Μια επιγραφή που χρονολογείται στον 2ο ή 3ο αιώνα μ.Χ. (Ύστερη Ρωμαϊκή ή Πρώιμη Βυζαντινή περίοδος) βρέθηκε σε έναν τάφο στη νεκρόπολη Beit She'arim της Κάτω Γαλιλαίας στο Ισραήλ.

Το πλήρες κείμενο και η ιστορία της ανακάλυψης παρουσιάστηκαν σε Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε την 1η Ιουνίου 2022 από το Πανεπιστήμιο της Χάιφα και την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ (IAA). Αν και η νεκρόπολη Beit She’arim είχε μελετηθεί εκτενώς, η κατακόμβη στην οποία είχε ταφεί ο Ιάκωβος ήταν άγνωστη μέχρι πέρυσι. Αυτή η ταφική επιγραφή ήταν η πρώτη που βρήκαν οι αρχαιολόγοι στο Beit She’arim εδώ και 65 χρόνια!

Οικισμός Beit She'arim

Στον εβραϊκό οικισμό Beit She'arim, που βρίσκεται στην Κάτω Γαλιλαία, οι ερευνητές ανακάλυψαν δύο επιγραφές γραμμένες στα ελληνικά, με κόκκινη μπογιά. Και οι δύο αποκρυπτογραφήθηκαν από τον Jonathan Price, καθηγητή αρχαίας ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Η μικρότερη εκ των δύο έφερε το όνομα «Ιούδας» με τους αρχαιολόγους να θεωρούν ότι πρόκειται για τον ιδιοκτήτη του τάφου.

Η μεγαλύτερη επιγραφή βρέθηκε σε μια πέτρινη πλάκα και αποτελείται από οκτώ γραμμές που προειδοποιούσαν τους ανθρώπους να μείνουν μακριά από τον τάφο του Ιάκωβου του «Προσήλυτου» [ΙΑΚΩΒΟC Ο ΠΡΟCΗΛΥΤΟC] αφήνοντας τον νεκρό να «αναπαυθεί εν ειρήνη».

Γράφτηκε ειδικά για να αποτρέψει τους ταφικούς ληστές και ως εκ τούτου λέει:

«Ο Ιάκωβος ο προσήλυτος ορκίζεται να καταραστεί όποιον επιχειρήσει να ανοίξει αυτόν τον τάφο, ώστε κανείς να μην τον ανοίξει. Ήταν 60 ετών».

Η επιγραφή φαίνεται ότι γράφτηκε από τον ίδιο τον ένοικο του τάφου – έναν 60χρονο προσήλυτο, δηλ. Έλληνα που άλλαξε θρήσκευμα και ασπάστηκε τον Ιουδαϊσμό, ονόματι Ιάκωβο. Εκείνη την εποχή δεν ήταν ασυνήθιστο για κάποιον να γράφει ο ίδιος τη δική του επιτύμβια επιγραφή πριν από τον θάνατό του. Όπως δεν ήταν ασυνήθιστο να σκάβεται και να ετοιμάζεται ο τάφος ενόσω ο μελλοντικός ένοικός του ήταν ακόμη εν ζωή.

«Είμαι βέβαιος ότι ετοίμαστε ο ίδιος την επιτύμβια στήλη του πριν πεθάνει», λέει ο καθηγητής Jonathan Price, προσθέτοντας ωστόσο, ότι «δεν μπορούμε να ξέρουμε αν τα γράμματα προέρχονται από το δικό του χέρι».

Οι τελευταίες λέξεις της κατάρας -ουσιαστικά η αναφορά στην ηλικία- γράφτηκαν από διαφορετικό χέρι και χωρίζονται από το κυρίως λεκτικό της επιγραφής με μια παχιά κόκκινη γραμμή. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μάλλον γράφτηκαν μετά τον θάνατο του Ιακώβου από κάποιον άλλο (πιθανόν συγγενείς).

