Κεντρική Φωτογραφία: Από τα εγκαίνια του πρώτου καταστήματος


Δυο μήνες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, στο κέντρο της Μόσχας άνοιξε τις πόρτες του το πρώτο κατάστημα McDonald’s, ένα άλλο «σύμβολο». Εν τοιαύτη περιπτώσει, δεν ήταν απλώς τα εγκαίνια ενός καταστήματος McDonald’s σε μια ακόμα γωνιά του πλανήτη. Ήταν (μάλλον) η πιο συμβολική διείσδυση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση.

Τα McDonald's ήταν ταν το πρώτο αμερικανικό εστιατόριο γρήγορου φαγητού που εισήλθε στη Σοβιετική Ένωση, αντανακλώντας ουσιαστικά το νέο πολιτικό άνοιγμα της εποχής.

Για τον Vlad Vexler, ο οποίος τότε ήταν 9 χρόνων και περίμενε δύο ώρες στην ουρά, για να μπει στο εστιατόριο που βρισκόταν κοντά στην πλατεία Πούσκιν της Μόσχας, την ημέρα των εγκαινίων του, τον Ιανουάριο του 1990, ήταν «μια πύλη στην ουτοπία που φανταζόταν ότι ήταν η Δύση». «Σκεφτόμασταν ότι η ζωή εκεί ήταν μαγική και ότι δεν υπήρχαν προβλήματα», είπε ο Vexler.

Έτσι, ήταν ακόμη πιο «έντονο» για τον Vexler όταν η McDonald's ανακοίνωσε ότι θα κλείσει προσωρινά αυτό το κατάστημα, αλλά και σχεδόν 850 άλλα ως απάντηση στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ο ρωσικός ιστότοπος της McDonald's τη Δευτέρα έγραφε: «Λόγω λειτουργικών, τεχνικών και υλικοτεχνικών δυσκολιών, η McDonald's θα αναστείλει προσωρινά τις υπηρεσίες στις επιχειρήσεις του δικτύου της από τις 14 Μαρτίου».

«Τα McDonald's ήταν ένα σημάδι αισιοδοξίας που τελικά δεν ευοδώθηκε», είπε ο Vexler, πολιτικός φιλόσοφος και συγγραφέας που ζει τώρα στο Λονδίνο. «Τώρα που η Ρωσία εισέρχεται στην περίοδο της συρρίκνωσης, της απομόνωσης και της φτωχοποίησης, κοιτάς πίσω σε αυτά τα ανοίγματα και σκέφτεσαι τι μπορεί να ήταν».

Η McDonald's ανέφερε σε δήλωσή της ότι «σε αυτήν τη συγκυρία, είναι αδύνατο να προβλέψουμε πότε θα μπορέσουμε να ανοίξουμε ξανά τα εστιατόριά μας στη Ρωσία». Ωστόσο, συνεχίζει να πληρώνει τους 62.500 Ρώσους υπαλλήλους της. Η εταιρεία δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι αναμένει το κλείσιμο να τής στοιχίσει περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια τον μήνα.

Έξω από ένα κατάστημα McDonald's στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα, ο φοιτητής Lev Shalpo ανέφερε για το κλείσιμο: «Είναι λάθος γιατί ήταν το μόνο οικονομικό μέρος για μένα όπου μπορούσα να φάω», είπε.

Ακριβώς όπως τα McDonald's άνοιξαν τον δρόμο για την είσοδο και άλλων εμπορικών σημάτων στη σοβιετική αγορά, η έξοδός τους οδήγησε και άλλες αμερικανικές εταιρείες να ακολουθήσουν την ίδια οδό. Τα Starbucks έκλεισαν τα 130 καταστήματά τους στη Ρωσία. Η Yum Brands έκλεισε τα 70 εταιρικά εστιατόρια KFC και διαπραγματευόταν το κλείσιμο και των 50 καταστημάτων Pizza Huts που ανήκουν σε δικαιοδόχους.

Μια τυχαία συνάντηση

Η είσοδος των McDonald's στη Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε με μια τυχαία συνάντηση. Το 1976, η McDonald's δάνεισε μερικά λεωφορεία στους διοργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων του 1980 που θα γίνονταν στη Μόσχα και οι οποίοι περιόδευαν τότε στους Ολυμπιακούς χώρους στο Μόντρεαλ του Καναδά. Ο George Cohon, τότε επικεφαλής των McDonald's στον Καναδά, πήγε τους επισκέπτες στα McDonald's ως μέρος της περιοδείας. Το ίδιο βράδυ, η ομάδα άρχισε να συζητά τρόπους για να ανοίξει ένα McDonald's στη Σοβιετική Ένωση.

