Κεντρική Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου


Ακόμη μία ενδιαφέρουσα δράση ανακοίνωσε το Ερευνητικό Κέντρο CYENS στο πλαίσιο των εορτασμών για την ημέρα των επίσημων εγκαινίων του, στις 23 Απριλίου, στον ανακαινισμένο χώρο της Παλιάς Δημοτικής Αγοράς.

Την ημέρα των εγκαινίων, λοιπόν, θα ανοίξει τις πόρτες της μια έκθεση αφιερωμένη στο ιστορικό κτήριο της Παλιάς Αγοράς υπό τον τίτλο Agora: The Making Of / Αγορά: Η Δημιουργία.

Η έκθεση, θα παρουσιάζει τα σχέδια του αρχιτέκτονα, φωτογραφικό υλικό από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της, την εξέλιξή της τα τελευταία 50 χρόνια αλλά και τις εργασίες ανακαίνισης και επέκτασής της που ξεκίνησαν πριν από 2 χρόνια. Σκοπός της έκθεσης είναι η γνωριμία με τη μακραίωνη ιστορία του κτηρίου, τιμώντας έναν χώρο που για δεκαετίες υπήρξε βασικός πυρήνας της ζωής της πόλης.

Οι αγορές αποτελούν μέρος της μακράς και πολύπλευρης πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού μας. Η Λευκωσία, η ζωντανή πρωτεύουσα της Κύπρου, μπορεί να υπερηφανεύεται για μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά βαθιά συνυφασμένη με την ιστορική της σημασία και το σύγχρονο αστικό τοπίο. Για δεκαετίες, οι αγορές στη Λευκωσία ήταν κομβικά σημεία, συνάντησης και συναναστροφής. Ήταν ουσιαστικά ποικιλόμορφοι και πολυπολιτισμικοί χώροι, και αυτό αντανακλάται εξίσου στους ανθρώπους που εργάζονταν εκεί ή επισκέπτονταν τις αγορές, αλλά και στα προϊόντα που πωλούσαν. Ιδιαίτερα πριν από την ανεξαρτησία του νησιού, το 1960, οι αγορές ήταν οι κύριοι τόποι κοινωνικής αλληλεπίδρασης και οικονομικής δραστηριότητας. Το Παντοπωλείο/Bandabuliya, η κύρια Δημοτική Αγορά της Λευκωσίας, είναι ένα από τα πρώτα μέρη της πόλης που επηρεάστηκαν άμεσα από τις διακοινοτικές τάξεις το καλοκαίρι του 1958. Έκλεισε για τρεις εβδομάδες, αλλά όταν άνοιξε ξανά, λειτούργησε ως αποκλειστικά τουρκοκυπριακή αγορά.

Μετά τις διακοινοτικές συγκρούσεις του Δεκεμβρίου 1963, η διαίρεση της Λευκωσίας εδραιώθηκε με τη δημιουργία μιας ελεγχόμενης από τον ΟΗΕ νεκρής ζώνης, ή της Πράσινης Γραμμής όπως έγινε γνωστή, τον Μάρτιο του 1964. Συνεπώς, το νότιο τμήμα της Λευκωσίας παρέμεινε χωρίς κεντρική δημοτική αγορά και η ανάγκη για μια τέτοια αγορά ήταν επείγουσα και επιτακτική. Το έργο της ανέγερσης νέας δημοτικής αγοράς ανατέθηκε στα αρχιτεκτονικά γραφεία Οικονόμου, Ζεμπύλα & Κυθρεώτη και Βαφεάδη, όλοι Κύπριοι εκπρόσωποι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Το κτίριο είναι ένα από τα σημαντικότερα κτίρια της δεκαετίας του '60, αντιπροσωπευτικό δείγμα ώριμου μοντερνισμού. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κτιρίου είναι ο κεντρικός του χώρος, με την πλάκα οροφής με ειδικά σχήματα εμφανούς σκυροδέματος, τους φεγγίτες της οροφής από εμφανές σκυρόδεμα, τις ψηφιδωτές επενδύσεις των κολώνων του κεντρικού χώρου, όπως και το εμφανές τούβλο στις εξωτερικές όψεις στο ισόγειο και τα κάθετα σκίαστρα από μπετόν στον πρώτο όροφο.

Από το 1965 και μέχρι το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 2000, το κτίριο φιλοξένησε αγρότες και παραγωγούς στο ισόγειο και δημοτικούς υπαλλήλους στο πρώτο όροφο. Ήταν ένας ζωντανός και πολυσύχναστος χώρος. Από τη δεκαετία του 2010, όταν το Δημαρχείο μετέφερε τα γραφεία του αλλού και η αγορά έκλεισε, το κτίριο έπεσε σε παρακμή και χρησιμοποιείτο σποραδικά.

Το 2024, το κτίριο ανοίγει ξανά τις πόρτες του και επανασυστήνεται στο κοινό, ως κόμβος καινοτομίας και έρευνας, και ως ένα πολυπολιτισμικό, νεανικό και ζωντανό σημείο συνάντησης δημιουργικών ανθρώπων και λαμπρών ιδεών, στεγάζοντας πλέον το Κέντρο Αριστείας CYENS.

Αγορά: η δημιουργία

Η έκθεση αυτή αποτίει φόρο τιμής στο εμβληματικό κτίριο της Αγοράς και χαρτογραφεί την ιστορία του από την ίδρυσή του, μέχρι τη μετατροπή του σε διεθνές κέντρο έρευνας και καινοτομίας.

