«Οι πολίτες του Αφγανιστάν, άνδρες και γυναίκες, έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις απέναντι στον νόμο». Αυτή η έκφραση ήταν μια βαρυσήμαντη αλλαγή, που κατοχυρώθηκε το 2004 στο Αφγανικό Σύνταγμα. Μέχρι τότε, κανένας νόμος δεν είχε αναγνωρίσει την ισότητα μεταξύ των φύλων στη χώρα. Αν και, νωρίτερα τα δικαιώματα των γυναικών είχαν ήδη αρχίσει να βελτιώνονται με την εγκαθίδρυση του Υπουργείου Γυναικείων Υποθέσεων το 2001 μετά την αποχώρηση των Ταλιμπάν από τη χώρα.

2022 πλέον και οι Ταλιμπάν βρίσκονται και πάλι στην εξουσία. Παρόλο που υποσχέθηκαν σεβασμό απέναντι στα δικαιώματα των γυναικών και των διεθνών συνόρων, φαίνεται πως αυτό δεν ισχύει. Δυστυχώς, τους τελευταίους μήνες, τα δικαιώματα των γυναικών δέχονται επίθεση.

Ακολουθούν 10 συνηθισμένες δραστηριότητες που οι γυναίκες στο Αφγανιστάν δεν μπορούν πλέον να κάνουν με ασφάλεια επειδή τους το απαγόρευσαν.


10 – Να λαμβάνουν μέρος σε αθλήματα

«Δεν νομίζω πως οι γυναίκες θα έπρεπε να δικαιούνται να παίζουν κρίκετ γιατί δεν είναι αναγκαίο να παίζουν… Μπορεί να έρθουν αντιμέτωπες με σκηνικά στα οποία το σώμα τους και το πρόσωπό τους δεν είναι καλυμμένο. Το Ισλάμ δεν επιτρέπει στις γυναίκες να κάνουν εμφανίσεις με αυτόν τον τρόπο». Αυτά ήταν τα λόγια του Ahmadullah Wasiq, του αναπληρωτή επικεφαλής της πολιτιστικής επιτροπής των Ταλιμπάν. Η απάντηση του διοικητικού φορέα του κρίκετ της χώρας σε αυτές τις δηλώσεις, ήταν να αναστείλει το πρόγραμμα για τα κορίτσια. Πολλές αθλήτριες αποφάσισαν να κρυφτούν μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία.

Ωστόσο, μια λάμψη ελπίδας εμφανίστηκε αργότερα, όταν αξιωματούχοι των Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν πως τα λόγια του Wasiq είχαν «μεταφραστεί λάθος». Σύμφωνα με τον πρόεδρο του φορέα του κρίκετ, δεν υπάρχει απαγόρευση της συμμετοχής των γυναικών στο κρίκετ και σε άλλα αθλήματα.

Παρ’ όλα αυτά, οι αθλήτριες πλέον δεν νιώθουν ασφαλείς και είναι αντιμέτωπες με ένα αβέβαιο μέλλον. «Η μόνη μας ελπίδα αυτήν τη στιγμή είναι να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Το μέλλον μας, ως αθλήτριες, είναι αβέβαιο», λέει η 21χρονη Homaira Barakzai, αρχηγός της εθνικής ομάδας χάντμπολ.

9 – Να χρησιμοποιούν τα δημόσια λουτρά

Στο Αφγανιστάν, οι γυναίκες απαγορεύεται να πλένονται, τουλάχιστον δημόσια. Στις 3 Ιανουαρίου, ο Sardar Mohammad Heydari, ένας εκπρόσωπος του Υπουργείου Διάδοσης της Αρετής και Πρόληψης της Κακίας, ανακοίνωσε πως θα απαγορευόταν η είσοδος των γυναικών στα δημόσια μπάνια στις περιοχές Balkh και Herat. Μια σχετική απαγόρευση ίσχυε και κατά την προηγούμενη φορά που βρίσκονταν στη διοίκηση οι Ταλιμπάν, από το 1996 μέχρι το 2001, η οποία απαγόρευε τη χρήση των δημοσίων μπάνιων (χαμάμ) στις γυναίκες. Μετά από αυτήν την ανακοίνωση έκλεισαν πολλά χαμάμ.

