Απόγευμα Τρίτης «σκάει η βόμβα»! Τα έργα ζωγραφικής ενός καθηγητή Γυμνασίου στην επαρχία Λευκωσίας βγαίνουν εκτός ορίων του στούντιο του καλλιτέχνη και ξεκινούν να κυκλοφορούν στο Facebook, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, ως σύγχρονοι Ιουδαίοι, να ζητούν τη «σταύρωση» αυτού που τόλμησε να τα φιλοτεχνήσει.

Το ίδιο βράδυ προσπαθώ να βρω το τηλέφωνο του Γιώργου Γαβριήλ. Μέχρι να το καταφέρω, έχω ήδη μιλήσει με δύο συναδέλφους του στη Μέση Εκπαίδευση και μία πρώην μαθήτριά του. Μου λένε τα καλύτερα γι’ αυτόν, σε σχέση με την ιδιότητά του ως εκπαιδευτικού αλλά και ως επιθεωρητή που διετέλεσε.

Το απόγευμα της επομένης φτάνουμε μαζί με τον φωτογράφο στο στούντιό του, στην Κοκκινοτριμιθιά. Μας φτιάχνει καφέ και ξεκινά να μας μιλά για την Τέχνη του. Όχι για τις αντιδράσεις, όχι για τις βρισιές και τις χυδαιότητες, αλλά για την Τέχνη του.

Στις δύο ώρες που ήμασταν εκεί είδα έναν άνθρωπο μειλίχιο, έναν συνειδητοποιημένο δάσκαλο, έναν καλλιτέχνη έτοιμο να κάνει μια ανοικτή και ουσιώδη συζήτηση, χωρίς να αισθάνεται την ανάγκη να κρύψει οτιδήποτε για το ποιος είναι και χωρίς βαρίδια, αλλά με διάθεση να αποδείξει ότι όντως ο καμβάς του δεν έχει όρια και ότι αυτό που σοκάρει εμάς για τον ίδιο είναι η αλήθεια του.

Βλέποντας τα έργα του και αντιλαμβανόμενος ότι συζητά όλη η κυπριακή κοινωνία γι’ αυτά, αλλά και για τον άνθρωπο πίσω από τα έργα, είναι από τις περιπτώσεις που νιώθω τυχερός, αφού -εκμεταλλευόμενος την ιδιότητά μου- μπορώ να τον συναντήσω και να κάνω μια κουβέντα μαζί του. Όχι για να τον «αφορίσω», όχι για να επικεντρωθούμε στα «ναι μεν, αλλά», όχι για να του χαϊδέψω τα αυτιά και όχι φυσικά για να ξεπλύνω τη ντροπή που νιώθουν οι «Ιουδαίοι», αλλά για να καταλάβω (ή έστω να προσπαθήσω να καταλάβω) τι είναι αυτό που τον ώθησε τη δεδομένη στιγμή να τολμήσει να εκτεθεί τόσο πολύ μέσω της Τέχνης του, γνωρίζοντας μάλιστα πως η άλλη του ιδιότητα ίσως αποτελέσει την πρόφαση για να ξεσηκωθούν κάποιοι -όπως και έγινε.

Δεν θέλω να πω αν μου αρέσει το σύνολο της δουλειάς του, αφού τη δεδομένη στιγμή δεν είναι αυτό το ερώτημα. Επίσης, δεν ξέρω αν εγώ θα τολμούσα ποτέ να ζωγραφίσω κάτι αντίστοιχο. Αυτό έχει να κάνει με μένα και με τα όρια που εγώ ο ίδιος θέτω ως άτομο. Αυτό όμως που μπορώ να πω μετά βεβαιότητας είναι πως η πολιτισμένη και ανοικτή κουβέντα που κάναμε στο στούντιό του είναι το μεγαλύτερο κέρδος που είχα από όλη αυτή την ιστορία. Ο Γιώργος Γαβριήλ με εξέπληξε ευχάριστα με το πόσο ανοικτός είναι ως άνθρωπος και ως καλλιτέχνης. Και ξέροντας αυτό, μπορώ πλέον να «διαβάσω» ευκολότερα τα έργα του. Άσχετα με το αν μου αρέσουν, αν συμφωνώ ή όχι με τη λογική του, αν υιοθετώ ή όχι την αισθητική του.

