Όταν τότε, το 2015, η Βουλή επικύρωνε τη νομοθεσία για το Σύμφωνο Συμβίωσης, η οποία θα ίσχυε και για ομόφυλα ζευγάρια, πολλοί απ’ όσους εναντιώθηκαν σε αυτή την απόφαση αναρωτιόντουσαν γιατί μια ομάδα ανθρώπων που απαιτεί από την κοινωνία να τους δεχτεί ως διαφορετικούς και να τους αποδεχτεί ως ίσους, επιθυμεί να ακολουθήσει κάτι τόσο συμβατικό και στερεοτυπικό όπως είναι ο γάμος.

Σε μία πρώτη ανάγνωση, η πιο πάνω τοποθέτηση φαίνεται και ακούγεται λογική και βάσιμη. Ωστόσο, η ουσία «κρύβεται» στη λέξη ίσος. Το να απαιτείς και να διεκδικείς ένα δικαίωμα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα το χρησιμοποιήσεις. Είναι, όμως, δικαίωμά σου και οφείλεις να το έχεις στη διάθεσή σου, όποτε και αν το κρίνεις απαραίτητο.

Πάνω σε αυτή τη λογική το Σύμφωνο Συμβίωσης τέθηκε σε ισχύ και από τότε έως σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί συνολικά 567 πολιτικές συμβιώσεις, από τις οποίες (μόνο) οι 100 ήταν από ομόφυλα ζευγάρια.

Ο Κυριάκος και ο Mario, αλλά και ο Μιχάλης και ο Κώστας, παντρεύτηκαν με Σύμφωνο Συμβίωσης στην Κύπρο, επισημοποιώντας με αυτό τον τρόπο την πολύχρονη σχέση τους. Παρότι, όπως λένε, στην ουσία δεν άλλαξε κάτι στη σχέση τους, νιώθουν πολύ πιο σίγουροι και δεμένοι μετά απ’ αυτό το βήμα. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, θεωρούν ότι είναι πως το κράτος και η κοινωνία τους αναγνωρίζει πλέον ως ζευγάρι και τους φέρεται ως τέτοιο.

Κυριάκος και Mario

Κοντά στην ηλικία των 40 και οι δύο, είναι μαζί από το 2009, ενώ παντρεύτηκαν το 2016. «Θέλαμε να είμαστε από τα πρώτα ζευγάρια που θα το έκαναν, έτσι το συζητήσαμε και στο τέλος κάναμε πρόταση γάμου ο ένας στον άλλο και παντρευτήκαμε. Η ιδέα του να έχουμε ένα επίσημο έγγραφο γάμου μας φαινόταν όμορφη και ρομαντική. Δεν σας κρύβω, όμως, ότι είχαμε τους ενδοιασμούς μας. Η αφοσίωση του ενός προς τον άλλο ήταν δεδομένη, άρα επί της ουσίας ένα χαρτί σε τι θα βοηθούσε; Όμως το κάναμε τελικά και δεν το μετανιώνουμε».

Όταν αποφασίσατε ότι θα προχωρήσετε σε γάμο και θα ζήσετε στην Κύπρο, δεν φοβηθήκατε τις αντιδράσεις;
Ο Mario, είναι από τη Λατινική Αμερική, άρα δεν τον ενδιέφερε και πολύ αυτό. Το πρόβλημα ήταν περισσότερο δικό μου, αφού εγώ έπρεπε να χειριστώ την οικογένεια και τους φίλους μου. Μπορώ να σου πως όμως ότι μπορεί στην Κύπρο να συζητάμε και να σχολιάζουμε, αλλά παράλληλα δεν επεμβαίνουμε στην προσωπική ζωή του άλλου, όταν δεν τον ξέρουμε. Του αφήνουμε χώρο. Απόδειξη ότι μέχρι σήμερα δεν νιώσαμε ρατσισμό από κανέναν. Φυσικά σε αυτό βοηθά και το γεγονός ότι δεν λέμε παντού ότι είμαστε παντρεμένοι ή γκέι ζευγάρι. Είμαστε όπως είμαστε και κυκλοφορούμε παντού μαζί. Αν το καταλάβουν καλώς. Αν ρωτήσουν χωρίς να μας γνωρίζουν, τότε είμαστε ελεύθεροι να απαντήσουμε όπως θέλουμε.

