποίηση της προκήρυξης, οπότε ως ΕΓΕΚ δεν θα αναρτήσουμε τον διαγωνισμό στην σελίδα μας και παροτρύνουμε τα μέλη μας και τα μέλη της κοινότητας, να εξετάσουν προσεκτικά τους όρους της προκήρυξης και ακολούθως να πράξουν κατά βούληση».

Στις 13 Μαΐου λάβαμε απάντηση από τον κο. Μιχάλη Πούρο, εκ μέρους της Διεύθυνσης του Υφυπουργείου Τουρισμού, η οποία ανέφερε ότι το brief της προκήρυξης ήταν ικανοποιητικό, ότι θα δινόταν μια μικρή παράταση και ότι τα θέματα που αναφέραμε ως ΕΓΕΚ καλύπτονται πλήρως από τις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας. Απαντήσαμε πίσω αναφέροντας όλα τα σημεία του διαγωνισμού που εξακολουθούσαν να είναι ελλιπή. Πιο συγκεκριμένα, θίξαμε το θέμα της σχετικής νομοθεσίας στην οποία έγινε αναφορά: “…θα θέλαμε να μας προωθήσετε το σημείο στη νομοθεσία που βασίζεται η προκηρυξη σας. Αν όντως είναι προβληματική η νομοθεσία καλό είναι να δούμε πως μπορεί να εμπλουτιστεί έτσι ώστε να υπάρχει και να δίνεται ο απόλυτος σεβασμός στην κάθε δημιουργική πρόταση. Και τέλος, αν όντως υπάρχει κάποια νομοθεσία που αφορά τη διεξαγωγή γραφιστικών διαγωνισμών, θα θέλαμε να μας κατευθύνετε προς αυτήν”. Δεν έχουμε λάβει κάποια απάντηση, από τις 14.05.2020.

Γενικότερα, οι πλείστοι διαγωνισμοί οπτικής επικοινωνίας και ταυτότητας στην Κύπρο, ιδιαίτερα αυτοί από επίσημους κυβερνητικούς φορείς, τις περισσότερες φορές πάσχουν από ημιτελείς όρους, ελλειμματικά briefs και μη αναγνώριση των πνευματικών δικαιωμάτων. Αξιοσημείωτο είναι ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι επιτροπές αξιολόγησης δεν συμπεριλαμβάνουν καν επαγγελματίες του εκάστοτε κλάδου.

Το γεγονός ότι ο οποιοσδήποτε, είτε είναι επαγγελματικά άμεσα εμπλεκόμενος με το θέμα είτε όχι, μπορεί να συμμετέχει στους διαγωνισμούς είναι απαράδεκτο. Επίσης το γεγονός ότι το βασικό κριτήριο επιλογής του αναδόχου είναι η χαμηλότερη οικονομική προσφορά ακυρώνει την αξία του κάθε επαγγέλματος. Το ταλέντο, η ικανότητα και η εμπειρία, δεν μπορούν να αναλογίζονται ή να καθορίζονται από την χαμηλότερη οικονομική προσφορά. Αντίθετα, δικαίωμα συμμετοχής αναλόγως με το θέμα, θα πρέπει να έχουν μόνο όσοι είναι επαγγελματίες των σχετικών κλάδων και το σημαντικότερο, να έχουν ειδίκευση στο θέμα για το οποίο δημιουργείται μια προκήρυξη. Στη συγκεκριμένη νομοθεσία (Ρύθμισης των Διαδικασιών Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων και για Συναφή Θέματα Νόμο του 2016 (Ν.73(Ι)/2016) και τους σχετικούς Κανονισμούς (ΚΔΠ 201/2007 και ΚΔΠ 138/2016), υπάρχει αυτή η πρόνοια: τουλάχιστον το ένα τρίτο των μελών της κριτικής επιτροπής πρέπει να έχουν εξειδίκευση στο αντικείμενο που καλούνται να κρίνουν ή άλλο ισοδύναμο προσόν. Ως ΕΓΕΚ συμφωνούμε απόλυτα με αυτή την πρόνοια αλλά παρ’ όλα αυτά δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο αν τηρείται.

Στον συγκεκριμένο διαγωνισμό για σχεδιασμό του λογότυπου και σλόγκαν της τουριστικής Κύπρου, το δικαίωμα συμμετοχής για παράδειγμα, θα έπρεπε να περιοριζόταν σε Design Studios/Agencies ή ελεύθερους επαγγελματίες (συμπράξεις ομάδων) με εξειδίκευση και εμπειρία στο branding design.

Γιατί, δεν μπορούμε να αναφερόμαστε μόνο στον σχεδιασμό ενός λογοτύπου αλλά στη δημιουργία εταιρικής ταυτότητας η οποία είναι μέρος του ‘brand’ και αναπόσπαστο κομμάτι της ‘εταιρικής εικόνας’ μιας επιχείρησης, οργανισμού, προϊόντος κτλ.

Ο διαγωνισμός όπως αρχικά προκηρύχθηκε, τερματίστηκε, χωρίς να ενημερωθούν οι συμμετέχοντες.