Φωτογραφίες: Κυριάκος Χριστοδουλίδης

Η τέχνη είναι για όλους;

Είναι για όλους, αλλά δεν την αντιλαμβάνονται όλοι. Από την άλλη, δεν μπορείς να εξηγείς τα πάντα, αφού έτσι βάζεις πλαίσια στο έργο σου, το καλουπώνεις και το περιορίζεις. Ενώ αν πεις μόνο δυο κουβέντες για το έργο, αφήνεις τον άλλο να το αντιληφθεί και να το ερμηνεύσει όπως θέλει.

Είναι και για το Facebook;

Ναι μεν οι γκαλερί βάζουν και στις δικές τους σελίδες τα έργα των εκθέσεων, πλην όμως δεν φτάνουν στο ευρύ κοινό. Και επειδή εγώ θέλω να στείλω κάποια μηνύματα με ευρεία απήχηση, αφού το έργο μου είναι το μέσο επικοινωνίας με την κοινωνία, επιλέγω να το ανεβάσω στο Facebook, γνωρίζοντας ότι το μήνυμα θα φτάσει σε πολύ περισσότερο κόσμο. Φυσικά, με τους κινδύνους που αυτό ελλοχεύει.

Πώς αισθάνεσαι βλέποντας τα σχόλια που έγιναν τις τελευταίες δύο μέρες κάτω από τις αναρτήσεις σου;

Εξηγώ σε κάποιους πως αυτό είναι ένα παιχνίδι δημιουργίας. Πειραματίζεσαι. Δεν υπάρχουν όρια. Δεν υπάρχουν κανονισμοί του τύπου μην το κάνεις αυτό, μην κάνεις το άλλο. Δεν έχω στη σκέψη μου περιορισμούς, ηθικούς ή κοινωνικούς. Αλίμονο, κάθε φορά που κάνω ένα έργο, αν σκεφτόμουν τι θα πει η κόρη μου που είναι της εκκλησίας ή η αδελφή μου ή ο γείτονας ή ο ιερέας που διδάσκει θρησκευτικά στο σχολείο μου. Αν τα σκεφτόμουν όλα αυτά, νομίζω πως θα ήμουν πολύ περιορισμένος και δεν θα έκανα τέχνη.

Η ανάγκη να «κανιβαλιστούν» πρόσωπα και καταστάσεις δεν είναι καινούργια. Ποια ανάγκη πιστεύεις ωθεί τον κόσμο σε τέτοιες, ενίοτε ακραίες, συμπεριφορές και αντιδράσεις;

Πιστεύω ότι αυτό πηγάζει από την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό της Κύπρου, με τη διακυβέρνηση που βιώνουμε, όπου οι ατασθαλίες είναι πολλές και η διαφθορά στα ύψη. Ακούς για τα λαδώματα που έπεσαν, για να πάρουν κάποιοι χρυσά διαβατήρια, ακούς ότι ένας αρχιερέας μας τρώει με έναν εγκληματία που τον λάδωσε με 300 χιλιάδες, για να πει την κουβέντα του, ώστε να πιάσει το διαβατήριό του. Πράγματα εξωφρενικά! Και δεν σηκώνεται ο κόσμος να αντιδράσει για τούτα, αλλά σηκώνεται για ένα εργούι ενός ασήμαντου καλλιτέχνη, που τόλμησε να ζωγραφίσει έναν σκύλο να ουρεί του Αρχιεπισκόπου. Είναι πράγματα που εγώ δεν τα αντιλαμβάνομαι και γι’ αυτό όλα αυτά που γράφονται δεν τα παίρνω τοις μετρητοίς, ώστε να με ενοχλήσουν.

Μίλησες για τη διακυβέρνηση…

Εννοώ όλες τις διακυβερνήσεις. Από τη στιγμή που υπάρχει αναξιοκρατία και διαφθορά, σε ένα βαθμό, μικρότερο ή μεγαλύτερο, όλοι έχουν ευθύνη. Πολλοί λένε «κάνεις πολιτική τέχνη». Εγώ πιστεύω πως, είτε ασχοληθείς με την πολιτική είτε όχι, είσαι πολιτικό ον και πάλι εξυπηρετείς κάποιους. Αν ζωγραφίζω μόνο τοπία και δεν βλέπω τι γίνεται γύρω μου, δεν εξυπηρετώ κάποιους, δεν εξυπηρετώ το σύστημα; Πάλι τοποθετούμαι πολιτικά και απέχω απ’ όλα. Όταν πάλι τα βλέπεις αυτά και εκφράζεσαι μέσα από τη δουλειά σου, σε κατηγορούν ότι είσαι πολιτικοποιημένος. Στο επίκεντρο της δουλειάς μου πάντα ήταν ο άνθρωπος και συνεχίζει να είναι.

