Είναι σχεδόν αστείο το 2020 να συζητάμε ακόμη για τα όρια της τέχνης. Εάν υπάρχουν, εάν θα έπρεπε να υπάρχουν και κατά πόσο η τέχνη δικαιούται να αγγίζει άκριτα πρόσωπα και καταστάσεις, που για κάποιους θεωρούνται ιερά.

Είναι παράλογο δε, σε μία χώρα που σε αρκετές περιπτώσεις η σχέση της με τον πολιτισμό και τις τέχνες ξεκινά και σταματά σε πολυόροφους γυάλινους πύργους και κιτς αγάλματα λεόντων και αρχαίων θεών, να εκφράζεται άποψη για το ‘τι είναι τέχνη’ και για το πώς αυτή ‘οφείλει να εκφράζεται’, με τα επίσημα όργανα του κράτους να παίρνουν θέση, ξεκινώντας διαδικασίες φίμωσης της όποιας τέχνης και του όποιου εκφραστή της.

Εδώ και δύο μέρες η κυπριακή κοινωνία –μέσω των social media- συζητά για το κατά πόσο τα έργα του Καθηγητή Τέχνης και Διευθυντή σε Γυμνάσιο της Επ. Λευκωσίας, Γιώργου Γαβριήλ, αποτελούν ύβρη στα Θεία και κυρίως ύβρη απέναντι σε πρόσωπα αμφιλεγόμενα, που πλέον δεν είναι εν ζωή. Πολλοί δε, απαιτούν την καθαίρεση και την παραδειγματική τιμωρία του, από το αρμόδιο Υπουργείο, επειδή τόλμησε να δημοσιεύσει, στο προσωπικό του προφίλ, τη δουλειά του. Με το Υπουργείο να ρίχνει λάδι στη φωτιά, διατάσσοντας πειθαρχική έρευνα εναντίον του καθηγητή.

Σας κάνει εντύπωση; Κι όμως δεν θα έπρεπε, αφού η περίπτωση του καθηγητή δεν είναι η πρώτη φορά που η τέχνη πυροβολείται από μέρος της κυπριακής κοινωνίας και της πολιτικής ηγεσίας, επειδή δεν εμπίπτει στο πλαίσιο των αρχών και των αξιών της.

Ακόμα κι έτσι, όμως, σε κάθε περίπτωση, η τέχνη καταφέρνει να εκπληρώσει το σκοπό της, καθώς αναγκάζει μια κοινωνία που φυτοζωεί, να ξυπνήσει και να ασχοληθεί, έστω και καταδικάζοντας, με τον πολιτισμό και τις τέχνες.

Πιο κάτω μαζέψαμε 5 περιπτώσεις από την πολύ σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, που αποτέλεσαν προσάναμμα για τη φωτιά που ακολούθησε:

Η έκθεση φωτογραφίας της Πάολας Ρεβενιώτη κρίνεται ως «αισχρή» και η Αστυνομία Κύπρου κατεβάζει και κατάσχει τις φωτογραφίες

Στο όχι-και-τόσο μακρινό 2014, τη χρονιά που διοργανώθηκε στην Κύπρο, η 1η Πορεία Υπερηφάνειας, μεταξύ άλλων γεγονότων, η Accept-ΛΟΑΤΚΙ Κύπρου, κάλεσε στο νησί, την τρανς-ακτιβίστρια Πάολα Ρεβενιώτη διοργανώνοντας την έκθεση «Διόρθωση» με φωτογραφίες γυμνών ανδρών, εις μνήμη των Τρανς Ατόμων που έχασαν τη ζωή τους.

Η έκθεση, η οποία είχε λάβει όλες τις απαραίτητες άδειες και θα πραγματοποιείτο στη Δημοτική Αγορά Λευκωσίας, δέχτηκε «επίθεση» από μέλη της Αστυνομίας Κύπρου, τα οποία εισέβαλαν στο χώρο, κατέβασαν από τους τοίχους τις φωτογραφίες και τις κατάσχεσαν, καταγγέλλοντας, μάλιστα, την Accept-ΛΟΑΤΚΙ Κύπρου για «δημοσίευση αισχρού περιεχομένου σε δημόσιο χώρο».

Μετά το σάλο και την κοινωνική κατακραυγή που ακολούθησε, η Αστυνομία επέστρεψε μέρος της έκθεσης, με κάποιες φωτογραφίες γυμνών αντρών να κρατούνται αφού χαρακτηρίστηκαν «πορνογραφικό» υλικό.

Ενώ ενάμιση μήνα μετά την κατάσχεσή τους από την κυπριακή αστυνομία, οι φωτογραφίες της Πάολας Ρεβενιώτη επιστράφησαν εν τέλει, στην accept-ΛΟΑΤ Κύπρου ενώ αποσύρθηκαν όλες οι καταγγελίες εναντίον της οργάνωσης και του Προέδρου της για «αισχρό περιεχόμενο σε δημόσιο χώρο».

