Φωτογραφίες: Κυριάκος Χριστοδουλίδης

Εξετάζουν επίσης πλαστά έγγραφα που αφορούν αλλοδαπούς, αποστολές ναρκωτικών μέσω ταχυδρομείου, μεταβιβάσεις μετοχών εταιρειών, διαθηκών και πληρεξούσιων, ακόμα και απειλητικά μηνύματα, γραφή πάνω σε τοίχους ή υπογραφές σε έργα τέχνης και πολλά άλλα.

Πολλές φορές πέφτουμε στην παγίδα να συγκρίνουμε ανόμοια πράγματα, όπως για παράδειγμα να βλέπουμε παραγωγές εκατομμυρίων, σε σειρές ή ταινίες, και να συγκρίνουμε την εκεί πραγματικότητα με τη δική μας.

Αυτό συνέβη πρόσφατα σε μια συζήτηση στο γραφείο, όπου κάποιος σκέφτηκε πως θα είχε ενδιαφέρον να μιλήσουμε με έναν Γραφολόγο (ίσως της Αστυνομίας), έχοντας κατά νου μια υπόθεση που είχε δει σε μια αστυνομική τηλεοπτική σειρά. Ok, μπορεί να μην είμαστε CSI, αλλά και από την άλλη το Αστυνομικό Σώμα του νησιού σαφώς και δεν περιορίζεται σε αυτό που βλέπουμε κάθε φορά που περνάμε το όριο ταχύτητας στον δρόμο και σταματάμε για να παραλάβουμε το εξώδικο ή την παρατήρηση.

Δεν χάσαμε χρόνο. Γράψαμε ένα email και το στείλαμε στον Αρχηγό Αστυνομίας, ζητώντας άδεια για να κάνουμε ένα ρεπορτάζ στο Εργαστήριο Γραφολογίας της Υπηρεσίας Εγκληματολογικών Ερευνών (ΥΠ.ΕΓ.Ε.) του Αρχηγείου Αστυνομίας. Σχεδόν αμέσως λάβαμε τηλεφώνημα από το προϊστάμενο της Υπηρεσίας και σχεδόν αμέσως ήρθαμε σε επικοινωνία με τον προϊστάμενο του Εργαστηρίου, κλείνοντας ραντεβού στο Αρχηγείο.

Και μπορεί αρχικά να είχαμε κατά νου ότι το εν λόγω Εργαστήριο εξετάζει ενδεχομένως ένα μικρό όγκο υποθέσεων που αφορούν σε απειλητικές επιστολές, πλαστογραφημένα έγγραφα, απειλητικά συνθήματα σε τοίχους και υποθέσεις με επιταγές και διαθήκες, φτάνοντας όμως εκεί διαψευστήκαμε, μαθαίνοντας ότι το 80% του τεράστιου όγκου των υποθέσεων έχει να κάνει με τις διάφορες μορφές του οικονομικού εγκλήματος.

Τα τελευταία χρόνια, το Εργαστήριο Γραφολογίας, όπως και άλλα τμήματα της Αστυνομίας, ασχολείται συστηματικά με την εξέταση μεγάλου όγκου υποθέσεων οικονομικής φύσεως (υποθέσεις της οικονομίας) αλλά και τελευταίως με τις υποθέσεις των πολιτογραφήσεων. Επιπλέον, παρατηρείται αύξηση στις υποθέσεις καταρτισμού και κυκλοφορίας πλαστών εγγράφων που αφορούν αλλοδαπούς (π.χ. έντυπα εγγραφής, συμβόλαια κλπ), στις υποθέσεις αποστολών ναρκωτικών μέσω ταχυδρομείου, μεταβιβάσεων μετοχών εταιρειών, διαθηκών και πληρεξούσιων.

Ασυνήθιστες υποθέσεις που έχουν εξεταστεί κατά καιρούς είναι αυτές που αφορούν σε γραφή πάνω σε τοίχους και πόρτες ή υπογραφές γνωστού καλλιτέχνη πάνω σε έργα τέχνης, ενώ υποθέσεις που επιφέρουν συναισθηματική φόρτιση είναι αυτές των αυτοκτονιών ή περιπτώσεις που αφορούν αδικήματα σεξουαλικής φύσεως, όπως παρενοχλήσεις ανήλικων προσώπων κ.λ.π., όπου υπάρχει γραφή σε ημερολόγια που εξιστορούν τα όσα συνέβησαν (βλέπε πιο κάτω). Νέα δεδομένα τώρα, εξέλιξη πάνω στην οποία γίνεται σχετική εκπαίδευση και θα υπάρξουν υποθέσεις στο μέλλον, είναι οι ψηφιακές υπογραφές σε tablets κ.λ.π.

Τα είδη υποθέσεων πλαστογραφίας που εξετάζει το Εργαστήριο Γραφολογίας είναι πολλά. Έγγραφα που υποβάλλονται αρκετά συχνά για εξέταση είναι: ανώνυμες επιστολές, απειλητικές επιστολές, πληρεξούσια, διαθήκες, συμφωνίες, έντυπα μεταβίβασης ιδιοκτησίας, συμβόλαια ενοικιαγοράς, επιταγές, αποδείξεις κ.λπ.