Θεωρείς πως είναι η πιο προβοκατόρικη δουλειά που έκανες ποτέ;

Και προηγουμένως έκανα αρκετά έργα, τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν προκλητικά. Να πω ξανά πως νοιώθω ότι δεν υπάρχουν όρια. Πολλές φορές μπορεί να θέλω και να εντυπωσιάσω, άλλες να προσφέρω αισθητική απόλαυση με ένα έργο, μπορεί να θέλω να εκνευρίσω, να διεγείρω τη φαντασία σε κάποιους ή και να προσβάλω τα θεία και τα ιερά, δίχως κανέναν φραγμό ή όριο. Και πιστεύω πως όσοι δεν το αναγνωρίζουν αυτό, δεν γνωρίζουν από τέχνη. Δεν ξέρουν τι είναι τέχνη. Παρόλη την πίεση του κοινωνικού περίγυρου, του χώρου εργασίας, του οικογενειακού περιβάλλοντος, νοιώθω ελεύθερος και τολμώ να τα δημοσιεύσω. Και ως αποτέλεσμα, πολλές φορές έρχομαι σε σύγκρουση με τις αδελφές μου, με την κόρη μου. Φιλικά πάντα θα μου πουν καμιά κουβέντα και σίγουρα χωρίς βρισιές.

Γιατί αποφάσισες τώρα να κάνεις την υπέρβασή σου, με αυτά τα έργα που είναι πιο προκλητικά από κάθε άλλη φορά;

Μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελούν υπέρβαση τα έργα αυτά, παρ’ όλο που, όπως σου είπα, και άλλα, πιο παλιά έργα, έχουν αρκετά προκλητικά στοιχεία. Αυτά είναι πιο καθαρά, έχουν πιο καθαρό μήνυμα, ενώ πολλές φορές στην τέχνη τα μηνύματα δεν είναι άμεσα, αλλά μέσω συμβόλων κ.λπ. Πολλές φορές δεν τα κατανοεί ο κόσμος, δεν πετυχαίνεις τον στόχο, για τον οποίο τα δημιουργείς. Σε αυτήν την περίπτωση εγώ ήθελα να πάω κατευθείαν στον στόχο, προκαλώντας αντίδραση. Μπορώ να πω ότι επηρεάστηκα και από καλλιτέχνες στο εξωτερικό ή από κινήματα που χαρακτηρίζουν αντι-τέχνη αυτό το είδος, όπου τα έργα είναι άμεσα και πολύ προκλητικά μη αφήνοντας τίποτε όρθιο. Χλευάζουν τα πάντα, νυν και πρώην ηγέτες. Και μπορεί εγώ να μη συμφωνώ μαζί τους, από την άλλη όμως βλέπω αυτήν την ελευθερία έκφρασης και ότι κατά κάποιο τρόπο «πιάνουν τόπο», όπως λέμε στην κυπριακή, προκαλώντας αντιδράσεις. Και αυτός ακριβώς είναι ο στόχος τους.

Θα σε ρωτήσω ξανά. Γιατί τώρα;

Δεν ξέρω, έτσι μου βγήκε. Πάντα, ανάλογα με τα συναισθήματά μας και τα βιώματα που κουβαλούμε, οι προβληματισμοί μας βγαίνουν μέσω της δουλειάς μας. Και τώρα έκανα ένα βήμα παραπάνω. Επηρεασμένος και από ερεθίσματα που είχα, αλλά και από καλλιτέχνες του εξωτερικού. Τα έργα αυτά είναι του 2020, μόλις μερικών μηνών.

Αν δεν ήσουν εκπαιδευτικός, και πάλι θα αντιδρούσε ο κόσμος;

Ναι πιστεύω. Εξαιτίας του γεγονότος ότι είμαι εκπαιδευτικός, ο κόσμος πιστεύει ότι θα έπρεπε να είμαι πιο περιορισμένος ή πιο καλουπωμένος, με περισσότερα όρια, χωρίς να υπερβάλλω και χωρίς να εκφράζομαι με τον τρόπο που εκφράζομαι.

