Του Χρήστου Μιχάλαρου

Κεντρική Φωτογραφία: Η επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία-Ζλάτα Σεστακόφσκαγια


Μπορεί μια έκθεση σύγχρονης τέχνης να φιλοξενηθεί σε ένα παραδοσιακό χωριό της Κύπρου; Μπορεί να δημιουργηθεί ατόφια σύγχρονη τέχνη, η οποία να ακολουθεί τις διεθνείς τάσεις, σε μια χώρα που παλινδρομεί ανάμεσα στον αγώνα για τη διατήρηση της ταυτότητας και τα ανοίγματα στον έξω κόσμο; Μπορεί το κυπριακό γίγνεσθαι να αποτελέσει φυτώριο για νέους εικαστικούς καλλιτέχνες οι οποίοι να φέρουν την καταγωγή, την παιδεία, τη δημιουργικότητα και το όραμά τους για το μέλλον;

Επισκεφθήκαμε την έκθεση σύγχρονης τέχνης με τον τίτλο «Purity», δηλαδή «Αγνότητα» στην γκαλερί t.a.s.© στα Λεύκαρα, τη μέρα των εγκαινίων. Ήρθαμε σε επαφή με έναν ενθουσιασμό που δύσκολα συναντά κανείς: καλλιτέχνες πηγαινοέρχονταν και ανακατεύονταν με τον κόσμο, μιλούσαν, γελούσαν, έπιναν σαμπάνια και φωτογραφίζονταν μπροστά από τα έργα τους ή και στα πλακόστρωτα δρομάκια των Λευκάρων. Τίποτα δεν θύμιζε Κύπρο, πλην όμως... τα πάντα βρίσκονταν σε απόλυτη αρμονία με το κυπριακό στοιχείο. Μας ενθουσίασε ο ενθουσιασμός τους. Μελετήσαμε για πολλη ώρα τα έργα, καταγράψαμε απορίες, προβληματιστήκαμε, μάθαμε πράγματα, κοινωνήσαμε κυρίως γνήσια αισθήματα δημιουργικότητας. Η έκθεση, δηλαδή, μοιάζει να εκπλώνει τους σκοπούς της. Μιλήσαμε με την επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία-Ζλάτα Σεστακόφσκαγια, η οποία επέλεξε και κάλεσε τους 16 καλλιτέχνες να συνυπάρξουν.

Μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στα Λευκαρα. Αλήθεια, γιατί στα Λεύκαρα; Τι σηματοδοτεί αυτή η επιλογή;

Τα Λεύκαρα είναι ένας τόπος που κατοικείται από τεχνίτες και δημιουργούς εδώ και αιώνες. Έχει κατοικηθεί από ανθρώπους που νοιάζονται για τον πολιτισμό, για την τέχνη και για τους ανθρώπους που τους περιβάλλουν. Κατοικείται από ανθρώπους σαν εμένα. Υπό αυτή την έννοια, νομίζω ότι ο χώρος t.a.s.© που βρίσκεται εκεί ήταν μια εξαιρετική επιλογή. Μου αρέσει η αντίθεση του σύγχρονου διαστημόπλοιου και των πλακόστρωτων δρόμων, καθώς σε κάποιο σημείο, η τεχνική του Λευκαρίτικου ήταν επίσης σύγχρονη και νομίζω ότι αυτό είναι μια υπέροχη υπενθύμιση ότι η τέχνη και ο χρόνος είναι σχετικοί και ότι το ταλέντο είναι διαχρονικό.


Με ποια κριτήρια έγινε η επιλογή των καλλιτεχνών και των έργων;

Είχα καθορίσει ένα συναίσθημα που αναγνώριζα ως αγνό και έψαχνα για ανθρώπους που ξυπνούσαν αυτό το συναίσθημα στο σώμα μου. Ακολούθησα το ένστικτό μου και εμπιστεύτηκα τη διαίσθησή μου. Πολλούς από τους καλλιτέχνες τούς συνάντησα για πρώτη φορά την ημέρα που ήρθα να τους πάρω συνέντευξη για την έκθεση. Κάθε φορά συνειδητοποιούσα ότι το ένστικτό μου ήταν σωστό - όλοι οι άνθρωποι που επέλεξα είχαν σχέση με την αίσθηση της αγνότητας.