Η γραφολογία ως επιστήμη και η χρήση της

Μια μορφή εγκλήματος η οποία υπάρχει σε μεγάλο βαθμό σήμερα είναι το οικονομικό έγκλημα. Επιταγές, διαθήκες, συμβόλαια, τίτλοι ιδιοκτησίας, αποδείξεις, πληρεξούσια κλπ, είναι έγγραφα που πολλές φορές πλαστογραφούνται. Για την εξιχνίαση των εγκλημάτων αυτών η Αστυνομία αξιοποιεί μέλη των ειδικών τμημάτων της που έχουν εξειδικευμένες γνώσεις. Ένα από τα τμήματα αυτά είναι και το Εργαστήριο Γραφολογίας, με την επιστημονική μαρτυρία την οποία παρέχει.

Ένας γενικός ορισμός της Γραφολογίας όπως αναφέρεται στο σύγγραμμα του Μιχαλόπουλου (1990) είναι: «Η Γραφολογία γενικά είναι η επιστήμη η οποία εξετάζει τους γραφικούς σχηματισμούς ενός προσώπου από μια ορισμένη σκοπιά». Στο σύγραμμα του Hilton (1982), επίσης αναφέρεται ότι, έγγραφο είναι οποιοδήποτε υλικό που περιέχει σημάδια, στίγματα ή σύμβολα που μεταβιβάζουν ένα νόημα ή μήνυμα σε κάποιο. Ανάλογα λοιπόν με το σκοπό κάτω από τον οποίο εξετάζεται μια γραφή, η Γενική Γραφολογία χωρίζεται σε τρεις επιμέρους κλάδους:

Α) Ψυχολογική Γραφολογία - Χαρακτηρολογία

Ο τομέας που μελετά τους γραφικούς σχηματισμούς ενός προσώπου και προσπαθεί να περιγράψει τον χαρακτήρα του, να διεισδύσει στον εσωτερικό του κόσμο.

Β) Παθολογική Γραφολογία

Ο τομέας που μελετά τους γραφικούς σχηματισμούς και προσπαθεί να προσδιορίσει υπάρχουσες παθήσεις ενός προσώπου οι οποίες επηρεάζουν τη γραφή του.

Γ) Δικαστική Γραφολογία

Ο τομέας που ασχολείται με την έρευνα της γνησιότητας ή πλαστότητας ενός εγγράφου. Εξετάζει και επιδιώκει να διαπιστώσει κατά πόσο μια γραφή ή υπογραφή είναι γνήσια ή πλαστή.

Το Εργ. Γραφολογίας της Αστυνομίας εργάζεται για σκοπούς Δικαστικής Γραφολογίας. Ο τομέας αυτός αναπτύχθηκε από τις ανάγκες των Δικαστηρίων για τη λήψη ορθής απόφασης στις υποθέσεις που παρουσιάζονταν ενώπιόν τους. Και όπως κάθε επιστήμη έχει τις αρχές της πάνω στις οποίες είναι βασισμένη -οι θετικές επιστήμες έχουν φυσικούς νόμους με βάση τους οποίους λειτουργούν και οι θεωρητικές επιστήμες αξιώματα και ηθικά δόγματα-, έτσι και η Γραφολογία είναι μια εμπειρική επιστήμη, με τους δικούς της νόμους και αρχές.

Το Εργαστήριο Γραφολογίας είναι υπεύθυνο για τα ακόλουθα:

Επιχειρησιακά καθήκοντα

(1) Εξέταση χειρόγραφων εγγράφων, των οποίων αμφισβητείται η ταυτότητα του προσώπου που έγραψε ή υπόγραψε.

(2) Επανεμφάνιση σβησμένης γραφής ή γραφής που καλύφτηκε με διορθωτικό υγρό με τη χρήση ειδικών φωτισμών και εξειδικευμένης φωτογράφισης.

(3) Διαχωρισμό διαφορετικών τύπων μελανιών σε γραφή / υπογραφή με τη χρήση ειδικής συσκευής ( V.S.C.).

(4) Εμφάνιση αποτυπωμάτων γραφής με τη χρήση συστήματος ηλεκτροστατικής ανίχνευσης εγγράφων («ESDA» ELECTROSTATIC DETECTION APPARATUS).

(5) Εξέταση δακτυλογραφημένων εγγράφων με σκοπό τον καθορισμό συγκεκριμένης γραφομηχανής που χρησιμοποιήθηκε μεταξύ ύποπτων γραφομηχανών.

Διοικητικά καθήκοντα

(6) Παρουσίαση διαλέξεων στην Αστυνομική Ακαδημία σχετικά με τις ειδικότητες και αρμοδιότητες του Εργαστηρίου.

(7) Αντιπροσώπευση του Εργαστηρίου στην Ομάδα Εργασίας Εμπειρογνωμόνων Δικανικής Γραφολογίας του ENFSI.

