Του δρος Λεωνίδα Γαλάζη [Πρόεδρος Ομίλου Λογοτεχνίας και Κριτικής]


Φωτογραφία: Αρχείο CITY [Καφενείο ο Πλάτανος]

Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη τους τελευταίους μήνες με μια πρωτόγνωρη κατάσταση, ως αποτέλεσμα της πανδημίας του κορωνοϊού. Όλοι οι τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχουν επηρεαστεί δραματικά και καταλυτικά. Η παγκόσμια οικονομία αποσταθεροποιήθηκε, οι οικονομίες των διάφορων χωρών σείονται συθέμελα, ως αποτέλεσμα των αυστηρών ‒πλην όμως απόλυτα αναγκαίων‒ μέτρων περιορισμού των ανθρώπων στα σπίτια τους, με στόχο την πρόληψη της περαιτέρω εξάπλωσης του επικίνδυνου ιού.

Σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, οι έγκλειστοι για βδομάδες στα σπίτια τους άνθρωποι αναλογίζονται πόσο σημαντικές είναι εν τέλει όλες εκείνες οι εκφάνσεις του ανθρώπινου πολιτισμού, που συνιστούν το άλας της ζωής μας: η Θρησκεία, η Τέχνη, ο Αθλητισμός. Ακόμη όλες οι μορφές κοινωνικής ζωής και κοινοτικού πνεύματος, συστατικό των οποίων είναι η συνάντηση με τους άλλους, ως φυσικές παρουσίες και οντότητες. Η ανταλλαγή απόψεων, ο διάλογος. Ακόμη και ο τομέας της αναψυχής, της διασκέδασης έχει επηρεαστεί καταλυτικά μαζί με όλους τους παρεμφερείς τομείς της οικονομίας που τον υπηρετούν.

Στέκομαι ιδιαίτερα στον τομέα της Λογοτεχνίας, που μαζί με τους άλλους τομείς του πολιτισμού (π.χ. εικαστικές τέχνες, θέατρο, χορός, μουσική κλπ.) έχουν επηρεαστεί καταλυτικά από την πανδημία. Ουσιαστικά έχει παραλύσει κάθε δραστηριότητα σε αυτούς τους τομείς, δεδομένου ότι βασίζονται στη συνάντηση των καλλιτεχνών με το κοινό και σε συναθροίσεις μεγάλων ομάδων ανθρώπων. Πολλοί επαγγελματίες του πολιτισμού είναι τώρα άνεργοι. Τα δε λογοτεχνικά σωματεία, που λειτουργούν με την εθελοντική δράση και προσφορά των μελών τους, αδυνατούν να υλοποιήσουν τις προγραμματισμένες δραστηριότητες και εκδηλώσεις τους, για αρκετές από τις οποίες έχουν εξασφαλίσει επιχορηγήσεις από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας.

Μέσα σε αυτές τις δοσμένες συνθήκες, αφενός η Πολιτεία θα πρέπει να στηρίξει όσο είναι δυνατόν τον πολιτισμό, η αξία του οποίου αναδεικνύεται τώρα περισσότερο παρά ποτέ. Αν ο πολιτισμός δεν στηριχθεί, οι συνέπειες θα είναι πολύ αρνητικές αργότερα, όταν θα παρέλθει η κρίση που προκλήθηκε από την πανδημία. Λύσεις μπορούν να εξευρεθούν, ακόμη και σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες. Από την άλλη, οι ίδιοι οι πολιτιστικοί φορείς θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπους αξιοποίησης των δυνατοτήτων που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία για μερική έστω υλοποίηση δραστηριοτήτων τους που θα μπορούσαν να γίνουν και εξ αποστάσεως, μέχρι να επιτρέψουν οι συνθήκες την πραγματοποίηση εκδηλώσεων και πολιτιστικών δράσεων με τη φυσική παρουσία κοινού.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν τη δυνατότητα να προβάλουν, αυτές τις μέρες που μεγάλο μέρος του πληθυσμού είναι περιορισμένο στο σπίτι, τη λογοτεχνική δημιουργία και τους εργάτες της, τους συγγραφείς. Να προτείνουν ως ψυχωφελή δραστηριότητα την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων. Όπως έχει επισημανθεί, οι ψυχολογικές συνέπειες του περιορισμού στο σπίτι μπορούν να περιοριστούν αν ο άνθρωπος έχει ένα δομημένο πρόγραμμα, που θα περιέχει ποικίλες δραστηριότητες. Μπορεί επομένως, σε αυτή τη συγκυρία, η κρίση να μετατραπεί σε ευκαιρία, ώστε η λογοτεχνία να μην είναι ο «φτωχός συγγενής» στα ραδιοφωνικά ή τηλεοπτικά προγράμματα των ΜΜΕ. Υπάρχουν οι τεχνολογικές δυνατότητες να δοθεί υλικό στα ΜΜΕ από τους λογοτέχνες ή και οργανωμένα μέσω των λογοτεχνικών σωματείων, ώστε να εμπλουτιστεί το πρόγραμμα και το αρχείο τους με θέματα από τον χώρο της λογοτεχνίας μας.

Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο οι λογοτέχνες έχουν επηρεαστεί δυσμενώς από τη συνεχιζόμενη πανδημία. Σε πολλές από τις ευρωπαϊκές χώρες, που πολλοί από τους λογοτέχνες ζουν από την πένα τους, η κατάσταση είναι ακόμη πιο δύσκολη. Στην Κύπρο σχεδόν κανένας λογοτέχνης δεν ζει από την τέχνη του. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι λογοτέχνες μας δεν έχουν επηρεαστεί σοβαρά από τη συνεχιζόμενη κρίση. Ας αναλογιστούμε πόσες εκδηλώσεις για παρουσιάσεις βιβλίων έχουν ακυρωθεί τις τελευταίες βδομάδες. Εκεί συνήθως οι συγγραφείς μας έχουν την ευκαιρία να προωθήσουν τα βιβλία τους και να ανακτήσουν ένα πολύ μικρό μέρος των εξόδων εκτύπωσης. Ουσιαστικά, ο τομέας της πενιχρής έστω διακίνησης και προβολής του βιβλίου στον τόπο μας έχει παραλύσει. Επομένως, οι συγγραφείς μας χρειάζονται αρωγή και στήριξη ώστε να συνεχίσουν τη δημιουργική τους πορεία, χωρίς να αποκαρδιώνονται από τα διάφορα προβλήματα και τις δυσχέρειες.

Θεωρούμε, τέλος, ότι οι διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η λογοτεχνία μας το τελευταίο διάστημα είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν ως αφορμές για αναθεώρηση στόχων και προτεραιοτήτων. Το διάστημα αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για συγγραφική εργασία και για αναστοχασμό για τον ρόλο του λογοτέχνη στην κοινωνία μας. Ας το πούμε καθαρά: ο λογοτέχνης βρίσκεται εδώ και πολλές δεκαετίες στο περιθώριο και δίνει κυρίως τον αγώνα της λογοτεχνικής δημιουργίας, τις περισσότερες φορές με τις δικές του οικονομικές ή άλλες δυνατότητες. Ουσιαστικά αβοήθητος. Αυτό θα πρέπει να αλλάξει. Όχι μόνο με θεσμικές αποφάσεις ή ρυθμίσεις αλλά και με τη συμβολή ποικίλων φορέων, ώστε η λογοτεχνία μας να καταστεί ουσιώδης πυλώνας της γενικής μας παιδείας, των νοοτροπιών, της κουλτούρας και της κοσμοαντίληψής μας.

*Η CITY ζήτησε από ανθρώπους του Πολιτισμού να γράψουν ένα κείμενο για τη σημαντικότητα των Τεχνών, γενικότερα αλλά και ειδικά σε περιόδους δύσκολες όπως αυτή που διανύουμε τις τελευταίες βδομάδες.

>>Διάβασε επίσης:

Το κείμενο του Ηθοποιού Βαλεντίνου Κόκκινου

Το κείμενο του Σκηνοθέτη, Θεατρικού Συγγραφέα και Σεναριογράφου Άδωνη Φλωρίδη

Το κείμενο της Γενικής Διευθύντριας του Θεάτρου ΡΙΑΛΤΟ Γεωργίας Ντέτσερ

Το κείμενο του Ζωγράφου Κίκου Λανίτη

Το κείμενο της Ηθοποιού Πόπης Αβραάμ

Το κείμενο της Θεατρολόγου - Επικοινωνιολόγου Μαρίνας Μαλένη

Το κείμενο του Σκηνοθέτη - Σεναριογράφου Ανδρέα Κυριάκου