Γιατί «Προσήλυτος»;

Αυτός ο τίτλος σημαίνει ότι προσηλυτίστηκε στον Ιουδαϊσμό, ίσως από τον Χριστιανισμό ή άλλη ειδωλολατρική λατρεία της εποχής, όπως αυτές της Ίσιδας ή του Μίθρα που άκμασαν στην Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο. Σε αυτήν την περίοδο, γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι αναζητούσαν απεγνωσμένα το νόημα της ζωής σε διαφορετικά φιλοσοφικά κινήματα, λατρείες ή θρησκείες του ενωμένου ρωμαϊκού κόσμου.

Η χριστιανική πίστη δυνάμωνε, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι πολλοί άνθρωποι στην περιοχή επέλεγαν επίσης να ενταχθούν στην εβραϊκή θρησκεία. Η Ιερουσαλήμ, για παράδειγμα, είναι γεμάτη με κατάλοιπα από τις ταφές προσηλυτισμένων στον Ιουδαϊσμό, κατά τον δεύτερο και τρίτο αιώνα μ.Χ.

Ωστόσο, η μεταστροφή στον Ιουδαϊσμό ήταν δύσκολη και περιελάμβανε πολλές σοβαρές αλλαγές στη ζωή. Αφού μελετούσαν το εβραϊκό δίκαιο, οι προσήλυτοι όχι μόνο έπρεπε να αποδεχτούν εγκάρδια και να αφοσιωθούν ειλικρινά στην εβραϊκή πίστη, αλλά γίνονταν επίσης μέλη του εβραϊκού λαού και έπρεπε να αγκαλιάσουν το σύνολο της εβραϊκής ιστορίας και κουλτούρας.

Γιατί στα ελληνικά;

Τα ελληνικά και συγκεκριμένα η Κοινή Ελληνική χρησίμευαν ως lingua franca της εποχής. Η ελληνιστική κοινή (κοινή εννοείται διάλεκτος) είναι η λαϊκή μορφή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας που εξελίχθηκε από την αττική διάλεκτο και εμφανίστηκε και επικράτησε στη μετακλασική αρχαιότητα (συμβατικά περίπου: 300 π.Χ. - 500 μ.Χ.) και αποτελεί την τέταρτη περίοδο στην ιστορία της μακραίωνης ελληνικής γλώσσας. Άλλες ονομασίες της είναι αλεξανδρινή, ελληνιστική, αττική κοινή, κοινή ή ελληνική της Καινής Διαθήκης.

Η Κοινή είναι ιδιαίτερα σημαντική όχι μόνο για τους Έλληνες, που αποτέλεσε την πρώτη τους κοινή διάλεκτο και προπομπό της δημοτικής, αλλά και για όλον τον Δυτικό Πολιτισμό, για τον οποίο αποτέλεσε την lingua franca στην περιοχή της Μεσογείου. Πιο συγκεκριμένα στην Εγγύς και Μέση Ανατολή, τη Νότια Ιταλία, την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και αλλού. Η κοινή ήταν επίσης η γλώσσα στην οποία γράφτηκαν τα Ευαγγέλια καθώς και η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία και εξάπλωση του Χριστιανισμού στα πρώτα χρόνια μετά Χριστόν. Η κοινή ήταν επίσης ανεπίσημα πρώτη ή δεύτερη γλώσσα σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και ενώ στη Δύση σταδιακά εκτοπίστηκε από τα μεσαιωνικά λατινικά (τη λαϊκή λατινική γλώσσα), στην Ανατολή παρέμεινε για αιώνες η καθομιλουμένη.

Η ανασκαφή της αρχαίας νεκρόπολης Beit She’arim ξεκίνησε πριν από 80 χρόνια. Οι ταφικές επιγραφές που βρέθηκαν ανήκουν σε Εβραίους και είναι γραμμένες σε διάφορες γλώσσες, κυρίως όμως ελληνικά.

Με πληροφορίες από thearchaeologist.org & youmagazine.gr