Το βιβλίο «Ο βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» του Νίκου Καζαντζάκη κατάφερε να περάσει από γενιά σε γενιά μηνύματα για τη ζωή, μέσα από τις ιστορίες του πολυεπίπεδου ήρωά του. Ο Ζορμπάς έγινε -ίσως χωρίς να το θέλει ο συγγραφέας- ο πιο διάσημος πρωταγωνιστής μυθιστορήματος. Τόσο διάσημος που πέρασε ακόμη και τα ελληνικά σύνορα.

Πώς θα ήταν όμως εάν ένα τόσο κλασικό βιβλίο γινόταν κόμικ; Να έπαιρνε δηλαδή μια πιο μοντέρνα μορφή, αλλά να κρατούσε όλα εκείνα τα στοιχεία που το κάνουν μοναδικό;

Ο Έλληνας γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς, Αντώνης Νικολόπουλος κατά κόσμον Soloup σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Διόπτρα, – παρά τους αρχικούς του ενδοιασμούς – ανέλαβε και έβγαλε εις πέρας αυτό το δύσκολο εγχείρημα και βρίσκεται στην Κύπρο για την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «Zorμπάς-Πράσινη πέτρα ωραιότατη». Επρόκειτο για δύσκολό εγχείρημα γιατί όπως εξηγεί και ο ίδιος μιλώντας CITY, ήταν πρόκληση να αποφύγει «τα στερεότυπα που έχουν ταυτιστεί με τον Ζορμπά μέσα από την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη “Zorba the Greek”. Πολλά κλισέ, τουριστικά και άλλα, που κινούνται αρκετά μακριά από τον καζαντζακικό ήρωα, και νομίζω επίσης από τις αρχικές προθέσεις του σκηνοθέτη».

Κάτω από ποιες συνθήκες αποφασίσατε να εικονογραφήσετε ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της ελληνικής λογοτεχνίας; Πώς γεννήθηκε η ιδέα;

Στάθηκα αρκετά τυχερός γιατί, αν και μου έγινε η ιδιαίτερα τιμητική πρόταση από τις εκδόσεις Διόπτρα που έχει πλέον και τα πνευματικά δικαιώματα του Καζαντζάκη, εγώ γνώριζα ήδη πολύ καλά το έργο του. Στη νεότητά μου είχα διαβάσει τα περισσότερα από τα βιβλία του. Τότε μάλιστα με είχε επηρεάσει πολύ. Έτσι, πέρα από έναν αρχικό δισταγμό που αφορά γενικότερα τον προβληματισμό μου για το πώς μεταφέρεται ένα κλασσικό λογοτεχνικό έργο σε κόμικς, δέχτηκα την πρόταση με χαρά. Και αν θέλετε, το θεώρησα και μεγάλη πρόκληση.

Υπήρξαν διαφοροποιήσεις σε σχέση με το κείμενο του Καζαντζάκη στον τρόπο με τον οποίο εσείς επιλέξατε να το προσεγγίσετε;

Η πρόκληση που σας είπα, ήταν ακριβώς αυτό. Το να κρατήσω το πνεύμα, την ουσία, τις σκέψεις και τις αγωνίες του συγγραφέα, χωρίς όμως να πέσω σε ευκολίες και κλισέ. Έτσι επιχείρησα το εξής. Αρχικά στις τρεις πρώτες γραφές του σεναρίου αποδόμησα το κείμενο του Ζορμπά σε ενότητες όπως την κεντρική αφήγηση στην Κρήτη, τις σκέψεις του Ζορμπά και τις ιδέες και σκέψεις του συγγραφέα. Στις επόμενες τρεις τις ξαναμόνταρα με διαφορετική σειρά και κεφάλαια και τέλος στις δυο τελευταίες, στο storyboard και στα μολύβια, το σενάριο πήρε την τελική του μορφή. Έτσι νομίζω πως έχουμε έναν νέο Ζορμπά με τελείως διαφορετικό «μοντάζ», ευκολοδιάβαστο για τον σημερινό αναγνώστη και ταυτόχρονα πιστό στις ανησυχίες και τις ιδέες του Καζαντζάκη.