(8) Συμμετοχή σε διεργαστηριακούς ελέγχους που διοργανώνει η αντίστοιχη Ομάδα Εργασίας του ENFSI για έλεγχο της ποιότητας των εργαστηριακών αποτελεσμάτων των χωρών – μελών του Οργανισμού.

Το τμήμα Γραφολογίας λειτουργεί από το 1960, έτος εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και συγκεκριμένα από την 01/09/1960 που δημιουργήθηκε η Εγκληματολογική Υπηρεσία, ως μέλος του Τμήματος Γ΄, με το ΤΑΕ Αρχηγείου.

Το Εργαστήριο Γραφολογίας υπάγεται στην Υπηρεσία Εγκληματολογικών Ερευνών (ΥΠ.ΕΓ.Ε.) του Αρχηγείου Αστυνομίας, η οποία αποτελεί τη Δικανική Υπηρεσία της Αστυνομίας και βρίσκεται ανάμεσα στα Δικανικά Ινστιτούτα Ευρωπαϊκών χωρών που έχουν διαπιστευτεί με βάση το διεθνές πρότυπο ISO / IEC 17025, σύμφωνα με τις οδηγίες και απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Enfopol 35) και του E.N.F.S.I. (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ινστιτούτων Δικανικής Επιστήμης), έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των εργασιών και η αξιοπιστία των αποτελεσμάτων στην εξέταση τεκμηρίων.

Η ΥΠ.ΕΓ.Ε. είναι ανεξάρτητη υπηρεσία και βρίσκεται κάτω από την διοίκηση του Βοηθού Αρχηγού Επιχειρήσεων.

Στην ΥΠ.ΕΓ.Ε. λειτουργούν επτά Εργαστήρια, τα οποία απαριθμούν περίπου 40 μέλη, με διαφορετικές ειδικότητες, ως ακολούθως:

-Εργαστήριο Δακτυλοσκοπίας

- Εργαστήριο Εντύπων και Εκτυπώσεων Ασφαλείας

- Εργαστήριο Γραφολογίας

- Εργαστήριο Φωτογραφίας, Εικόνας και Γραφικών

- Εργαστήριο Διερεύνησης Σκηνής Εγκλήματος και Εμφάνισης Αποτυπωμάτων

- Δικανικό Εργαστήριο

- Εγκληματολογικό Εργαστήριο

Στο Εργαστήριο Γραφολογίας είναι τοποθετημένα τέσσερα μέλη, τα οποία εξετάζουν όλες τις υποθέσεις ανά το παγκύπριο.

Η εκπαίδευση των μελών του Εργαστηρίου γίνεται βάσει του προγράμματος ISO / IEC 17025, με το οποίο είναι διαπιστευμένο το Εργαστήριο. Η βασική εκπαίδευση έχει διάρκεια δύο χρόνια και σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία και συγκεκριμένα την Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών, γίνεται μετεκπαίδευση των μελών του Εργαστηρίου στις εγκαταστάσεις τους στην Αθήνα. Βασικός παράγοντας της εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι η γλώσσα, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό εξετάσεων που διενεργούμε είναι γραφή στα ελληνικά.

Το Εργαστήριο Γραφολογίας είναι μέλος του E.N.F.S.I. (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ινστιτούτων Δικανικής Επιστήμης / European Network of Forensic Science Institutes) και συγκεκριμένα της Ομάδας Εργασίας Εμπειρογνωμόνων Δικαστικών Γραφολόγων, (E.N.F.H.EX.).

Επίσης, ο Υπεύθυνος του Εργαστηρίου Γραφολογίας είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής (Steering Committee) του E.N.F.H.EX.

Ως εκ τούτου, το Εργαστήριο Γραφολογίας συμμετέχει σε όλα τα συνέδρια και Ομάδες Εργασίας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δικανικών Υπηρεσιών «E.N.F.S.I.» (European Network of Forensic Science Institutes) και ενημερώνεται συνεχώς για όλες τις εξελίξεις στο τομέα της Γραφολογίας. Επίσης, συμμετέχει ανελλιπώς, κάθε χρόνο, σε ασκήσεις ικανοτήτων (collaborate exercises), οι απαντήσεις των οποίων αξιολογούνται από την ομάδα του ENFHEX.

Το 2016 το Εργαστήριο Γραφολογίας οργάνωσε και φιλοξένησε συνέδριο της Επιτροπής του E.N.F.H.EX. στην Κύπρο και το 2019 ετοίμασε την εργαστηριακή άσκηση (collaborate exercise), η οποία στάλθηκε σε όλα τα μέλη της Ομάδας Εργασίας Εμπειρογνωμόνων Δικαστικών Γραφολόγων στην Ευρώπη.

Ως μέλη του ENFHEX έχουμε επίσης, πρόσβαση στην ιστοσελίδα της EUROPOL, όπου ενημερωνόμαστε για όλες τις εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο, όσον αφορά τον τομέα της γραφολογίας.