Και τι κάνετε αν σας ρωτήσουν;

Εξαρτάται από τις προθέσεις του καθενός. Η σχέση μας και η αγάπη μας, αφορά εμάς τους ίδιους. Το ότι κάποιος ρωτάει πράγματα δεν σημαίνει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να του απαντήσουμε. Τα προσωπικά μας τα μοιραζόμαστε μόνο με τους ανθρώπους που μας αγαπάνε και τους αγαπάμε. Σε αγνώστους λέμε κάτι όταν αντιληφθούμε ότι υπάρχει καλή διάθεση και όχι επικριτική.

Ως παντρεμένο ομόφυλο ζευγάρι, έχετε τα ίδια δικαιώματα με ένα ετερόφυλο;

Αν εξαιρέσουμε το κομμάτι της τεκνοθεσίας, όλα τα υπόλοιπα είναι τα ίδια. Και το θέμα αυτό (σ.σ τεκνοθεσία), αποδεικνύει πως η κυπριακή κοινωνία εξακολουθεί να θεωρεί πως ο σωστός τρόπος για να μεγαλώσει ένα παιδί είναι ανάμεσα σε ένα ετερόφυλο παντρεμένο ζευγάρι, άσχετα αν μεταξύ τους δεν υπάρχει αγάπη ή αν δεν είναι άξιοι.

Αν κοιτάξουμε λίγο των αριθμό των διαζυγίων και τους λόγους που τα προκαλούν, εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι κανόνας. Το θετικό είναι, ότι οι νέες γενιές άρχισαν να φεύγουν από την «παράδοση» και να δημιουργούν οικογένειες που βασίζονται πάνω στην αγάπη και την κατανόηση.

Η ισότητα ισχύει και στις δημόσιες υπηρεσίες;

Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν έχουν εκπαιδευτεί για θέματα που αφορούν ζευγάρια ίδιου φύλου. Από την αστυνομία του immigration, στην οποία πρέπει να εξηγούμε κάθε φορά ότι «είμαστε οικογένεια, άρα δίνουμε μαζί τα διαβατήριά μας», μέχρι και τις υπηρεσίες υγείας οι οποίοι δεν μπορούν να καταλάβουν ότι ο σύζυγός μου είναι το ίδιο φύλο με το δικό μου. Παρόλα αυτά, δεν θα το χαρακτήριζα ως πρόβλημα, γιατί οι Κύπριοι είναι παράλληλα συμπονετικοί και τις περισσότερες φορές δείχνουν κατανόηση και βοηθούν.

Ποια θεωρείτε την πιο μεγάλη δυσκολία που είχατε να αντιμετωπίσετε ως παντρεμένοι;

Οι οικογενειακές συναθροίσεις. Όταν ένας γκέι κάνει «outing» αυτόματα μαζί του κάνει «outing» και η οικογένειά του. Πόσο μάλλον όταν αυτός ο άνθρωπος προχωρήσει σε γάμο και θα πρέπει στις οικογενειακές συναθροίσεις να εμφανίζεται πλέον με τον σύζυγό του. Είναι δύσκολο για μια οικογένεια να το αποδεχτεί, πόσο μάλλον να το επικοινωνήσει και σε άλλου συγγενείς και φίλους. Υπάρχει ο φόβος της απόρριψης και της κριτικής, όχι τόσο για το ζευγάρι, αλλά για ολόκληρη την οικογένεια η οποία θα το θεωρήσει ως ντροπιαστικό και θα ζητά εξηγήσεις.

Βιώσατε ρατσισμό ή περιθωριοποίηση από τον περίγυρό σας;

Αυτή είναι περίεργη ερώτηση, γιατί ακόμη και κάποιοι φίλοι μας οι οποίοι μας αγαπάνε πολύ, κάποιες φορές δεν μπορούν να καταλάβουν την ομοφυλοφιλία μας. Νομίζουν ότι είναι κάτι μεταδοτικό ή κάτι που μεταφέρεται στα παιδιά από τους γονείς. Ποτέ δεν μπορείς να ξέρεις εάν κάποιος σε δέχεται πραγματικά όπως είσαι, ή φοβάται να μάθει λεπτομέρειες γι’ αυτό δεν εμβαθύνει. Για παράδειγμα θυμάμαι ένα φίλο να μας λέει «Είμαι χαρούμενος για το γάμο σας, αλλά διαφωνώ με το θέμα της τεκνοθεσίας». Έπειτα απ’ αυτό το σχόλιο, αναρωτιέσαι εάν αυτό το άτομο μπορεί να καταλάβει ότι μπορεί να γίνω καλύτερος γονιός από έναν ετερόφυλο. Είναι δύσκολο να νικήσεις την άγνοια.