Το να είσαι καθηγητής, άρα μέρος του συστήματος, αλλά παράλληλα να εκφράζεσαι καλλιτεχνικά εναντίον του συστήματος, δεν είναι κάπως αλλόκοτο και αντιφατικό;

Και ως καθηγητής και ως διευθυντής τώρα, προσπαθώ να λειτουργώ με βάση το σύστημα, προσφέροντας το καλύτερο δυνατό στα παιδιά, στους μαθητές. Διετέλεσα 10 χρόνια Επιθεωρητής Τέχνης. Μαζί με την ομάδα των εκπαιδευτικών που καθορίζαμε το αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος της Τέχνης, λειτουργήσαμε πολύ δημιουργικά, κάναμε παγκύπριες δράσεις και αυτό ήταν κάτι πρωτοφανές για το μάθημα της Τέχνης. Μέσα από τη δουλειά μου, προσπαθούσα να διαφοροποιήσω το σύστημα, τουλάχιστον στον κλάδο της Τέχνης. Κάναμε τρομερές αλλαγές, ήταν αρκετά δημιουργικό το μάθημα στα σχολεία, τα αναλυτικά προγράμματα καλλιεργούσαν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη.

Σε σχέση με την ιδιότητά σου ως δασκάλου, τι θα ήθελες να έχουν κερδίσει οι μαθητές σου, φεύγοντας από το σχολείο;

Πάντοτε, στόχος του κάθε σχολείου είναι πρώτα να βελτιώσει τα μαθησιακά αποτελέσματα. Απ’ εκεί και πέρα, θέλουμε να καταφέρουμε να βγάζουμε ανθρώπους με αξίες. Ανθρώπους που να σέβονται, να εκτιμούν και να εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στους συνανθρώπους τους. Ειδικά η νέα γενιά θα πρέπει να είναι πιο ανθρώπινη, να μην υπάρχει ο κανιβαλισμός που υπάρχει τώρα, όπου όλοι θέλουμε να φάμε ο ένας τον άλλο, να είναι πιο ανοικτόμυαλοι, να προβληματίζονται, να έχουν κριτική σκέψη, να μην αποδέχονται ό,τι τους λέμε ή ό,τι λέει το αναλυτικό πρόγραμμα, να αμφισβητούν τους καθηγητές στα μαθήματά τους, να έχουν άποψη δική τους. Να αμφισβητούν τα πάντα, αλλά να μπορούν να τα τεκμηριώνουν με μια απάντηση.

Ιδεολογικά πού τοποθετείς τον εαυτό σου;

Ιδεολογικά ανήκω στον χώρο της αριστεράς. Ήμουν μια ζωή μέσα στο κίνημα της αριστεράς, όπως και η οικογένειά μου. Να σου πω ότι στην ηλικία των 14 χρόνων είχα συλληφθεί από τους πραξικοπηματίες και με έστησαν στον τοίχο -λόγω του πατέρα μου και της οικογένειάς μου- και άνοιξαν ριπή στα πόδια μου (είχαν τρυπήσει το παντελόνι μου με σφαίρες), για να τους ομολογήσω πού είχε όπλα ο πατέρας μου. Είχα και έχω δυνατές εμπειρίες και βιώματα για το πού ανήκω ιδεολογικά και είμαι ξεκάθαρος πάνω σε τούτο, δεν είναι κάτι που το κρύβω.

Το γεγονός ότι η καλλιτεχνική έκφρασή σου ενίοτε περνά μέσα από τις πολιτικές σου πεποιθήσεις, δεν είναι κάτι που αυτομάτως σε περιορίζει; Δεν είναι μια παράμετρος που θέτει όρια, τα οποία λέμε πως δεν πρέπει να υπάρχουν στην τέχνη;

Πάντοτε οι εμπειρίες, τα βιώματα και οι προβληματισμοί σου είναι αυτά που βγαίνουν μέσα από τη δουλειά σου. Κατά πόσον μου περιορίζουν το πλαίσιο, μέσα στο οποίο δουλεύω, αυτά είναι καταχωρημένα μέσα στο υποσυνείδητο κατά κάποιον τρόπο και είναι ο εαυτός μου. Τούτος είμαι, λανθασμένα ή σωστά. Και εγώ παλεύω με άλλες προοδευτικές δυνάμεις για έναν καλύτερο κόσμο και αυτό θέλω να βγει και μέσα από τη δουλειά μου.

