Κείμενο / φωτογραφίες: Συμεών Μακρής

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο Περού είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε και να φιλοξενηθούμε από μια κοινότητα των Quechua των Άνδεων. Οι Quechua είναι ένας πολιτισμός που προϋπήρχε του διάσημου πολιτισμού των Ίνκας, που μάλιστα είχε γλώσσα της οικογένειας Quechua, όσο βέβαια και του ισπανικού αποικισμού της Λατινικής Αμερικής. Με την άφιξη των Ισπανών πολλά πράγματα άλλαξαν, όπως κυρίως οι κοινωνικές δομές των Quechua και η θρησκεία, αφού πλέον έχουν ενστερνιστεί τον Χριστιανισμό.


Παρ’ όλα αυτά, πολλά από τα έθιμα και τελετές έχουν συντηρηθεί ή αλλάξει ελάχιστα ούτως ώστε να συμβαδίζουν με τα νέα δεδομένα. Για παράδειγμα, σε μια παλιά γιορτή οι Ίνκας περιφέραν θριαμβευτικά στη πρωτεύουσά τους, το Κούσκο, τις μούμιες των προηγούμενων τους βασιλιάδων ντυμένοι ως άλλες φυλές ή και τέρατα τα οποία είχαν νικήσει στο παρελθόν. Σήμερα τη θέση των μουμιών έχουν πάρει αγάλματα αγίων και έχει μετονομαστεί σε Corpus Cristi (δηλαδή σώμα του Χριστού), αλλά κατά τα άλλα η γιορτή παραμένει στο ίδιο ύφος. Ψηλά στα όρη των Άνδεων κοινότητες Quechua συντηρούν ακόμα περισσότερο τον τρόπο ζωής και τις παραδόσεις τους.

Στην κοινότητα που επισκεφτήκαμε οδηγεί ένας χωματόδρομος που και αυτός μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε. Φτιάχτηκε λόγω της επιμονής των προοδευτικών της κοινότητας που έβλεπαν τον δρόμο ως οδό προς την εξέλιξή της. Με το δρόμο θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στα δρομολόγια εμπόρων που θα αγόραζαν την παραγωγή τους και θα τους έφερναν άλλα αγαθά. Επίσης το δύσκολο ταξίδι μέχρι τις κοντινότερες αγορές που γινόταν μια η δύο φορές τον χρόνο, λόγω της δυσκολίας του να ταξιδεύεις σε δύσβατες πλαγιές, γίνετε σήμερα συχνότερα. Η διαδρομή είναι εντυπωσιακή με τις χιονισμένες κορφές των Άνδεων και βαθιά λιβάδια με χρυσαφένιο χρώμα μιας και ήταν καλοκαίρι.

Φτάνοντας στον οικισμό, μας καλωσόρισε μια ομάδα ανθρώπων ντυμένοι με τα χαρακτηριστικά πολύχρωμα ρούχα των Quechua.

Παιδιά έτρεχαν και έπαιζαν, γυναίκες ασχολούνταν με το μαγείρεμα και άντρες ασχολούνταν με τα χωράφια, το καλαμπόκι και τις πατάτες που είναι για αυτούς πολύ σημαντικά. Η οικογένεια που θα μας φιλοξενούσε μαζεύτηκε για να μας γνωρίσει. Ήταν μια πιο ηλικιωμένη κυρία που φαινόταν να είναι το αφεντικό, η Μαρία, και κάποια νεότερα μέλη της οικογένειας, κυρίως γυναίκες αφού οι άντρες ήταν στα χωράφια. Πιθανότητα να ξέρουν την Κύπρο όπως θα φαντάζεστε δεν υπήρχε καμία αφού με περηφάνεια η Μαρία μας είπε αργότερα πως ήξερε που είναι στο χάρτη μόνο η Κίνα. Ένα ζωηρό αγόρι λερωμένο από την κορφή ως τα νύχια από τα χώματα όπου έπαιζε, σε αντίθεση με τους άλλους που είχαν τα ρούχα, τα πρόσωπα και τα μαλλιά τους πολύ προσεγμένα, ήθελε να παίξει μαζί μας.

Αλλά όμως και μια όμορφη νεαρή κοπέλα, γύρω στα 21, φαινόταν να είναι περίεργη για εμάς, όχι βέβαια όσο εμείς για αυτούς. Ήταν η Φλόρ και αυτήν λοιπόν «χρησιμοποιούσαμε» κάθε φορά που θέλαμε να μάθουμε ή να κάνουμε κάτι.