Θα θέλατε να κάνατε έναν θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο;

Στο γάμο μας φέραμε ένα Τουρκοκύπριο ντερβίση, ο οποίος ευλόγησε την ένωσή μας, ενώ ένας πολύ καλός φίλος ευλόγησε τις βέρες μας. Θεωρήσαμε ότι θα ήταν όμορφο να είχαμε τις ευλογίες όλων στην ένωσή μας. Προσεγγίσαμε κι έναν ιερέα χριστιανό ορθόδοξο και έναν της αγγλικανικής εκκλησίας, αλλά και οι δύο αρνήθηκαν.

Δεν χρειαζόμασταν θρησκευτικές τελετές, ωστόσο για κάποιο λόγο θέλαμε να δώσουμε στους καλεσμένους μας την ευκαιρία να μας δουν ευλογημένους και από το Θεό. Η αγάπη είναι αγάπη και ο Θεός ευλογεί την αγάπη απ’ όπου κι αν προέρχεται, αυτό είναι το μήνυμά μας. Εξακολουθούμε να είμαστε ερωτευμένοι δέκα χρόνια μετά και αυτό είναι ευλογία. Μπορούν όλα αυτά τα χωρισμένα ζευγάρια, που προηγουμένως παντρεύτηκαν στην εκκλησία, να το νιώσουν αυτό. Δεν νομίζω.

Γιατί η ΛΟΑΤΙ κοινότητα διεκδίκησε το δικαίωμα στον γάμο; Κάτι τόσο συμβατικό;

Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, έχουμε όλοι τα ίδια δικαιώματα. Άρα εάν μπορείς εσύ να παντρευτείς, γιατί να μην μπορώ εγώ; Πληρώνουμε φόρους όπως πληρώνεις εσύ. Ακολουθούμε τους κανόνες και τους νόμους του κράτους που ζούμε, όπως εσύ. Είναι, λοιπόν, υποχρέωση να έχουμε πρόσβαση στα ίδια δικαιώματα όπως όλοι.

Γιατί κάτι τόσο παραδοσιακό και στερεοτυπικό, είναι παράλληλα και ελκυστικό; Καλή ερώτηση. Ένας γάμος είναι η απόλυτη επιβεβαίωση μιας στέρεας σχέσης που σου δίνει και την αίσθηση ότι σαν ζευγάρι είστε μαζί επίσημα, δεν είναι απλώς μια ελεύθερη σχέση. Επιπλέον ένας γάμος σημαίνει ότι και το κράτος σε αναγνωρίζει ως οικογένεια.

Η τεκνοθεσία υπάρχει στα πλάνα σας;

Θα γίνουμε οι καλύτεροι γονείς, πίστεψέ με. Θα είναι πολύ τυχερό αυτό το παιδί. Δεν έχουμε κάνει σχέδια ακόμη, αλλά ένας πολύ καλός μας φίλος πρότεινε να γίνουμε νονοί του παιδιού του και αυτό θα είναι μια πολύ καλή αρχή.

Μιχάλης και Κώστας

Γνωρίστηκαν μέσω διαδικτύου και σχεδόν από την αρχή αποφάσισαν να συγκατοικήσουν. «Ήταν μια μεγάλη απόφαση η οποία τελικά μας βγήκε. Είμαστε τα τελευταία 9 χρόνια και παντρευτήκαμε το 2018 με Σύμφωνο Πολιτικής Συμβίωσης στον Έπαρχο Λευκωσίας.