Πόσο πολιτική οφείλει να είναι η τέχνη;

Η τέχνη πιστεύω ότι είναι πάντα πολιτική, είτε ασχολείσαι είτε όχι άμεσα με την πολιτική. Διαδραματίζει έναν ρόλο στην κοινωνία η δουλειά σου, όπως και όλες οι τέχνες. Εντάξει, σε εμένα υπάρχει πιο έντονο το στοιχείο της πολιτικής τοποθέτησης. Πιστεύω ότι για να αλλάξεις τον κόσμο, για να μπορέσεις να ανατρέψεις το φαύλο σύστημα που μας διακυβερνά, πρέπει να προβαίνεις σε ενέργειες πιο δυναμικές και μέσα από τον τομέα των τεχνών και να μην το χαϊδεύεις απλώς με τοπιούθκια, νεκρές φύσεις, λουλούδια κ.ο.κ. Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει μια πιο δυναμική εμπλοκή στα κοινά. Εγώ με τη δουλειά μου καλώ και σε πολιτική δράση τον κόσμο, είναι ξεκάθαρο.

Εσύ πώς θα περιέγραφες τη συγκεκριμένη συλλογή σου;

Στο Instagram την ανάρτησα με τον τίτλο «Αντισυστημική τέχνη». Σαν μια μικρή επανάσταση ενάντια στο σύστημα. Εντάξει, δεν είμαι ανάμεσα σε εκείνους που έχουν ψευδαισθήσεις ότι η τέχνη επηρεάζει τον ρου της ιστορίας, αλλά σίγουρα μπορούμε, έστω λίγο, να βάλουμε κι εμείς ένα χαλικάκι στο να αλλάξουμε τούτη την κατάσταση, να την ανατρέψουμε και αν είναι δυνατό να έχουμε ένα καλύτερο κοινωνικό σύστημα να διακυβερνά τον κόσμο. Και επίσης, να προβληματίσουμε και να ταρακουνήσουμε λίγο τα νερά.

Σίγουρα άγγιξες θέματα «ιερά» για κάποιους, όπως η μορφή του Χριστού. Ο Χριστός χούλιγκαν, ο Χριστός μηχανόβιος, ο Χριστός πρόσφυγας. Γιατί επέλεξες τη μορφή του Χριστού;

Διότι στέλνεις πιο δυνατά μηνύματα μέσω της μορφής του Χριστού. Βλέπω τον Χριστό σε μία βάρκα με πρόσφυγες. Είναι εκεί ο Χριστός, μέσα στον κόσμο τον ταλαιπωρημένο, μέσα στους νεκρούς. Ακόμα και μέσα στο νερό, με το χέρι πάνω. Τον βλέπω σε διαδηλώσεις, μπροστά από τα ΜΑΤ, τον βλέπω σε απεργίες, τον βλέπω στις κερκίδες του γηπέδου, τον βλέπω παντού, μαζί με τον κόσμο, με τους ανθρώπους. Δεν τον βλέπω στα παλάτια της αρχιεπισκοπής, με τα αυτοκρατορικά ενδύματα και τις κορόνες στο κεφάλι. Ο Χριστός δεν είναι εκεί, μέσα στη χλιδή και την πολυτέλεια, με την οποία ζουν οι ιεράρχες μας. Τον βλέπω με τον κόσμο και δεν βρίσκω τίποτε προκλητικό για τη θρησκεία μας στα έργα αυτά. Είναι πρόσφυγας, είναι μοτορτζιής, είναι γυμνός, επειδή είναι άνθρωπος.

Ο γυμνός Χριστός;

Σαν ένας απλός άνθρωπος.

Πολλοί χρήστες στα social media παρομοίωσαν την περίπτωσή σου με εκείνην του Charlie Hedbo, με το αιρετικό εξώφυλλο με τον Μωάμεθ.

Τότε πώς αντέδρασαν οι δικοί μας; Ποιον υποστήριξαν τότε; Δεν υποστήριξαν τους καλλιτέχνες; Είμαστε μαζί σου φτάνει αυτά που λες να είναι εκείνα που πιστεύουμε εμείς, αλλιώς είμαστε απέναντί σου, εχθροί σου…

Ο νεκρός δεδικαίωται και είναι υπεράνω κριτικής;

Για μένα δεν ισχύει τούτο, για ανθρώπους, οι οποίοι κατέστρεψαν τον τόπο μας, δολοφονώντας μεγάλο αριθμό αθώων ανθρώπων, επειδή ανήκαν σε άλλη παράταξη, είχαν άλλες ιδεολογίες και άλλα πιστεύω. Το θεωρώ αδιανόητο και κατάντια για τον τόπο μας, εμείς, ως λαός, να στήνουμε μνημεία σε τέτοιους ανθρώπους. Είναι κάτι που το είχα μέσα μου και μου βγήκε μέσω αυτής της δουλειάς. Μέσω της δουλειάς τούτης ήθελα να αμφισβητήσω διάφορα σύμβολα.

