Σημαντικά ευρήματα για τον ρόλο των social media στην Κύπρο αποκαλύπτει μεγάλη έρευνα της ΚΕΑΝ. Μεταξύ άλλων, ένας στους τέσσερις δηλώνει ότι έχει βιώσει ή παρακολουθήσει παρενόχληση, ενώ έξι στους δέκα παραδέχονται ότι η κοινωνική σύγκριση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τους επηρεάζει αρνητικά. Την ίδια ώρα, τo Instagram αναδεικνύεται ως το δημοφιλέστερο κοινωνικό δίκτυο των Κυπρίων με ποσοστό 87%.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την έρευνα «Let’s Get Real» που διεξήγαγε η ΚΕΑΝ και τα αποτελέσματα της οποίας παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση στη Λεμεσό, πάνω από τους μισούς χρήστες του διαδικτύου στην Κύπρο (ποσοστό 55% ) χρησιμοποιούν τα social media πάνω από 3 ώρες την ημέρα, με ένα 26% να δηλώνει πάνω από πέντε ώρες ημερησίως. Οι νέοι ηλικίας 18-35, σχεδόν στο σύνολό τους (96%) χρησιμοποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ το 44% του συνόλου ανεβάζει εκεί περιεχόμενο καθημερινά ή 1-3 φορές την εβδομάδα, με το 80% να μοιράζεται φωτογραφίες και βίντεο από την προσωπική του ζωή. To Instagram παραμένει το δημοφιλέστερο κοινωνικό δίκτυο των Κυπρίων με ποσοστό 87% με το Facebook να ακολουθεί κατά πόδας με 81% και πιο πίσω TikTok (45%), Viber (24%) και Youtube (23%) και το Χ (πρώην Twitter) με μόλις 16% να επιβεβαιώνει πως ποτέ δεν κέρδισε ιδιαίτερα το κυπριακό κοινό.

Τα σόσιαλ παραμένουν ο Νο1 προορισμός για ενημέρωση των Κυπρίων με το 80% να δηλώνει ότι τα χρησιμοποιεί για να παραμένει ενημερωμένο για τα όσα συμβαίνουν, διαβάζοντας βασικά τις ειδήσεις που εμφανίζει ο αλγόριθμος στο newsfeed. Σημειώστε πως σύμφωνα με τα στοιχεία της Datareportal στην Κύπρο των 1,26 εκατ. κατοίκων το 90% (1,14 εκατ.) είναι χρήστες του διαδικτύου και το 87% (1,10 εκατ.) χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Κοινωνικός/ψυχολογικός αντίκτυπος

Όπως άλλωστε προειδοποιούν και οι ειδικοί, ο αντίκτυπος των social media στην κοινωνική ζωή αλλά και την ψυχολογία του ανθρώπου είναι μεγάλος και εξαιρετικά σοβαρός, κάτι που αντανακλάται και στην έρευνα της ΚΕΑΝ.

Σχεδόν οι μισοί χρήστες χρησιμοποιούν φίλτρα στις αναρτήσεις τους με 4 στους 10 να ομολογούν ότι η χρήση τους έχει αρνητικό ή πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην αυτοεκτίμησή τους, ενώ 1 στους 4 νέους ηλικίας 18-24 δηλώνει πως έχει νιώσει πίεση για να χρησιμοποιήσει φίλτρα. Περισσότεροι από τους μισούς συμφωνούν με την άποψη ότι τα φίλτρα επηρεάζουν την αντίληψή τους για τα πρότυπα ομορφιάς, με 1 στους 5 νέους ηλικίας 18-24 να έχει λάβει αρνητικά σχόλια σχετικά με την εμφάνισή του.

Το πόσο επηρεάζεται η ζωή κάποιου από τη δημοτικότητα των ποστ είναι εμφανές από το γεγονός ότι το 83% δηλώνουν πως τσεκάρουν τους λογαριασμούς τους για νέα likes ή σχόλια, με διάφορες διακυμάνσεις στη συχνότητα. Επιπρόσθετα 1 στους 10 αναφέρει πως ένιωσε πίεση να παρουσιάσει μια συγκεκριμένη εικόνα στα ΜΚΔ προκειμένου να λάβει περισσότερα likes ενώ 1 στα 5 νεαρά άτομα πιστεύει ότι ο αριθμός των likes επηρεάζει την αυτοεκτίμησή του. Ακόμα το 26% δήλωσαν ότι συγκρίνουν τον αριθμό των likes που λαμβάνουν με εκείνο που λαμβάνουν γνωστά τους άτομα στα ΜΚΔ ενώ 3 στους 10 νέους ομολογούν ότι συγκρίνουν τον εαυτό τους γενικά με άλλους. Αρκετά ανησυχητικό είναι το στοιχείο της έρευνας που αποκαλύπτει ότι το 13% έχουν διαγράψει ανάρτηση ή φωτογραφία επειδή δεν έχει λάβει αρκετά likes, κάτι που πιθανόν να υποδεικνύει πίεση για αναγνώριση και αποδοχή από τους άλλους χρήστες.

