H Δρ Jessi Gold, ψυχίατρος στο Washington University του Μιζούρι, γνωρίζει ότι είναι κοντά στο burnout όταν ξυπνάει, αισθάνεται θυμό κοιτώντας τα emails της και δεν θέλει να σηκωθεί από το κρεβάτι. Ίσως δεν προκαλεί έκπληξη ότι μια ειδική στην ψυχική υγεία, η οποία προσπαθεί να ανακόψει την παλίρροια της εργασιακής εξουθένωσης, αισθάνεται και αυτή burnout κάποιες φορές.

Σε μελέτη που έγινε το 2021 σε 1.500 εργαζόμενους στις ΗΠΑ, περισσότεροι από τους μισούς ανέφεραν ότι ένιωθαν burnout ως αποτέλεσμα των απαιτήσεων της δουλειάς τους. Σχεδόν 4,3 εκατομμύρια Αμερικανοί έφυγαν από τις δουλειές τους τον Δεκέμβριο κατά τη «μεγάλη παραίτηση».

Η επαγγελματική εξουθένωση, όπως ορίζεται, δεν είναι μια ιατρική κατάσταση αλλά «μια εκδήλωση χρόνιας αμελητέας πίεσης», εξηγεί η γιατρός, Λότε Ντίρμπιε. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας περιγράφει την επαγγελματική εξουθένωση ως ένα φαινόμενο στον χώρο εργασίας που χαρακτηρίζεται από αισθήματα εξάντλησης, κυνισμού και μειωμένης αποτελεσματικότητας.

«Ξεκινάς να μη λειτουργείς καλά, χάνεις προθεσμίες, είσαι απογοητευμένος, ίσως είσαι οξύθυμος με τους συναδέλφους σου», λέει ερευνήτρια που μελετά τις επιπτώσεις του στρες στην υγεία στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας.

Τι συμβαίνει στο σώμα όταν οι άνθρωποι βιώνουν στρες

Όταν οι άνθρωποι αισθάνονται στρες, το σώμα τους υποβάλλεται σε αλλαγές όπως η παραγωγή μεγαλύτερων από το κανονικό επιπέδων ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη, η επινεφρίνη και η νορεπινεφρίνη. Αυτές οι αλλαγές βοηθούν βραχυπρόθεσμα, δίνοντάς μας την ενέργεια για να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις, αλλά με τον καιρό γίνονται επιβλαβείς για το σώμα.

Τα σώματά μας «δεν έχουν σχεδιαστεί για τα είδη των στρεσογόνων παραγόντων που αντιμετωπίζουμε σήμερα», αναφέρει η Christina Maslach, κοινωνική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια.

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα του burnout

Ένα κοινό σύμπτωμα του burnout είναι η αϋπνία, λέει η Δρ Lotte Dyrbye, γιατρός και επιστήμονας στη Mayo Clinic της Μινεσότα. Σύμφωνα με έρευνες, το χρόνιο στρες παρεμβαίνει στο περίπλοκο νευρολογικό και ορμονικό σύστημα που ρυθμίζει τον ύπνο. Είναι ένας φαύλος κύκλος, γιατί η αϋπνία προκαλεί ακόμα περισσότερα προβλήματα στο σύστημα αυτό.

Η σωματική εξουθένωση αποτελεί ένα ακόμα κοινό σύμπτωμα. Η Δρ Gold είπε ότι ένα από τα βασικά της συμπτώματα εξουθένωσης ήταν η κόπωση. «Συνειδητοποίησα ότι κοιμόμουν κάθε μέρα μετά τη δουλειά – και είπα, "Τι συμβαίνει με εμένα;", αλλά στην πραγματικότητα ήταν εξουθένωση», είπε.

Ένα άλλο σημάδι του burnout είναι οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, δηλαδή να τρώτε περισσότερο ή λιγότερο από ό,τι συνήθως. Με βάση τις έρευνες, οι ορμόνες του στρες επηρεάζουν την όρεξη, έτσι ώστε κάποιος να νιώθει λιγότερο πεινασμένος όταν αισθάνεται υπερβολικό άγχος ή να πεινάει περισσότερο από το συνηθισμένο όταν ανακουφιστεί από το άγχος. Οι άνθρωποι επίσης, μπορεί να βρεθούν να λαχταρούν συνέχεια ωραία φαγητά που τους κάνουν πρόσκαιρα να αισθάνονται καλύτερα.