Το Υφυπουργείου Τουρισμού απλά με ανάρτηση ανακοίνωσης στην ιστοσελίδα του, αναφέρει ότι θα προχωρήσει στις αμέσως επόμενες εβδομάδες σε νέα ανοικτή διαγωνιστική διαδικασία για τη διαμόρφωση του λογότυπου και, ακολούθως, σε ξεχωριστό ανοικτό διαγωνισμό για την παραγωγή του δημιουργικού υλικού για την προώθηση της Κύπρου, διαδικασίες τις οποίες δεν ακολούθησε. Σύμφωνα με δηλώσεις του κ. Περδίου, η ανάληψη του έργου έγινε μέσω της διαδικασίας προσφοροδότησης με τις δημόσιες διαδικασίες που προβλέπονται και επιλέχθηκε η πιο χαμηλή προσφορά.

Η ανάθεση εν τέλει, έγινε σε ένα digital agency το οποίο δεν παρουσιάζεται να ειδικεύεται σε θέματα οπτικής/εταιρικής ταυτότητας. Βάσει ποιων κριτηρίων —πέραν της “χαμηλότερης προσφοράς”, που έλαβε όμως ποσό μεγαλύτερο από αυτό που αναφέρεται στην προκήρυξη— έγινε αυτή η επιλογή;

Η προχειρότητα φαίνεται και στην αναζήτηση που μπορεί να κάνει κάποιος στο διαδίκτυο, όπου η επίσημη ιστοσελίδα είναι το visitcyprus.com και όταν κάποιος ψάξει «love Cyprus» οδηγείται σε ένα άλλο οργανισμό, τον lovecyprus.com.cy που δεν έχει σχέση με το Υφυπουργείο Τουρισμού, πράγμα που θα μπορούσε να αποφευχθεί.

Όσα αναφέρονται παραπάνω, έχουν φέρει το αποτέλεσμα μιας ταυτότητας που προφανώς δεν εκπροσωπεί το βεληνεκές και το μέγεθος του αρχικού πρότζεκτ, έχει καταφέρει να επισκιάσει την κύρια επικοινωνιακή λέξη “CYPRUS” και ούτε δύναται να εκπροσωπήσει, όντας ατελής, τον οποιονδήποτε οργανισμό, πόσο μάλλον τον επίσημο οργανισμό τουρισμού της χώρας μας. Η ταυτότητα αποτυγχάνει επίσης σε κάτι πολύ σημαντικό: να διαφοροποιηθεί από τις προϋπάρχουσες ταυτότητες όπως επίσης και στα κριτήρια που το ίδιο το Υφυπουργείο έθεσε στην προκήρυξη: ο ελκυστικός σχεδιασμός και το μήνυμα, πρωτοτυπία, αναγνωρισιμότητα και ευελιξία. Χωρίς την αντίστοιχη κριτική επιτροπή, απαρτιζόμενη από έμπειρους επαγγελματίες σε θέματα αξιολόγησης, πώς επιτυγχάνεται η σωστή επιλογή;

Σε μια χώρα όπου επικρατεί και ανταμείβεται η μετριότητα, βρισκόμαστε για ακόμη μια φορά αντιμέτωποι με τις αντι-επαγγελματικές πρακτικές που μειώνουν την αξία της εργασίας μας, έχοντας αρνητικό αντίκτυπο όχι μόνο στη δημιουργία μιας επιτυχημένης καμπάνιας οπτικής επικοινωνίας, αλλά κυρίως στη δημιουργία μιας σύγχρονης οπτικής κουλτούρας. Το λυπηρό είναι ότι πρώτοι οι κυβερνητικοί οργανισμοί θα έπρεπε να προάγουν τον επαγγελματισμό και να εφαρμόζουν πρακτικές που να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.

Προτάσεις

Προτείνουμε όπως το λογότυπο «LOVE CYPRUS» ανακληθεί άμεσα και να σχηματιστεί ένας ορθός, κλειστός διαγωνισμός* ο οποίος να αφορά ξεκάθαρα στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ταυτότητας από επαγγελματίες του κλάδου, όπως επίσης και τη δημιουργία αντίστοιχης επιτροπής αξιολόγησης.

Επίσης, θα παροτρύναμε το υφυπουργείο όπως σχηματίσει μια ομάδα καταρτισμένη από επαγγελματίες του κλάδου η οποία θα λειτουργεί ως συμβουλευτική ομάδα τόσο στην διαδικασία επιλογής, όσο και για όλη την πορεία της νέας ταυτότητας μετά την επιλογή της.

Η ΕΓΕΚ είναι διαθέσιμη και έτοιμη να ανοίξει διάλογο με τους υπεύθυνους κρατικούς φορείς, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια ολιστική σχεδιαστική πρόταση που να ορίζει πλαίσιο και διαδικασίες για μια κρατική οπτική επικοινωνία που να σέβεται και να αναδεικνύει την πολιτιστική μας κληρονομιά, στα πλαίσια μιας σύγχρονης κοινωνίας, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Όπως και στην αρχική μας επικοινωνία με το Υφυπουργείο Τουρισμού, έτσι και τώρα, παραμένουμε στην διάθεσή του, πάντα με διάθεση για διάλογο χωρίς προστριβές και έχοντας το κοινό καλό κατά νου.

*εδώ μπορείτε να διαβάσετε τη θέση της ΕΓΕΚ αναφορικά με τους διαγωνισμούς και εδώ την πρόταση της ΕΓΕΚ για τον τρόπο διεξαγωγής ανοικτών και κλειστών διαγωνισμών.

Εκ μέρους του Δ.Σ. της Ένωσης Γραφιστών και Εικονογράφων Κύπρου