Στην ερώτηση «πώς επηρεάζει η κοινωνική σύγκριση στα ΜΚΔ τη διάθεση ή την αυτοεκτίμησή σας» το 24% απάντησε πως επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την ομορφιά και την εικόνα του σώματος, το 22% ότι τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα, ένα 16% αισθάνονται ότι δεν είναι αρκετά όμορφοι σε σύγκριση με άλλους, το 10% νιώθουν ότι πρέπει να είναι πάντα τέλειοι και να παρουσιάζουν μια συγκεκριμένη εικόνα, 10% νιώθουν άγχος ή κατάθλιψη, 9% αισθάνονται ότι δεν είναι αρκετά δημοφιλείς σε σύγκριση με άλλους και 6% δηλώνουν πως η σύγκριση στα σόσιαλ τους κάνει να νιώθουν ζήλια ή φθόνο. Καταληκτικά 6 στους 10 παραδέχονται ότι η κοινωνική σύγκριση στα ΜΚΔ επηρεάζει αρνητικά τη διάθεση ή την αυτοεκτίμησή τους με το υπόλοιπο 40% να δηλώνει πως δεν επηρεάζονται καθόλου.

Παρενόχληση

Ανησυχητικά και τα στοιχεία για τη διαδικτυακή παρενόχληση με το 1/4 των ερωτηθέντων να ομολογούν πως την έχουν βιώσει ή ήταν μάρτυρες σ’ αυτή στα ΜΚΔ. Η πλειοψηφία (36%) δηλώνουν πως βίωσε ή παρακολούθησε προσβολές ή βρισιές είτε μέσω ιδιωτικών μηνυμάτων είτε σε δημόσια σχόλια, το 34% παρακολούθηση (stalking) ή παρενόχληση, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (29%, ή 3 στους 10) σεξουαλική παρενόχληση και τρολάρισμα, διακρίσεις διαφόρων μορφών ή ρητορική μίσους το 21%, εκφοβισμός ή απειλές ένα 14%, διαρροή προσωπικών του δεδομένων και ταυτότητας (το λεγόμενο Doxxing) το 11% και αντιμέτωποι με ψεύτικο προφίλ ή/και χρηματική απάτη το 5%. Ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι το 12% έπεσαν θύματα ή έγιναν μάρτυρες revenge porn, του διαμοιρασμού δηλαδή προσωπικού υλικού χωρίς τη συγκατάθεση τους, κάτι που επιβεβαιώνει τις διαστάσεις μάστιγας που έχει λάβει το αποτρόπαιο αυτό φαινόμενο και στην Κύπρο.

Σε ότι αφορά την αντίδραση των ερωτηθέντων στην ηλεκτρονική παρενόχληση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, πάνω από τους μισούς (53%) δήλωσαν πως διέκοψαν την επαφή με το άλλο άτομο, το 17% ανέφεραν την παρενόχληση στους διαχειριστές της πλατφόρμας, ένα 13% μίλησαν με κάποιον φίλο ή μέλος της οικογένειας, διέκοψαν τη χρήση πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης (9%), έλαβαν νομικά μέτρα (9%) και σε μικρότερο ποσοστό κατέγραψαν την παρενόχληση (4%), ενώ μόλις ένα 2% άλλαξαν τους κωδικούς πρόσβασης. Αξίζει να σημειωθεί πως ένα σεβαστό ποσοστό (21%, ή 1 στους 5) επέλεξαν να μην κάνει απολύτως τίποτα!

Η ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα «Let’s Get Real» διενεργήθηκε από την IMR και Πανεπιστήμιο Λευκωσίας για λογαριασμό της ΚΕΑΝ τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2023 σε δείγμα 1000 ατόμων παγκύπρια, άνδρες και γυναίκες ηλικίας 18-35 ετών με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση στην Λεμεσό, την οποία συντόνιζε ο παρουσιαστής και ραδιοφωνικός παραγωγός Λούης Πατσαλίδης, ενώ στο πάνελ συμμετείχαν οι Μαρία Κολά/Πρόεδρος Συμβουλίου Νεολαίας Κύπρου, Ήβη Λάμπρου/Ακαδημαϊκός, Παναγιώτης Προεστός/Ψυχολόγος, Μαρία Βουτσά/Ακαδημαϊκός και Πόλης Ξιναρής/Σύμβουλος Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.