Ετερόκλητοι καλλιτέχνες από διαφορετικά backgrounds, χώρες καταγωγής, προσεγγίσεις απέναντι στην τέχνη. Πώς συνδυαζόνται αρμονικά όλα αυτά και -κυρίως- ποιο το κεντρικό μήνυμα που θέλετε να στείλετε φέρνοντάς τους μαζι;

Όλοι οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση είναι Κύπριοι. Το ιστορικό τους και οι προσεγγίσεις τους είναι διαφορετικές, αλλά πολλοί από αυτούς μοιράζονται μια παρόμοια οπτική για τη δημιουργική τους διαδικασία. Το κεντρικό μήνυμα αυτής της έκθεσης ήταν: υπάρχουν απίστευτα ευαίσθητοι άνθρωποι που κάνουν ωραία τέχνη σε αυτό το νησί και αξίζουν μεγαλύτερο κοινό. Οι Κύπριοι αξίζουν μια ξεχωριστή θέση στο σκηνικό της σύγχρονης τέχνης, καθώς οι κάτοικοι του νησιού αντιμετωπίζουν μια ιδιαίτερη σύγκρουση, η οποία τους έχει επηρεάσει με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό δεν είναι απαραίτητα αυτό που τους ενώνει, καθώς η έκθεση δεν παραπέμπει σε αυτή τη σύγκρουση. Αυτό που συνδυάζει τους καλλιτέχνες είναι ότι είναι ευαίσθητοι προβληματιστές που γεννήθηκαν στην Κύπρο.


Υπάρχει μέλλον στη σύγχρονη τέχνη της Κύπρου; Μπορεί ένας νέος καλλιτεχνης να ελπίζει σε καταξίωση και αναγνώριση μέσα στο κυπριακό πλαίσιο και τι συμβουλή θα δίνατε σε όλους αυτούς τους καλλιτέχνες;

Ναι, υπάρχει μέλλον για την τέχνη, παντού. Παρόλο που είμαστε ένα νησί που χωρίζεται με θάλασσα από τα εδάφη της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και της Αφρικής, δεν βλέπω κανένα όφελος στο να τονίσουμε αυτή την αποξένωση από τον υπόλοιπο κόσμο. Είμαστε συνδεδεμένοι παγκοσμίως με όλες τις έδρες, τις γκαλερί και τα ιδρύματα μέσω του διαδικτύου. Δεν έχουμε κανέναν λόγο ή δικαιολογία να μην συμμετέχουμε στο παγκόσμιο τοπίο της σύγχρονης τέχνης.

Αυτό βέβαια κάνει το πεδίο πολύ πιο ανταγωνιστικό, αλλά πιστεύω ότι όλοι μας έχουμε ίσες ευκαιρίες για να συμμετάσχουμε. Το μόνο που χρειάζεται είναι πολύ σκληρή δουλειά και ακατάβλητη επιμονή.

Η συμβουλή που θα έδινα, είναι αυτή που λέω στον εαυτό μου κάθε μέρα: Ο μόνος άνθρωπος που μπορεί πραγματικά να επηρεάσει τη ζωή μου είναι ο εαυτός μου. Αν ονειρεύομαι κάτι, είμαι ο μοναδικός υπεύθυνος για να το πραγματοποιήσω. Κανένας λόγος ή δικαιολογία δεν μπορεί να είναι ισχυρότερος από τη θέλησή μου να κάνω τα δικά μου όνειρα πραγματικότητα.

Καταλαβαίνω ότι η διασφάλιση οικονομικής σταθερότητας για έναν καλλιτέχνη στην αρχή του ταξιδιού του από την τέχνη του και μόνο είναι πρόκληση. Αλλά πιστεύω ότι κάθε βήμα μετράει, το να εξασκείσαι λίγο κάθε μέρα μετράει, το να πλησιάζεις τον στόχο σου κατά ένα χιλιοστό κάθε μέρα, σε πάει ακόμα μπροστά.