Δεκατέσσερα χρόνια αργότερα, αφού οι σοβιετικοί νόμοι χαλάρωσαν και τα McDonald's δημιούργησαν σχέσεις με ντόπιους αγρότες, το πρώτο McDonald's άνοιξε στο κέντρο της Μόσχας. Ήταν ένα κομβικό σημείο για πάρα πολλούς λόγους.

Την ημέρα των εγκαινίων του, τα 27 ταμεία του εστιατορίου «χτύπησαν» 30.000 γεύματα. Ο Vexler και η γιαγιά του περίμεναν σε μια ουρά με χιλιάδες άλλους για να μπουν στο κατάστημα των 700 θέσεων. Τη διασκέδαση έξω από το κατάστημα είχαν αναλάβει Ρώσοι μουσικοί με παραδοσιακούς ήχους, ενώ υπήρχαν φιγούρες όπως ο Μίκυ Μάους.

«Το συναίσθημα ήταν: ‘Πάμε να δούμε πώς οι Δυτικοί κάνουν τα πράγματα καλύτερα. Ας πάμε να δούμε τι έχει να προσφέρει μια υγιής κοινωνία’», είπε ο Vexler.

Ο Vexler εξοικονομούσε χρήματα για εβδομάδες για να αγοράσει το πρώτο του γεύμα McDonald's: Ένα cheeseburger, τηγανητές πατάτες και μια Coca-Cola. Το φαγητό είχε μια «πλαστική καλοσύνη» που δεν είχε βιώσει ποτέ στο παρελθόν, είπε.

Η Eileen Kane επισκεπτόταν συχνά τα πρώτα McDonald's, το 1991 και το 1992, όταν ήταν φοιτήτρια στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Τα έβρισκε μια εντυπωσιακή αντίθεση με την υπόλοιπη χώρα, η οποία υπέφερε από συχνές ελλείψεις τροφίμων καθώς κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση.

«Τα McDonald's ήταν φωτεινά και πολύχρωμα και ποτέ δεν ξέμεναν από τίποτα. Ήταν σαν μια ατμόσφαιρα πάρτι», είπε η Kane, η οποία είναι τώρα καθηγήτρια ιστορίας στο Connecticut College στο New London του Κονέκτικατ.

«Θα ζήσουμε και χωρίς McDonald's»

Ο Vexler είπε ότι ο θαυμασμός για τη Δύση που έκανε τους Ρώσους να αγκαλιάσουν τα McDonald's πριν από τρεις δεκαετίες έχει πλέον μετατοπιστεί. Οι Ρώσοι τείνουν τώρα να είναι πιο αντιδυτικοί, είπε.

Η Anastasia Chubina επισκέφτηκε ένα McDonald's στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα επειδή το παιδί της ήθελε ένα τελευταίο γεύμα εκεί. Αλλά ήταν αδιάφορη για το κλείσιμό του, λέγοντας ότι οι Ρώσοι θα γίνουν πιο υγιείς αν σταματήσουν να τρώνε γρήγορο φαγητό.

«Νομίζω ότι ζούσαμε χωρίς αυτό πριν και θα ζήσουμε και τώρα», είπε.

Η επιχειρηματίας Yekaterina Kochergina είπε ότι το κλείσιμο θα μπορούσε να είναι μια καλή ευκαιρία για ρωσικές μάρκες fast food να εισέλθουν στην αγορά. «Είναι λυπηρό, αλλά δεν είναι και τόσο τρομερό. Θα επιβιώσουμε χωρίς τα McDonald's», είπε.

Ουρές για ένα τελευταίο μπέργκερ

Οι εικόνες που κυκλοφόρησαν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης θύμισαν αυτές του παρελθόντος, καθώς Ρώσοι πολίτες έκαναν ξανά ουρές για ένα τελευταίο γεύμα.

Ένας άνδρας αλυσοδέθηκε σε πόρτα των McDonald’s διαμαρτυρόμενος για το κλείσιμο των καταστημάτων.

Οι υπάλληλοι «διασκεδάζουν» τις τελευταίες τους ώρες εργασίας.

Με πληροφορίες από Associated Press
Φωτογραφίες: AP & Bored Panda