Η απαγόρευση αυτή όμως δεν είναι τόσο απλή όσο ακούγεται, καθώς μπορεί να κάνει την ήδη άθλια ανθρωπιστικά κατάσταση, ακόμη χειρότερη. Στη Herat, μόνο το 39% των γειτονιών έχουν επαρκή πρόσβαση σε νερό και υγιεινή. H Tamana Siddiqi, μια ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών, καταδίκασε την προαναφερόμενη ανακοίνωση λέγοντας πως «Οι άνθρωποι είναι αντιμέτωποι με τις αυξανόμενες οικονομικές δυσκολίες… Δεν έχουν όλοι την πολυτέλεια να κάνουν μπάνιο στο σπίτι τους».

Σύμφωνα με την επιτροπή δικαιωμάτων της οικονομίας, του πολιτισμού και της κοινωνίας, το Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών για την οικονομία, τον πολιτισμό και την κοινωνία, το οποίο επικυρώθηκε και από το Αφγανιστάν, προβλέπει το δικαίωμα σε ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος στο νερό.

8 - Να ταξιδέψουν μόνες τους

Όπως και την προηγούμενη φορά που διοικούσαν οι Ταλιμπάν, έτσι και τώρα, τα δικαιώματα στην ελευθερία διακίνησης των γυναικών έχουν περιοριστεί. Στις 27 Δεκεμβρίου, οι Ταλιμπάν εξέδωσαν μια οδηγία που απαιτεί από τις γυναίκες που θα ταξιδέψουν απόσταση μεγαλύτερη των 72 χλμ να συνοδεύονται από έναν άνδρα του στενού οικογενειακού τους κύκλου. Η οδηγία επίσης, απαιτούσε από τους οδηγούς να αρνούνται την είσοδο στα αμάξια τους, σε γυναίκες που δεν καλύπτουν τα πρόσωπα ή τα κεφάλια τους. Με αυτόν τον νόμο υποτεθείται πως οι γυναίκες «προστατεύονται από το να πληγωθούν ή να προσβληθούν».

Ωστόσο, πολλοί πιστεύουν πως αυτός ο νόμος δεν επιτυγχάνει τον σκοπό του και πως οι γυναίκες βρίσκονται σε κίνδυνο, με μια Αφγανή να δίνει για παράδειγμα ένα περιστατικό του 2015, όταν τέσσερις γυναίκες απήχθησαν από τις οικογένειές τους, υπό την απειλή όπλου.

Επιπρόσθετα, ο νέος νόμος φέρεται να παραβιάζει το άρθρο 39 του Συντάγματος του 2004 ο οποίος λέει: « Ο κάθε Αφγανός θα έχει το δικαίωμα να ταξιδέψει και να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε μέρος της χώρας...». Στην έκθεση του 2020, «Freedom in the World» από το Freedom House, το Αφγανιστάν έλαβε μηδέν πόντους για την «ελευθερία της διακίνησης», θεωρώντας δηλαδή, πως δεν υπάρχει καθόλου ελευθερία σε αυτό το κομμάτι.


7 - Να επιλέγουν την ενδυμασία τους

Όπως έχει ήδη παρατηρηθεί, μια από τις μεγαλύτερες ανησυχίες των Ταλιμπάν αφορά τη γυναικεία ενδυμασία. Τον Σεπτέμβριο του 2021, ο υπουργός παιδείας των Ταλιμπάν, ανακοίνωσε πως οι μαθήτριες είναι υπόχρεες να φοράνε χιτζάμπ ή άλλα καλύμματα κεφαλιού. Επί του παρόντος, είναι άγνωστο αν είναι επίσης υποχρεωμένες να φοράνε και νικάμπ (κάλυμμα προσώπου), ενώ δεν έχουν εκδοθεί εθνικές πολιτικές.