Περιπλανώμενος στα εγκαίνια της έκθεσης άκουσα ανθρώπους να λένε ότι είναι ενθουσιασμένοι με αυτό που βλέπουν, αλλά και ανθρώπους που σχολίαζαν ότι…δεν καταλαβαίνουν κάποια πράγματα. Τελικά η Τέχνη είναι κάτι υποκειμενικό, κάτι που αποκτά αξία μόνο μέσα από τη δικτύωση και το PR των καλλιτεχνών ή κάτι το οποίο θα κατανοήσουν μόνο όσοι εκπαιδεύσουν το κριτήριό τους με βάση τα σύγχρονα πρότυπα;

Νομίζω ότι είναι αδύνατο να καταλάβουμε τα πάντα, οπότε φυσικά πάντοτε θα υπάρχει κάτι που κάποιος δεν καταλαβαίνει. Αλλά πιστεύω ότι η τέχνη δεν έχει να κάνει με την κατανόηση. Πρωτίστως η τέχνη είναι ένα μέσο για να αισθάνεσαι, παρά για να κατανοείς ή να διανοείσαι. Συχνά προτρέχουμε λόγω του τρόπου με τον οποίο έχουμε μάθει να αντιμετωπίζουμε την τέχνη. Να ψάχνουμε για σύμβολα και αρχέτυπα, αναζητώντας συστηματικά το νόημα όπως κάνουμε σε όλες τις άλλες πτυχές της ζωής. Αν και αυτό είναι οργανικό και διασκεδαστικό (για μένα τουλάχιστον), σπάνια γίνεται έτσι η τέχνη. Τα συναισθήματα των καλλιτεχνών μεταμορφώνονται σε πράξη δημιουργίας. Αυτό ισχύει για όλες τις τέχνες: εικαστικές, παραστατικές, μουσικές, δημιουργική γραφή...

Η χρηματική αξία ενός πίνακα χρειάζεται περισσότερα από το συναίσθημα που προκαλεί για να καθοριστεί, αυτό είναι αλήθεια. Διότι η σύγχρονη τέχνη είναι επίσης μια βιομηχανία και μια επιχείρηση (η οποία τελικά είναι καλό πράγμα, διότι επιτρέπει στους καλλιτέχνες να επιβιώνουν μέσα στο καθιερωμένο κοινωνικοπολιτικό μας σύστημα). Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στο θέμα της αξίας ενός έργου τέχνης, αλλά έχω συναντήσει πολύ λίγους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για την τέχνη, οι οποίοι είναι συναισθηματικά αδιάφοροι ή δεν δίνουν καμία σημασία στο πώς αισθάνονται όταν έρχονται σε επαφή και αλληλεπιδρούν με έργα τέχνης.

Το συναίσθημα είναι προσιτό τόσο σε ένα παιδί όσο και σε έναν συλλέκτη έργων τέχνης. Είναι υποκειμενικό και πρωτογενές- η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η καλύτερη εκπαίδευση της κρίσης.

Ποια τα επόμενα βήματα, σχέδια και στόχοι σας προσωπικά;

Συνεχίζω την ανάπτυξη της δικής μου καλλιτεχνικής πρακτικής.

Έχω προσκληθεί να διευθύνω την γκαλερί για το υπόλοιπο της χρονιάς και ετοιμάζω 3 ακόμα εκθέσεις, οι οποίες θα επικεντρωθούν στο θόλωμα των ορίων μεταξύ σχεδιασμού και τέχνης, performance και οικολογίας - όλα θέματα για τα οποία είμαι απίστευτα παθιασμένη. Θα προσπαθήσω να μεταφέρω την έκθεση PURITY στην Αθήνα. Εργάζομαι επίσης πάνω σε μια σειρά μαθημάτων αυτοδιερεύνησης που έχω αναπτύξει τα τελευταία 10 χρόνια της συνειδητοποιητικής μου πρακτικής.

Info

Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ελίνα Χατζηνικόλα, Βασιλεία Αναξαγόρου, Δανάη Πατσάλου, Ελίνα Ιωάννου, Νικόλας Αντωνίου, Λεύκη Σαββίδου, Τούγι, Αλεύ Άντιλ, Παναγιώτης Δουκανάρης, Κοραλία Στεργίδη, Ουμάι Γιλμάζ Κουτάι, Μαριάντρι, Χρήστος Κυριακίδης, Σωτήρης Καλλής, Ιωάννα Λούκα και Ασλί Μπολαγίρ.

Η έκθεση θα είναι διαρκέσει μέχρι τις 13 Ιουλίου