Μετά τη Ρήγαινα, που είναι ο πιο γνωστός αλλά και ο πιο μυστηριώδης θρύλος της Κύπρου, ο αμέσως επόμενος πιο διακεκριμένος μύθος είναι το εγχειρίδιο της Κύπριας μάνας! Είναι ένα απόκρυφο κείμενο που διδάσκει σε μυστηριώδη και ανύποπτο χρόνο όλες τις Κύπριες μάνες κάποιες βασικές -ιερές- αρχές.

Πρώτη αρχή είναι τα «σφουγγαρισμένα». Τα σφουγγαρισμένα είναι μια έννοια που σε πληθυντικό αριθμό αποκτά τη συγκεκριμένη ευδιάκριτη σημασία του άβατου (μην πατάς). Τα σφουγγαρισμένα έχουν φτιαχτεί με τον κόπο της μάνας και κάθε σου κίνηση μπορεί να τα καταστρέψει. Το γιατί είναι τόσο σημαντικά και δεν πρέπει να καταστραφούν παραμένει μυστήριο. Όπως και αυτή η ειδική δική σου δύναμη να μπορείς με μια κίνηση να τα καταστρέψεις επίσης, παραμένει μυστήριο. Η μανά όμως, ξέρει γιατί διάβασε το απόκρυφο εγχειρίδιο.

Δεύτερή ιερή αρχή είναι το «αλλού υπάρχουν ωραιότατα». Όταν εσύ βλέπεις κάτι συγκεκριμένο που σου αρέσει και σου προσφέρει χαρά είναι είναι αποτέλεσμα τού ότι εσύ αγνοείς αυτά που ξέρει η μανά σου και θα σου πει πού να πας να βρεις άλλα ωραιότατα. Αν δεν πας και δεν ακούσεις τη μανά σου, τότε πρέπει να προσέχεις την τρίτη αρχή.

Η τρίτη είναι «η αρχή του καταστροφικού τέλους που μόνο η μανά σου μπορεί να προβλέψει» η αλλιώς ο «νόμος της μάνας του Μέρφυ». Η μάνα, μανούλα, μαμά είναι μάστερ του σασπένς – στη θάλασσα πνίγεσαι, στην μπανιέρα γλιστράς, το ψαροκόκαλο πάει στραβά, το νύχι πληγώνει την επιδερμίδα μέχρι να φτάσει στον πνεύμονα, το κεράσι «τατσώνει», ο θερμοσίφωνας αναταράσσεται και μέσα στο δωμάτιό σου πολύ συχνά πέφτει μια «πόμπα».

Όλα αυτά με έναν τρόπο έχουν ήδη συμβεί στο μάτριξ της μάνας γιατί η μάνα λειτουργεί βάσει της «αρχής του ανάποδου συντελεσμένου χρόνου» που συμβαίνει κάπου μεταξύ ενεστώτα και αορίστου - αναλόγως του μηνύματος που θέλει να περάσει. Δηλαδή μπαίνεις στο σπίτι και αφού σε βλέπει, σε ρωτάει «ήρθες;». Σε ακούει να μιλάς στο τηλέφωνο και σε ρωτάει «θα μιλήσεις στο τηλέφωνο;». Και φυσικά αυτός ο χρόνος προσαρμόζεται στο τι θα κάνεις απόψε, τι έκανες χθες και με ποιους. Και βασικό είναι να τα πεις όλα αυτά γρηγορά, πριν φας «γιατί εννά κρυώσει». Η μάνα λειτουργεί πάντα σε χρόνο συντελεσμένο, γιατί η μάνα σου στα είπε όλα πριν συμβούν, για να μπορεί να σου πει μετά «εγώ είπα σου το».

Επίσης, η μάνα εξειδικεύεται στην «αρχή της δυσαρεστημένης ετεροπροσωπίας» τού τύπου «είσαι σαν τον πατέρα σου» και «δεν είσαι σαν το παιδί του γείτονα». Εσύ βέβαια, ξέρεις ότι όντως πιο πιθανόν είναι να είσαι σαν τον πατέρα σου πάρα σαν το παιδί του γείτονα, δεν ξέρεις όμως γιατί αυτό θα έπρεπε να σε προσβάλλει με κάποιο τρόπο. Φυσικά αν χρειάζεται να ξέρεις θα σου πει η μάνα σου γιατί.