Σε μια τοποθέτησή σου στο ΣΙΓΜΑ είπες πως «κάποια έργα βγήκαν αυθόρμητα, δίχως όριο, δίχως πλαίσιο, ελεύθερα, δίχως κανένα περιορισμό. Δεν ήθελα να προσβάλω κάποιον». Πιάνομαι από τη λέξη αυθόρμητα και ρωτώ: Ένας καλλιτέχνης που ονομάζει τα έργα του «αντισυστημική τέχνη, η οποία αντιμάχεται το σημερινό, διεφθαρμένο σύστημα», δεν θα έπρεπε ίσως να προβληματίζεται βαθιά για το καθετί που κάνει, και πόσω μάλλον όταν έχει επίγνωση πως αυτό θα προκαλέσει τόσες αντιδράσεις;

Πολλές φορές λειτουργεί το υποσυνείδητο. Για να λειτουργήσει ελεύθερα η τέχνη, πρέπει να κάνεις το έργο πριν αρχίσει η λογική να σε περιορίζει. Άμα αρχίσω και βάζω τα «γιατί», τότε σκοτώνω το έργο, το χάνω. Ενώ υπάρχει αυτό που λέμε και στον σουρεαλισμό ο αυτοματισμός. Πριν σκεφτείς οτιδήποτε, πριν μεσολαβήσουν άλλα πράγματα, κάνε αυτό που ήρθε ξαφνικά στο μυαλό σου, χωρίς προεργασία, χωρίς τίποτε, πριν μπει η λογική και οι φραγμοί στη δουλειά σου.

Κοιτάζοντας πίσω, είσαι ευχαριστημένος με την πορεία σου;

Ικανοποιούμαι για το γεγονός ότι μπορώ να εκφράζω τα συναισθήματά μου και τον κόσμο μου μέσα από τη δουλειά μου. Δεν έχω ούτε μεγάλες προσδοκίες για αναγνώριση ως καλλιτέχνης, δεν με ενδιαφέρει, παρόλο που συμμετέχω και σε Biennale του εξωτερικού, αλλά και στην πρώτη Biennale της Λάρνακας, ενώ έχω κάποιες διακρίσεις και στην Κύπρο (μου είχαν δώσει από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες το Βραβείο Εικονογράφησης ενός παραμυθιού), έλαβα διακρίσεις στη Biennale του Πεκίνου, ενώ το Εθνικό Μουσείο Τέχνης του Πεκίνου αγόρασε έργο μου και έργα μου φιλοξενούνται στα βιβλία των Ελληνικών της Α’, Β’ και Γ’ Γυμνασίου…

Τα συγκεκριμένα έργα θα τα εκθέσεις κάπου;

9 Οκτωβρίου, στην Γκαλερί Γκλόρια, στη Λευκωσία. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι το τέλος του μήνα. Θα παρουσιάσω αυτά τα σχέδια (για τα οποία γίνεται η συζήτηση) σε χαρτί, τα οποία είναι ακουαρέλες και μελάνια, όπως και κάποια σχέδια από το sketchbook μου, τα οποία αποτελούν έργα-ιδέες που πάνε μέχρι και 20 χρόνια πίσω.

Φοβάσαι μήπως υπάρξουν αντιδράσεις;

Δεν νομίζω να γίνει αυτό, αλλά αν έρθουν θα είναι χαρά μου να έρθει τόσος κόσμος. Θα έχω μια προβολή της δουλειάς μου που δεν την περίμενα.

Δέχεσαι τον χαρακτηρισμό «αιρετικός» για το σύνολο της δουλειάς σου;

Είναι ωραίο επίθετο να το ακούς για τη δουλειά σου, αφού σημαίνει ότι είσαι ανατρεπτικός. Νομίζω ότι είναι ένας στόχος για πολλούς καλλιτέχνες να πετύχουν αυτό το πράγμα, αν και εγώ δεν πιστεύω ότι είμαι τόσο ανατρεπτικός με τη δουλειά μου. Μακάρι να κερδίσω αυτόν τον χαρακτηρισμό. Για μένα θα είναι μια επιβράβευση. Κανένας καλλιτέχνης δεν θέλει να είναι συστημικός.