Από την ώρα που τη γνωρίσαμε είχε ένα πολύχρωμο ύφασμα στην πλάτη. Μετά από αρκετές ώρες μάθαμε πως μέσα ήταν η κόρη της για να την κουβαλά μαζί της και να την προσέχει. Παρ’ όλα αυτά, περπατούσε στις πλαγιές ανάλαφρα χωρίς καμία δυσκολία ενώ εμείς κοπιάζαμε να την προλαβαίνουμε λαχανιασμένοι από την έλλειψη οξυγόνου στα 4,500 μέτρα. Η συνεννόηση γινόταν στα ισπανικά, μαζί με νοήματα. Για τους Quechua τα ισπανικά είναι η δεύτερη γλώσσα, αφού η μητρική τους είναι η Quechua, ενώ για εμάς τα ισπανικά... ούτε καν δεύτερη.


Μαζί με τη Φλόρ περπατούσαμε στα χωράφια που καλλιεργούσαν οι κάτοικοι στη γύρω περιοχή αλλά και στην κοντινότερη κορφή αφού όλες οι κορυφές είναι ιερά πνεύματα (apu) για τους Quechua.

Περπατώντας στο χωριό είδαμε πως τα περισσότερα σπίτια, χτισμένα με λάσπη και άχυρο, δεν είχαν ρεύμα.

Η γη καλλιεργείται ακόμα με ξύλινα εργαλεία και χωρίς τη βοήθεια ζώων. Μας έδειξαν την διαδικασία που χρειάζεται για τη δημιουργία των πολύχρωμων υφασμάτων τους από το μαλλί λάμα ή αλπάκα. Κάθε χρώμα είχε τη δική τους διαδικασία και τα μοτίβα στα υφάσματα κάθε κοινότητας είναι μοναδικά αφού αντιπροσωπεύουν ποτάμια, λιβάδια ή άλλα χαρακτηριστικά της περιοχής τους όπως μας εξήγησε η Μαρία. Μιλώντας με έναν από τους άντρες, τον Washington, μάθαμε πως η οικογένεια που μας φιλοξενούσε προσπαθούσε να ετοιμάσει ένα μαντρί και να αγοράσει δικά τους λάμα για να έχουν δικό τους γάλα και μαλλί. Όσο είμασταν εκεί παρατηρήσαμε πως τα παιδιά έλειπαν πολλές ώρες από το χωρίο. Ρωτώντας τη Φλόρ μάθαμε πως το σχολείο είναι μακριά και είχαν κάμποσο περπάτημα μέχρι το λεωφορείο που τα μετέφερε στο σχολείο και το πρωί και για την επιστροφή το βράδυ.


Αυτοί οι άνθρωποι ξέρουν για τη γη τους στα όρη των Άνδεων περισσότερα από ότι θα ανακαλύψουν όλες οι έρευνες μαζί αφού για αιώνες έχουν αναπτύξει τις ζωές και τις συνήθειες τους μαζί με το περιβάλλον τους. Όμως ο κόσμος έχει αλλάξει και προσαρμόζονται και σε αυτό. Πολλές κοινότητες έχουν προσαρμοστεί για να εκμεταλλευτούν τον τουρισμό. Πολλοί από τους νέους φεύγουν για τις πόλεις για ένα πιο πλούσιο μέλλον. Και όμως στην κοινότητα αυτή γνωρίσαμε και ανθρώπους που επέστρεψαν από την πόλη είτε γιατί προτίμησαν τη ζωή στην κοινότητά τους είτε γιατί ένιωθαν χρέος να είναι χρήσιμοι προς την κοινότητα και να την βοηθήσουν να αναπτυχθεί.

Ένα από τα βράδια που ήμασταν εκεί οι ενήλικες ήταν απασχολημένοι και έτσι ανέθεσαν σε δύο μικρά κορίτσια της οικογένειας να αναλάβουν τους φιλοξενούμενους, δηλαδή εμάς αφού κανένας άλλος ξένος δεν ήταν στο χωριό όσο είμασταν εκεί. Μας ξενάγησαν στο χωριό και μας έδειξαν τα σπίτια των φίλων τους, τα ζώα του χωριού και τους δρόμους που είχαν σκυλιά και τα παιδιά του χωριού ήξεραν να προσέχουν. Όταν νύχτωσε κάτω από τα αστέρια με το λιγοστό άσπρο φως του φεγγαριού ξεκίνησαν να μας τραγουδούν τραγούδια των Quechua. Ήταν μια ανεκτίμητη εμπειρία που ακόμα μου φαίνεται απίστευτη.


Οι μέρες που μείναμε με τους Quechua στην όμορφη γη τους είναι συχνά στη μνήμη μου και συχνά αναρωτιέμαι τι να κάνουν τώρα η Φλόρ, η Μαρία, ο Washington και τα παιδιά. Το πιο όμορφο μέρος της επίσκεψής μας ήταν πως μπορέσαμε να γνωρίσουμε έστω και ελάχιστα αυτούς τους ανθρώπους ως χαρακτήρες και όχι σαν μασκότ των Quechua, που είναι το πιο συχνό φαινόμενο σε τουριστικά ταξίδια.