Ο πίνακας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ πλαισιωμένος από γυμνόστηθες γυναίκες

Το 2017 αποτέλεσε μια άκρως παραγωγική χρονιά, καλλιτεχνικά, για την κυπριακή κοινωνία καθώς συνέβησαν πραγματάκια. Η πρώτη περίπτωση (Φλεβάρης 17’) που δημιούργησε αναστάτωση στους κόλπους των πιστών ακολούθων του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ και όχι μόνο, ήταν ο ζωγραφικός πίνακας Τουρκοκύπριας, ο οποίος είχε εκτεθεί στον πολυχώρο πολιτισμού «Παλιά Ηλεκτρική», στην Πάφο, στο πλαίσιο έκθεσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και απεικόνιζε τον Μακάριο, στη γνωστή μορφή του, πλαισιωμένο από δύο γυμνές γυναίκες και την φλεγόμενη Κύπρο.

Ο πίνακας προκάλεσε αντιδράσεις με το Ιστορικό Πολιτιστικό Κέντρο Εθνάρχη Μακαρίου Παναγιάς να ζητά την άμεση απομάκρυνσή του αλλά και παρέμβαση του Μητροπολίτη Πάφου και του Αρχιεπισκόπου Κύπρου.

Ζαρτιέρες και εσώρουχα σε κόπιες αρχαιελληνικών αγαλμάτων στο Παγκύπριο Γυμνάσιο

Μάρτης του 2017 και λίγο μετά την επίδειξη μόδας που είχε πραγματοποιηθεί στον Παρθενώνα, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο συζήτησης περί τέχνης, σεβασμού και ορίων, Κύπρια καθηγήτρια τέχνης στο Παγκύπριο Γυμνάσιο, τοποθετεί σε αρχαιοελληνικά αγάλματα γυναικεία και αντρικά εσώρουχα αντίστοιχα, θέλοντας να δείξει τον ευτελισμό του πολιτισμού στις μέρες μας.

Η εικαστική παρέμβαση της εκπαιδευτικού ξεσήκωσε ένα νέο κύμα αντιδράσεων, με πολλούς να κρίνουν το έργο της ως σεξιστικό και αντιαισθητικό τερατούργημα.

Το COCK που δεν ανέβηκε ποτέ

Θυμηθείτε τι είχε γραφτεί εκείνη την περίοδο ΕΔΩ.

Τον Οκτώβριο του 2017 η Νέα Σκηνή του ΘΟΚ, σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Κώστα Σιλβέστρο, ανεβάζουν την αιχμηρή θεατρική παράσταση του Μάικ Μπάρτλε, COCK, που πραγματεύεται την ιδιάζουσα σχέση ενός gay ζευγαριού. Μία παράσταση η οποία ανέβηκε με τεράστια επιτυχία στη Λευκωσία και η οποία είχε σκοπό να περιοδεύσει και στις υπόλοιπες πόλεις και επαρχίες της Κύπρου, βρήκε ανάχωμα στην Ελεύθερη Επαρχία Αμμοχώστου και συγκεκριμένα το Δήμο Σωτήρας, με μερίδα δημοτών να αντιδρούν έντονα εξ αιτίας του gay φιλιού που απεικονιζόταν στην αφίσα της παράστασης. Ανακοινώσεις, τοποθετήσεις, κριτικές, διαφωνίες, συζητήσεις και «κατηγορώ» από υπέρμαχους και πολέμιους της παράστασης με κεντρικό άξονα εάν το γκέι φιλί είναι προσβλητικό ή όχι για την κοινωνία της Κύπρου. Εν τέλει η παράσταση δεν ανέβηκα ποτέ στο Δήμο Σωτήρας αποδεικνύοντας πως η φωνή του λαού, έστω και αν αυτή είναι παράφωνη, έχει περισσότερη δύναμη από κάθε λογική, ειδικά όταν αυτή η λογική μεταφράζεται σε ψήφους και πολιτικό ή άλλο κόστος.

Το άλογο του Romeo Castellucci

Οκτώβριος 2019, και ο καταξιωμένος Ιταλός σκηνοθέτης, Romeo Castellucci, γνωστός για την ακραία και αιχμηρή αισθητική των παραστάσεών του, έρχεται στην Κύπρο για να ανεβάσει την παράσταση «Socìetas - Ιούλιος Καίσαρ. Σπαράγματα», στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κύπρια. Για τις ανάγκες του έργου, ο σκηνοθέτης επιστρατεύει ένα άλογο, το οποίο εμφανίζεται επί σκηνής έχοντας πάνω στο σώμα του γραμμένη τη φράση «Mene Tekel Peres». Η εμφάνιση του αλόγου επί σκηνής, καταγγέλθηκε στην Αστυνομία από πολίτη που ήταν παρόν στην παράσταση με την κατηγορία της κακοποίησης ζώου ενώ λίγο αργότερα το ντόμινο των εξελίξεων και ο σάλος που ξεσηκώθηκε, οδήγησε στην ακύρωση της παράστασης στην Κύπρο.