Τον τελευταίο καιρό ωστόσο, έχουν γίνει αναφορές πως τοποθετήθηκαν αφίσες σε διάφορα μέρη της πρωτεύουσας, της Καμπούλ, οι οποίες «ενθαρρύνουν» τις γυναίκες να ντύνονται καθώς πρέπει.

Ως αντίδραση σε αυτήν την «ενθάρρυνση», Αφγανές από όλο τον κόσμο έλαβαν μέρος σε μια καμπάνια στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, στην οποία αναρτούσαν φωτογραφίες στις οποίες φορούσαν πολύχρωμα παραδοσιακά αφγανικά φορέματα. Αν και δεν είναι όλες οι γυναίκες ενάντια σε αυτόν τον «ενδυματολογικό κώδικα». Τον Σεπτέμβριο, σε μια πορεία υπέρ των Ταλιμπάν που έγινε στην Καμπούλ, θεάθηκαν γυναίκες που φορούσαν μακριά και κεκαλυμμένα ενδύματα (abayas), δηλώνοντας πως οι Αφγανές που φοράνε μοντέρνα ρούχα και make-up «δεν εκπροσωπούν τη Μουσουλμάνα Αφγανή Γυναίκα».

6 – Να αναζητήσουν καταφύγιο

Μια από τις πιο ανήκουστες απαγορεύσεις που έθεσαν οι Ταλιμπάν εναντίον των γυναικών είναι η αναζήτηση για ασφαλές σκαταφύγιο. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, περίπου το 87% των Αφγανών γυναικών είναι θύματα κακοποίησης. Αυτό συμβαίνει, παρά την ύπαρξη του νόμου για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, που υπεγράφη το 2009 από τον πρόεδρο Hamid Karzai. Μια πρόσφατη συνεργασία, μεταξύ της καμπάνιας «Talk for Harmony», που έχει ως βάση την Καμπούλ, και πολλών επαγγελματιών, παρέχει υπηρεσίες σε θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Δυστυχώς, οι προσπάθειες έγιναν μάταια, αφού με την επιστροφή των Ταλιμπάν, τα περισσότερα από τα 30 καταφύγια που υπήρχαν, έκλεισαν, μετά από διαταγή των εξουσιαστών. Όσα λειτουργούν ακόμα (παράνομα), δεν είναι σε θέση να δεχτούν καινούργιες γυναίκες. Τέτοιου είδους καταφύγια αποτελούν «σωσίβιες λέμβους» για γυναίκες όπως την Zari, μια ορφανή γυναίκα που την χτυπούσαν οι χείρες του θείου της και εξαναγκαζόταν σε αμέτρητες ώρες εργασίας. Όταν η Zari ήταν έφηβη, έκανε απόπειρα αυτοκτονίας.

Υπολογίζεται πως περίπου 2 χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια αξιοποιούσαν αυτά τα καταφύγια ετησίως.


5- Να εμφανιστούν στην τηλεόραση

Όταν οι Ταλιμπάν βρίσκονταν στην εξουσία την τελευταία φορά, είχαν απαγορεύσει την τηλεόραση, τη φωτογραφία, ακόμα και το ίντερνετ, επειδή υποστήριζαν πως το Ισλάμ «απαγόρευε τις εικόνες ζωντανών πραγμάτων». Όσοι εντοπίζονταν να αψηφούν αυτήν την απαγόρευση βλέποντας τηλεόραση ή έχοντας στην ιδιοκτησία τους ένα video player, μπορούσαν να οδηγηθούν σε δημόσιο μαστίγωμα και οι Ταλιμπάν έσπαζαν τις τηλεοράσεις τους.