Φαντάζομαι είναι δύσκολο να «αναμετράται» κανείς με έναν συγγραφέα όπως ο Νίκος Καζαντζάκης και ένα τόσο σπουδαίο έργο όπως ο «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε σε αυτήν την «αναμέτρηση» και πώς τις αντιμετωπίσατε;

Όπως λέτε είναι δύσκολο να μεταφέρεις ένα τόσο γνωστό αλλά και τόσο δυνατό έργο όπως ο Ζορμπάς. Το πλέον πολυμεταφρασμένο ελληνικό μυθιστόρημα, από τον πλέον διάσημο Έλληνα συγγραφέα. Όμως η δεύτερη εξίσου μεγάλη πρόκληση, ήταν ν’ αποφύγω τα στερεότυπα που έχουν ταυτιστεί με τον Ζορμπά μέσα από την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Zorba the Greek». Πολλά κλισέ, τουριστικά και άλλα, που κινούνται αρκετά μακριά από τον Καζαντζακικό ήρωα, και νομίζω επίσης από τις αρχικές προθέσεις του σκηνοθέτη.

Τον κεντρικό ήρωα, τον Αλέξη Ζορμπά, πώς τον προσεγγίζετε;

Ο «Ζορμπάς» είναι ένας εξαιρετικός μυθιστορηματικός ήρωας. Μια φιγούρα πολυεπίπεδη, κι έχοντας, θα τολμούσα να πω, αρκετές αφηγηματικές συγγένειες με εκείνες στον Δον Κιχώτη του Θερβάντες. Έτσι έπιασα το νήμα της δικής μου οπτικής αφήγησης επιστρέφοντας στον Καζαντζάκη, μελετώντας τόσο το υπόλοιπο έργο του, τα όσα έχουν γραφτεί από ειδικούς γι’ αυτό, όπως και την προσωπική του αλληλογραφία.



Τι θέλατε να πετύχετε -αν μπορούμε να το θέσουμε έτσι- χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των κόμικς για να αποδώσετε το έργο του Καζαντζάκη; Είναι, ίσως, ένας τρόπος να προσεγγίσετε και ένα πιο νεανικό κοινό;

Η στόχευση σ’ εμένα δεν είναι κάποιο νεανικό κοινό. Δουλεύω έχοντας στο μυαλό μου έναν σκεπτόμενο συνομιλητή παρά έναν αναγνώστη. Σαν να περιμένω την απάντησή του ή τη γνώμη του. Κι ένας τέτοιος συνομιλητής μπορεί να είναι τόσο ένας ενήλικας όσο και ένας έφηβος ή ακόμα και παιδί. Τα graphic novels μου θα έλεγα πως είναι γραμμένα για ενήλικες που όμως μπορούν να διαβαστούν και από ένα νεανικό κοινό ή και να χρησιμοποιηθούν στην εκπαίδευση. Είναι νομίζω πιο «έντιμο» να προσεγγίζουμε τους νέους, όχι με έναν διδακτισμό, αλλά να τους προτείνουμε ώριμα έργα για σκέψη, συμμετοχή και συζήτηση. Το έχω δει αυτό πολλές φορές να λειτουργεί δημιουργικά, με εργαστήρια κόμικς και παρουσιάσεις σε σχολεία όλων των βαθμίδων όσο και σε φοιτητές πανεπιστημίων. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα προσπαθήσουμε να κάνουμε αυτές τις μέρες στα Λεύκαρα, στην πολύ ενδιαφέρουσα μαθητική διημερίδα «Η επέλαση των κόμικς στα Λεύκαρα» που ήταν και η αφορμή για να βρεθώ ξανά στην Κύπρο.

Θεωρείτε πως μέσα από τα κόμικς μπορούν να μεταφερθούν τα ίδια δυνατά μηνύματα, όσα μεταφέρονται από ένα μυθιστόρημα γραμμένο αποκλειστικά με λέξεις;

Η γλώσσα των κόμικς και ειδικότερα η φόρμα των graphic novels δεν είναι απλά «λογοτεχνία». Είναι πολύ περισσότερα από ένα κείμενο που του προσθέτουμε εικόνα. Τα αφηγηματικά και εικαστικά αποτελέσματα ενός τέτοιου συνδυασμού, μπορούν να λειτουργούν πολλαπλασιαστικά φτιάχνοντας σε κάποιες περιπτώσεις ένα καινούργιο πρωτότυπο έργο που δεν περιορίζεται για παράδειγμα στα highlights μιας λογοτεχνικής μεταφοράς ή των αναμενόμενων απαντήσεων στην Ιστορία. Μια άλλη τέχνη που όμως μπορεί να μας δώσει κι αυτή, όπως η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος, δυνατές συγκινήσεις και αφορμές για σκέψη.


Η πρώτηπαρουσίαση του βιβλίου στην Κύπρο θα πραγματοποιηθεί αυτή την Πέμπτη, 18 Απριλίου στις 19:00, στο βιβλιοπωλείο Σολώνειον στη Λευκωσία. Τη παρουσίαση θα προλογίσει ο δημοσιογράφος, Χρήστος Μιχάλαρος.