Δεν σκεφτήκατε πιθανές αντιδράσεις εξ αιτίας του γάμου σας;

Η σκέψη να κατοχυρώσουμε νομικά την σχέση μας ήρθε φυσιολογικά μετά από την συμβίωση πολλών χρόνων και αφού αρχίσαμε ήδη να αποκτούμε κοινή περιουσία. Νιώσαμε ότι νομικά έπρεπε να είμαστε καλυμμένοι μεταξύ μας. Άρα δεν έγινε κάποια πρόταση από τον ένα προς τον άλλο. Περισσότερο ήταν το αποτέλεσμα μιας συζήτησης που υπήρχε εδώ και καιρό ανάμεσα μας. Όταν είσαι ΛΟΑΤΙ άτομο πάντα περιμένεις πως ανά πάσα στιγμή πιθανόν να δεχτείς λεκτική ή σωματική βία. Ευτυχώς μέχρι τώρα δεν αντιμετωπίσαμε ιδιαίτερα άσχημες συμπεριφορές ή καταστάσεις που να μην μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Περισσότερο όταν μετακομίσαμε στην πολυκατοικία που μένουμε φοβόμασταν ότι μπορεί να είχαμε κάποια θέματα. Στην αρχή οι γείτονες, μας αντιμετώπισαν με καχυποψία όπως φαντάζομαι αντιμετωπίζεις ένα νέο γείτονα το πρώτο διάστημα, αλλά με τον καιρό όχι μόνο δεν αντιμετωπίσαμε οποιαδήποτε εχθρότητα απέναντι μας αλλά αντίθετα νιώθουμε ότι είμαστε ευπρόσδεκτοι με την παρουσία μας εκεί.

Η δημόσια υπηρεσία πώς αντιμετώπισε το γάμο σας;

Προς το παρόν δεν έτυχε να χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε οποιοδήποτε ωφέλημα ή δικαίωμα που να απορρέει από την κοινή μας ζωή ως ζευγάρι, άρα δεν ξέρουμε πώς θα είναι όταν γίνει αυτό. Φυσικά βοηθάει το γεγονός ότι είμαστε και οι δύο Κύπριοι έτσι δεν χρειάζεται να κάνουμε οποιαδήποτε άλλη διαδικασία που ενδέχεται να χρειάζονται άλλα ζευγάρια που ο ένας εκ των δύο προέρχεται από τρίτη χώρα.

Οι δυσκολίες είναι περισσότερο κοινωνικές. Δηλαδή στον χώρο εργασίας μας πέρα από τους στενούς μας συνεργάτες δεν έχουμε αποκαλύψει την σεξουαλική μας ταυτότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι κρύβουμε το ποιοι είμαστε, απλώς δεν το θεωρούμε απαραίτητο να αποκαλύπτουμε τη σεξουαλική μας ταυτότητα όπως ούτε και απαιτούμε από τους άλλους να μοιράζονται τη δική τους.

Βιώσατε ρατσισμό ή περιθωριοποίηση από τον περίγυρό σας;

Ο ρατσισμός και η περιθωριοποίηση πάντα υπάρχουν ξεκινώντας από την οικογένεια και καταλήγοντας στην κοινωνία. Παλεύαμε και οι δύο με τον οικογενειακό μας κύκλο πρώτα – πρώτα να αποδεχτεί την ομοφυλοφιλία μας και δεύτερο να αποδεχτεί την σχέση μας. Ειδικά η μια οικογένεια, που έχει πολλά μέλη, δεν ήταν όλοι στην ίδια ψυχολογική ωριμότητα να αποδεχτούν ότι ο αδελφός τους είναι ομοφυλόφιλος. Βοήθησε πολύ η συζήτηση που γινόταν εντός της οικογένειας και τα άτομα που δεν ένιωθαν άνετα με το θέμα παρασύρονταν θετικά από τους υπόλοιπους που ήταν αρκετά πιο έτοιμοι να το δεχτούν. Στο τέλος της ημέρας όταν αγαπάς το μέλος της οικογένειας σου το αποδέχεσαι όπως ακριβώς είναι. Σε μια οικογένεια που επικρατούν υγιείς σχέσεις τότε η αποδοχή είναι θέμα χρόνου να έρθει ομαλά.

Θα θέλατε να κάνατε και έναν θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο;

Επιλέξαμε και θέλουμε να ζήσουμε σ’ ένα κοσμικό δημοκρατικό κράτος. Δεν έχουμε οποιαδήποτε απαίτηση από την Εκκλησία έτσι δεν βρίσκουμε το λόγο να προχωρήσαμε σε ένα θρησκευτικό γάμο, έστω και αν είχαμε τη δυνατότητα. Ο πολιτικός γάμος, όμως, είναι κάτι που θα μας ενδιέφερε για πολλούς λόγους. Ο κύριος λόγος είναι για το θέμα της ισότητας και ίσης μεταχείρισης με τα ετερόφυλα ζευγάρια που συνάπτουν γάμο.