Στη μετα-ταλιμπανική εποχή, οι γυναίκες άρχισαν να ασχολούνται με την τηλεόραση και να ξεκινούν καριέρες ως δημοσιογράφοι ή ηθοποιοί.

Όμως, με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία τα Μέσα απειλούνται και πάλι. Μπορεί να μην έχουν απαγορεύσει την τηλεόραση εντελώς, εξέδωσαν όμως κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, μια εκ των οποίων απαγορεύει την προβολή δραμάτων και σαπουνόπερων στις οποίες λαμβάνουν μέρος γυναίκες ηθοποιοί. Μια άλλη «κατευθυντήρια γραμμή» απαιτεί από τις γυναίκες δημοσιογράφους να φοράνε χιτζάμπ όταν λένε τις ειδήσεις.

Η κάποτε ακμάζουσα σκηνή μέσων ενημέρωσης του Αφγανιστάν, κατέληξε να διαλύεται σιγά – σιγά, με περισσότερα από 250 Μέσα να έχουν κλείσει.


4 – Να έχουν ίσα δικαιώματα στην εκπαίδευση

Είναι γνωστό πως οι Ταλιμπάν αντιτίθενται στην εκπαίδευση των γυναικών και των κοριτσιών. Έγινε ευρέως γνωστό ειδικά μετά τον πυροβολισμό της ακτιβίστριας Malala Yousafzai από τους Πακιστανούς Ταλιμπάν το 2021. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη που οι Αφγανοί Ταλιμπάν περιορίζουν την εκπαίδευση των γυναικών. Σύμφωνα με παλαιότερο νόμο των Ταλιμπάν, τα κορίτσια ήταν αποκλεισμένα από το δικαίωμα φοίτησης σε σχολεία και πανεπιστήμια, με το ποσοστό της συμμετοχής τους που ήταν 6% το 2003 να φτάνει μόλις στο 39% το 2017. Με την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία όμως, πολλοί φοβούνται ότι και αυτό θα αναιρεθεί.

Με την επιστροφή τους, απαγόρευσαν στα κορίτσια από την 6η μέχρι την 12η τάξη να φοιτούν σε σχολεία με τη δικαιολογία πως αυτό θα συνέβαινε προσωρινά, μέχρι να ανακοινωνόταν η εφαρμογή μιας καινούργιας πολιτικής. Μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2021, είναι γνωστό πως τα κορίτσια σε σχεδόν όλες τις επαρχίες είναι αποκλεισμένα από τη φοίτηση στο γυμνάσιο, ενώ τα αγόρια φοιτούν κανονικά.

Τα μέτρα έγιναν πιο αυστηρά και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου τα πανεπιστήμια υποχρεούνται να είναι διαχωρισμένα και τα πέπλα κάλυψης έγιναν υποχρεωτικά για όλες τις φοιτήτριες.

3 – Να προωθούν γυναικείες υποθέσεις

Το Υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων ιδρύθηκε το 2001 για να «εφαρμόσει την “πολιτική και κοινωνική” πολιτική της κυβέρνησης και να διασφαλίσει τα νομικά δικαιώματα των γυναικών στη χώρα». Παρά την έλλειψη επιρροής και πόρων, το Υπουργείο υπενθύμιζε στην κυβέρνηση τις υποχρεώσεις της βάσει του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την εξασφάλιση της ισότητας των φύλων.

Ωστόσο, σχεδόν αμέσως μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, το Υπουργείο Γυναικείων Υποθέσεων έκλεισε και αντικαταστήθηκε από το Υπουργείο διάδοσης της αρετής και πρόληψης της κακίας. Αυτό το Υπουργείο είναι υπεύθυνο για την επιβολή του Ισλαμικού νόμου και είναι γνωστό για τις βάναυσες τιμωρίες για μικρές παραβάσεις. Οι υπάλληλοι του Υπουργείου Γυναικείων Υποθέσεων εξαναγκάστηκαν να φύγουν από το κτήριό τους για να μπορέσει να εγκατασταθεί εκεί το νέο υπουργείο των Ταλιμπάν.