Επιπλέον, είναι πιθανό να εμφανιστούν πονοκέφαλοι και πόνοι στο στομάχι. Η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει πόνους στους μύες, στο στομάχι, προβλήματα με τον ύπνο και αλλαγές στην όρεξη. Το άγχος συνδέεται με τους πονοκεφάλους, τη ναυτία και τη δυσκολία στην αναπνοή.

Μην αγνοήσετε τα συμπτώματα

Αν έχετε σωματικά συμπτώματα, θα πρέπει να δείτε τον γιατρό σας ή κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για να καταλάβετε αν αυτά προκαλούνται από το στρες ή από κάποιο άλλο πρόβλημα, σημειώνει η Δρ Dyrbye. Δεν πρέπει να αγνοείτε τα συμπτώματα αυτά και να λέτε ότι δεν είναι κάτι σημαντικό.

Το burnout αναγνωρίζεται συνήθως όταν προκαλείται από την εργασία, αλλά το χρόνιο στρες έχει μια σειρά από αιτίες, όπως τα οικονομικά ή τα προσωπικά προβλήματα, καθώς και η καθημερινή ρουτίνα.

Η Δρ Maslach συμβουλεύει να σκεφτείτε τρόπους για να απαλλαγείτε από ό,τι σας στρεσάρει. Για παράδειγμα, μπορείτε να ζητήσετε από τον/τη σύντροφό σας να αναλάβει τη φροντίδα του βρέφους σας ή να παραγγείλετε από έξω, όταν είστε υπερβολικά απασχολημένοι, έτσι ώστε να μην έχετε στο μυαλό σας και το μαγείρεμα.

Παρά το γεγονός ότι προβάλλεται με αυτό τον τρόπο στην ποπ κουλτούρα, σύμφωνα με τη Δρα Maslach, δεν μπορείτε να «θεραπευτείτε» από το burnout απλώς προσέχοντας καλύτερα τον εαυτό σας. Για την ακρίβεια, αυτό ακριβώς είναι που επιδεινώνει το πρόβλημα, καθώς ρίχνει το φταίξιμο και την ευθύνη σε αυτούς που πάσχουν από burnout, υπονοώντας ότι πρέπει να κάνουν περισσότερα για να νιώσουν καλύτερα, κάτι που δεν ισχύει.

Παρ’ όλα αυτά, κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να αποτρέψουν το burnout. Για παράδειγμα, όπως λέει η Δρ Gold, η κοινωνική στήριξη μπορεί να βοηθήσει. Θα μπορούσατε δηλαδή να μιλήσετε σε κάποιον ειδικό ή να συναντηθείτε με τους φίλους σας (ακόμα και μέσω Zoom). Μπορείτε επίσης να εκμεταλλευτείτε τυχόν παροχές ψυχικής υγείας από τον εργοδότη σας. Ακόμη, ο περισσότερος ύπνος μπορεί να βοηθήσει – γι’ αυτό αν υποφέρετε από αϋπνία, μιλήστε σε κάποιον γιατρό για πιθανή αγωγή.

Όταν το burnout οφείλεται σε εργασιακά προβλήματα, ίσως θα βοηθούσε να ζητήσετε καλύτερες εργασιακές συνθήκες. Η Δρ Gold αναφέρει ότι πρέπει να εξασφαλίσετε κάποια ελευθερία και αυτονομία στη δουλειά σας. «Οτιδήποτε μπορείτε να κάνετε για να ανακτήσετε τον έλεγχο μπορεί να βοηθήσει πραγματικά» σχολιάζει.

Τέλος, η Δρ Dyrbye προτείνει να βρείτε λίγο χρόνο κάθε μέρα για να κάνετε κάτι που αγαπάτε. «Πρέπει να κάνετε κάτι έξω από τη δουλειά που σας βοηθάει να αποσυμπιεστείτε» επισημαίνει.