Timeline

1932: Ανοίγει η πρώτη δημοτική αγορά Λευκωσίας, γνωστή ως Bandabuliya, βορείως της πράσινης γραμμής.

1963: Οι δικοινοτικές ταραχές οδηγούν σε εδραίωση της διαχωριστικής γραμμής η οποία μετονομάζεται από τον Μάρτη του 1964 σε πράσινη γραμμή. Προκύπτει ανάγκη για δημιουργία δεύτερης δημοτικής αγοράς νοτίως της γραμμής.

1965: Ολοκληρώνεται η Δημοτική αγορά Λευκωσίας, σε σχέδιο των αρχιτεκτόνων Σταύρου Οικονόμου, Τάκη Ζεμπύλας, Διομήδη Κυθρεώτη και Κώστας Βαφέαδη. Είχε σχεδιαστεί στα μέσα της δεκαετίας του ’60 από τον Σταύρο Οικονόμου, με στόχο να στεγάσει στον πάνω όροφο τα γραφεία του δήμου και κάτω, σε μία μεγάλη, ανοικτή σάλα, τη δημοτική αγορά. Με πάγκους για φθαρτά, ιχθυοπωλεία, κρεοπωλεία, κλειστούς χώρους για μανάβικα κ.ά.

2010: Το κτήριο σταδιακά εγκαταλείπεται παρά τις αντιδράσεις του κόσμου. Αρχίζουν διάφορες πρωτοβουλίες αναζωογόνησης του χώρου μέσω εκδηλώσεων.

2011: Το κτήριο αναγνωρίζεται ως διατηρητέο λόγω της αρχιτεκτονικής του αξίας, της συνεισφοράς του στην οικονομική δραστηριότητα της πόλης και ως σημείο αναφοράς στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου.

2014 (Μάης): Η Δημοτική Αγορά περιλαμβάνεται στους 100 [πιο] σημαντικούς κτιριακούς χώρους και γειτονιές της Κύπρου στον κατάλογο του Docomomo Cyprus για έργα που κατασκευάστηκαν περίπου μεταξύ 1920 και 1980. Το Docomomo Cyprus είναι τμήμα του Docomomo International, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού αφιερωμένου στην τεκμηρίωση και συντήρηση κτιρίων, τοποθεσιών και γειτονιών του Μοντέρνου Κινήματος.

2014 (21 Νοε): Η Αστυνομία εισέρχεται στον χώρο της Αγοράς και προχωρεί στην κατάσχεση των φωτογραφιών της έκθεσης «Διόρθωση» της γνωστής ακτιβίστριας Πάολας Ρεβενιώτη με την κατηγορία της δημοσίευσης «αισχρών θεμάτων» σε δημόσιο χώρο. Τελικά η αστυνομία επέστρεψε στους διοργανωτές της έκθεσης μέρος των φωτογραφιών και συγκεκριμένα εκείνα τα έργα που δεν απεικονίζουν ανδρικά μόρια.

2017: Συστήνεται το Κέντρο Αριστείας RISE, τώρα CYENS. Στόχος η εγκατάσταση του στο κτήριο της Δημοτικής Αγοράς, στο πλαίσιο του έργου « Ανάπλαση Περιοχής Συνοικίας Δημιουργικών Επιχειρήσεων» που εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό της Στρατηγικής του Δήμου για Ολοκληρωμένη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη για την περίοδο 2014-2020.

2017 (Δεκ): Ο Δήμος Λευκωσίας και το Δημοτικό Κέντρο Τεχνών διοργανώνουν το Nicosia Pop Up Festival του 2017 στον χώρο της Δημοτικής Αγοράς.

2018: Ανοίγει η Αγορά στο κοινό με την πρωτοβουλία “Agora Project” στα πλαίσια του οποίου φιλοξενούνται προσωρινά καλλιτέχνες, τεχνίτες, και ερμηνευτές που επιθυμούσαν να προβάλουν το έργο τους ή να πωλήσουν τα προϊόντα τους.

2021: Αρχίζει η ανακαίνιση της Αγοράς. Γιώργου Τσαγγαρίδη. Η μελέτη αποκατάστασης της Αγοράς ανατέθηκε στον αρχιτέκτονα του Ενιαίου Ρυθμιστικού Σχεδίου Λευκωσίας του Δήμου Λευκωσίας, Γιώργο Τσαγγαρίδη, υπηρεσία της οποίας προϊσταται η ανώτερη αρχιτέκτονας, Αθηνά Παπαδοπούλου. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Πολιτικής Συνοχής «ΘΑλΕΙΑ 2021 – 2027» με τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ.

2024 (23 Απριλίου): Εγκαινιάζεται ο ανακαινισμένος πλέον χώρος που στεγάζει πλέον το Κέντρο Αριστείας CYENS που αποτελεί κέντρο έρευνας, επιχειρηματικότητας και καινοτομίας.

Συντελεστές:

Επιμέλεια: Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ, Αντιγόνη Ηρακλείδου, Χέλια Ζάκερι

Γραφιστικός Σχεδιασμός: Μαρία Λοΐζου

Ευχαριστίες:

ECONOMOU Architects and Engineers. Γιώργος Τσαγγαρίδης, Γιώργος Αρτόπουλος,Σάβια Παλάτε, The Thinker MakerSpace, Εφημερίδα Πολίτης, Ξένιος Συμεωνίδης, Χάρης Γρηγορίου και Τζούλη Γρηγορίου