2- Να δουλεύουν

Οι Ταλιμπάν δεν αρκέστηκαν στον αποκλεισμό των γυναικών από την εκπαίδευση αφού προσπάθησαν να αποτρέψουν τις γυναίκες και από την εργασία. Σύμφωνα με μια έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNPD), οι γυναίκες αποτελούσαν το 20% του αφγανικού εργατικού δυναμικού το 2020, με έναν μεγάλο αριθμό από αυτές να διευθύνουν μικρές επιχειρήσεις. Παρά τις υποσχέσεις πως θα εξασφαλιστούν τα δικαιώματα των γυναικών, οι Ταλιμπάν είπαν σε πολλές γυναίκες να μείνουν σπίτι. Μεταξύ αυτών και οι γυναίκες που δούλευαν στο δημόσιο στις οποίες είπαν να «μείνουν σπίτι τους έως ότου να θεσπιστούν διαδικασίες για τη διασφάλιση της ασφάλειάς τους». Απαίτησαν επίσης τη συνοδεία των γυναικών από άνδρες της οικογένειάς τους, στην περίπτωση που αυτές ήθελαν να κυκλοφορήσουν δημόσια.

Το UNPD προειδοποίησε πως περιορίζοντας την εργατική απασχόληση των γυναικών θα οδηγηθούν σε άμεση οικονομική απώλεια ύψους μεταξύ $600 εκατ. και $1 δις.

Μια από τις ελάχιστες δουλειές που προσφέρει η κυβέρνηση της Καμπούλ στις γυναίκες είναι να καθαρίζουν γυναικείες τουαλέτες, επειδή αυτή θεωρείται μια «γυναικεία δουλειά». Oργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν καταδικάσει την κίνηση αυτή.


1- Να παρουσιάζουν Δελτία Ειδήσεων

Το 2020 υπήρχαν μόνο στην Καμπούλ 108 μέσα ενημέρωσης που εργοδοτούσαν 4,949 υπαλλήλους. Αυτός ο αριθμός περιλάμβανε 1,080 γυναίκες, εκ των οποίων οι 700 ήταν δημοσιογράφοι. Ωστόσο, μετά την επάνοδο των Ταλιμπάν, μόνο 76 γυναίκες από τις 510, που εργοδοτούνταν στα οκτώ μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης, παρέμειναν στις θέσεις τους. Δεν υπάρχει επίσημη απαγόρευση της θηλυκής δημοσιογραφίας, η μόνη παράμετρος είναι να φοράνε χιτζάμπ κατά τη διάρκεια της εργασίας τους. Πίσω από τις κουρτίνες όμως, κυριαρχεί φόβος και παρενόχληση.

Μετά το κλείσιμο όλων των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης, οι γυναίκες δημοσιογράφοι εξαναγκαστήκαν να σταματήσουν να ασκούν το επάγγελμά τους. Όσες συνέχισαν να εργάζονται αψηφώντας τον κίνδυνο έγιναν θύματα παρενόχλησης ή και ακόμα χειρότερων πράξεων. Η Nahid Bashardost, μια ρεπόρτερ του Pajhwok, ξυλοκοπήθηκε από τους Ταλιμπάν ενώ μετέδιδε από το αεροδρόμιο της Καμπούλ. Εν τω μεταξύ, άλλες γυναίκες δημοσιογράφοι είπαν πως οι Ταλιμπάν είχαν τοποθετήσει φύλακες έξω από τα γραφεία τους για να τις αποτρέπουν από το να μπουν μέσα και να μεταδώσουν ειδήσεις. Η οργάνωση ανθρώπινων δικαιωμάτων «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» προειδοποιεί πως οι γυναίκες δημοσιογράφοι οδηγούνται προς την εξαφάνιση στην πρωτεύουσα της χώρας.

Με πληροφορίες από Listverse