Γιατί η ΛΟΑΤΙ κοινότητα διεκδίκησε το δικαίωμα στο γάμο; Κάτι τόσο συμβατικό;

Η ΛΟΑΤΙ κοινότητα με τις δράσεις της, τις διάφορες εκδηλώσεις, τα φεστιβάλ Υπερηφάνειας και γενικά με την ορατότητα της, έρχεται να διεκδικήσει τον χώρο που της αναλογεί μέσα σε μια κοινωνία. Για πολλά χρόνια η ΛΟΑΤΙ κοινότητα δεν ήταν ορατή στην κοινωνία λόγω των νομοθεσιών και της προκατάληψης. Τα στερεότυπα χρειάζεται να «σπάσουν» λόγω του πατριαρχικού συστήματος που κυριαρχεί στις κοινωνίες μας και καθορίζει το δίπολο άνδρα – γυναίκα σε συγκεκριμένα αποδεκτά κοινωνικά πλαίσια. Οι άνθρωποι είμαστε κάτι περισσότερο από αυτό.
Θεωρούμε ότι η ΛΟΑΤΙ κοινότητα σπάει τα καλούπια, ακριβώς διότι ο κάθε άνθρωπος είναι τόσο ιδιαίτερος ανεξάρτητα από τον σεξουαλικό του προσανατολισμό ή την ταυτότητα του φύλου του που δεν μπορεί να περιοριστεί σε καλούπια ή στερεότυπα. Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι αυτές που καθορίζουν την δομή τους. Ο γάμος ως θεσμός πέρα από την ρομαντική και συναισθηματική αξία που μπορεί να έχει για το οποιοδήποτε ζευγάρι, η δομή του παρέχει την βάση της νομικής υπόστασης που σου διασφαλίζει τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις σου έναντι του άλλου. Πολλοί λένε ότι ξεφτιλίζεται και υποβαθμίζεται ο ρόλος του γάμου με την επέκταση του στα ομόφυλα ζευγάρια, εμείς όμως θεωρούμε ότι με το να συμπεριληφθούν και τα ομόφυλα ζευγάρια στον θεσμό του γάμου αναβαθμίζεται ο ρόλος του στην σύγχρονη κοινωνία. Τα ομόφυλα ζευγάρια δεν ήρθαν για να καταργήσουν τις ήδη υφιστάμενες δομές της κοινωνίας αλλά ζητούν αυτές οι δομές να συμπεριλαμβάνουν όλα τα άτομα της κοινωνίας.

Η τεκνοθεσία υπάρχει στα πλάνα σας;

Η ιδέα απόκτησης ενός δικού μας παιδιού θα ήταν μια ιδανική κατάσταση για μας. Είμαστε συναισθηματικά ώριμοι, στην κατάλληλη ηλικία, έχουμε την οικονομική ευχέρεια με όλα τα απαραίτητα μέσα που χρειάζεται για να μεγαλώσει ένας νέος άνθρωπος στην εποχή μας. Επιπλέον έχουμε τόση πολλή αγάπη και όρεξη να προσφέρουμε. Δυστυχώς η Πολιτεία φοβήθηκε πως η κοινωνία δεν θα ήταν έτοιμη για κάτι τέτοιο όταν νομοθετούσε τον νόμο για την πολιτική συμβίωση. Παρόλα αυτά αυτό είναι ένα θέμα που θα κληθεί να καλύψει η πολιτεία στο άμεσο μέλλον. Υπάρχουν ήδη παιδιά που μεγαλώνουν σε ομόφυλες οικογένειες από άτομα που είχαν αποτυχημένους ετερόφυλους γάμους στο παρελθόν. Ακόμα υπάρχουν ομόφυλα ζευγάρια που τεκνοθετούν σε χώρες του εξωτερικού αλλά για τον οποιοδήποτε λόγο αποφασίζουν να έρθουν στην Κύπρο. Αυτή η ρύθμιση θα πρέπει να έρθει όχι τόσο για να ικανοποιήσει το αίτημα της ΛΟΑΤΙ κοινότητας αλλά για να κατοχυρώσει νομικά τα ίδια τα παιδιά. Ως άνθρωποι είμαστε πολύ νομοταγείς και από τη στιγμή που δεν μας παρέχεται η δυνατότητα τεκνοθέτησης με νόμιμα μέσα, η τεκνοθεσία δεν είναι στα άμεσα σχέδια μας.