Αυτό που δεν θα σου πει ποτέ είναι ότι στα γλυκά το να βάζεις και λίγο ροδόσταμα είναι προαιρετικό. Εσύ θα μεγαλώσεις, θα ταξιδεύεις και θα νοιώσεις προδομένος σε ένα άλλο μέρος του κόσμου, τρώγοντας ένα κέικ γεωγραφίας, που δεν θα μυρίζει ροδόσταμα, για να ανακαλύψεις ότι η αρχή τού «βάλε τζαι λλίο ροδόσταμα στο τέλος να μοσκομυρίσει» βρίσκεται μέσα στο εγχειρίδιο της Κύπριας μάνας. Η αρχή τού «το τάπερ που έχασες ήταν αυτό που με βόλευε καλυτέρα και τέτοια δεν φτιάχνουν πια», υπάρχουν πιθανότητες να υπάρχει και στη διεθνή έκδοση αυτού του εγχειριδίου.

Άλλο πράγμα που πολύ πιθανόν να μην σου πει είναι ότι δεν είναι αρχή και κανόνας τα λάθη της μάνας να κερδίζουν σε σοφία, ενώ τα δικά λάθη σε απερισκεψία. Αρχή θα έπρεπε να είναι να αγαπά το παιδί της περισσότερο από τον έλεγχο που μπορεί να του ασκήσει. Σε μια σχετικά πρόσφατη πραγματικότητα που από τη μια έφερε στο φως τον αγώνα της μάνας του Παύλου Φύσσα για δικαίωση και από την άλλη μια μάνα που κατηγορείται η ίδια για τον φόνο των παιδιών της, η αρχή τής έννοιας «μάνα» φαίνεται να επαναπροσδιορίζεται από μονή της. Ποια είναι, λοιπόν, η πρόθεση της μάνας, ο σκοπός της και ποια η ευθύνη της;

Αφού βλέπεις ότι με μια γλυκιά σου κουβέντα μπορείς να φτιάξεις τον κόσμο των παιδιών σου και με μια άλλη μπορεί να τον τραυματίσεις ανεπανόρθωτα, διάλεξε με σοφία ακόμα και αν αυτή η θέση εξουσίας μπορεί να σου ξυπνήσει τον χειρότερό σου εαυτό. Και αν δεν μπορείς δώσε την ευκαιρία σε αυτόν που μπορεί. Χρονιά πολλά, άλλα κυρίως καλά!


ΓΡΑΜΜΑ (Π. Μηχανικός, Παρεκκλίσεις, Λευκωσία, 1957 )

Αγαπητή μου μητέρα,

H Αγάπη σου,
σε πληροφορώ
μου δυσκολεύει τη ζωή.
Εδώ πέρα δεν υπάρχει άλλη διέξοδος.

Περπατώ στους δρόμους
με την ύπαρξή μου γραμμένη κάτω απ’ τα παπούτσια μου,
που τη ζουλεί το κάθε μου πάτημα.

Καμιά φορά βγάζουμε το παπούτσι μας
και το πετάμε στον αέρα,
γιατί είναι ανάγκη να παίξουμε.
Κάποια μέρα μπορεί να το χάσω μέσα σ’ αυτή την οχλοβοή
μαζί με ό,τι έχει γραμμένο από κάτω.

Εσύ μου είπες να μην τα κάνω όλ’ αυτά.

Μα ακριβώς σου γράφω για να σε πληροφορήσω πως δεν γίνεται
διαφορετικά.

Δεν μπορώ να σ’ ευχαριστήσω.

Η αγάπη σου με τραβά από τα μαλλιά, όταν εγώ
μάχομαι ολάκερος,
μ’ αποσπά δυνάμεις,
αυτή την κρίσιμη στιγμή,
που μόνο με μαντήλια βρεμένα στο αίμα
προσπαθούμε να δροσίσουμε το μέτωπο των ζαλισμένων μας
πεποιθήσεων.