Κεντρική Φωτογραφία: New York Times


Ένα ένστικτο κι ένα πάθος. Αυτά οδήγησαν τον «πιο σύγχρονο φωτογράφο στην Αμερική», σύμφωνα με τον Andy Warhol, τον Ελληνοιταλό Christopher Makos, στη Νέα Υόρκη των 70s. Και άφησε το κάθε «σήμερά» του να τού φανερώνει προκλήσεις και ευκαιρίες -όπως το να συναντήσει και να συνεργαστεί με όλη σχεδόν την αρτιστίκ crème de la crème της μητρόπολης βλ. Tenesee Williams, Debbie Harry, Alice Cooper, Calvin Klein, Tom Ford κ.ά. Να αποτυπώσει στον φακό του την «κόντρα» της punk και της disco κουλτούρας και να αλλοιώσει φωτογραφικά την ταυτότητα του θρυλικού Warhol, τον οποίο χαρακτηρίζει ως τη «μούσα του» - σε αυτό το σημείο οφείλω να σε παρακινήσω ενθέρμως να δεις το «Andy Warhol Diaries» στο Netflix, ένα ακόμη αριστούργημα διά χειρός Ryan Murphy.

Όταν τέτοιοι άνθρωποι, που έχουν δει κι έχουν ζήσει (κι έχουν καταγράψει σχεδόν όλη την πορεία της urban κουλτούρας από τα 70s ως και σήμερα) για δέκα ζωές, με άπειρες, άμεσες επιρροές από την πιο σύγχρονη πρωτεύουσα του δυτικού πολιτισμού, καταλήγουν εν τέλει να σε παρακινούν να «μην αφήσεις μια ‘ταμπέλα’ να σε ορίσει, άσε τους ανθρώπους να έλκονται από εσένα για το πόσο ενδιαφέρων άνθρωπος είσαι», τότε δεν μπορείς να πεις πολλά. Ξανασκέφτεσαι τη ζωή σου και παρατηρείς ξανά τα γύρω-γύρω σου.

«Μεγάλωσα στη Μασαχουσέτη και στα 13 μου, η (ιταλικής καταγωγής) μητέρα μου αποφάσισε να μετακομίσουμε στην Καλιφόρνια -ο καιρός εκεί τής θύμιζε πολύ την Ιταλία. Έχω πολλές διαφορετικές επιρροές, τόσο από τη Δυτική και Ανατολική Ακτή όσο και λόγω καταγωγής. Είμαι Ελληνοιταλός. Στα 19 μου βρέθηκα στη Νέα Υόρκη -αυτό έγινε αυθόρμητα, δεν το είχα προγραμματίσει. Έτυχε να γνωρίσω καλλιτέχνες, να μπω σε αυτήν τη ‘σκηνή’ και μου άρεσε όλος αυτός ο κόσμος. Ασχολήθηκα με τα πάντα, με τη μουσική, την ποίηση κ.ά. μέχρι που ο (ηθοποιός) Tony Perkins μού έκανε δώρο στα γενέθλιά μου μια φωτογραφική κάμερα και παθιάστηκα με αυτό. Μια από τις πρώτες μου φωτογραφίες δημοσιεύτηκε στο Rolling Stone.


Το ‘WHITE TRASH’ (η πρώτη δουλειά του Makos που κερδίζει προσοχή και αναγνωσιμότητα) ήταν μια ‘συνάντηση’ των νοτίων και των βορείων προαστίων κι ένα αφιέρωμα σε όλους τους misfits που γνώριζα, είτε ήταν ο συγγραφέας Tennessee Williams, η Patty Smith, η Debbie Harry, o Alice Cooper, μουσικοί, καλλιτέχνες… Η Punk σκηνή της NYC θεωρήθηκε η ‘απάντηση’ στην disco σκηνή του Studio 54, που ήταν και η πιο mainstream. Κι είναι περίεργο γιατί, ό,τι για εκείνη την εποχή εκπροσωπούσε την funk και ήταν πιο… ‘τρελό’, σήμερα είναι ‘high end’, π.χ, ένα sex motel της εποχής, το CARΑ, σήμερα είναι πεντάστερο ξενοδοχείο!

Ήμασταν όλοι πολύ συγκεντρωμένοι σε αυτό που κάναμε, προσωπικότητες όπως ο Calvin Klein, η Patty Smith, o Bob Colacello, είναι ακόμη ενεργοί. Όταν σ’ ενδιαφέρει αυτό που κάνεις και δεν κυνηγάς τα λεφτά, οι άνθρωποι το βλέπουν αυτό και θέλουν να συμμετέχουν σ’ αυτό που δημιουργείς. Τα λεφτά θ’ ακολουθήσουν. Μην κυνηγάς τα λεφτά. Αν αυτό σ’ ενδιαφέρει, τότε γίνε τραπεζίτης. Βρες αυτό που αγαπάς νωρίς στη ζωή σου και κυνήγησέ το. Μόλις γίνει αυτό, όλα γύρω σου θα γίνουν πολύ πιο απλά. Αν δεν ξέρεις τι θες να κάνεις με τη ζωή σου πολύ νωρίς είναι ΟΚ, όμως μάθε ποιος είσαι.


Εγώ έμαθα ποιος είμαι μόλις πάτησα πόδι στην NYC. Γιατί έπρεπε πολύ νωρίς να καταλάβω πώς θα ζήσω, πώς θα κάνω αυτήν την επιλογή μου να δουλέψει. Συνειδητοποίησα πως είμαι survivor, πως πάντα θα βρίσκω την άκρη μου. Και πως πρέπει να προχωρήσω με ό,τι έχω μπροστά μου. Δεν μπορώ να κάνω πολλά για το ‘τι έγινε’, δε μπορώ να ξέρω και το ‘τι θα γίνει’ άρα πάντα λειτουργώ με το πώς πάω μπροστά με ό,τι μού φέρνει η ζωή.

Γνώρισα τον Andy Warhol το 1975 στο Whitney (Whitney Museum of American Art). Ήμουν φίλος του όμως, ήθελα να δουλέψω μαζί του, να κάνω πράγματα μαζί του. Ως ένας καλλιτέχνης που μιλά σ’ έναν άλλον καλλιτέχνη. Ο Warhol είχε τη δική του, χαρακτηριστική αισθητική -που αποτυπώνεται σε έργα όπως το ‘Campbell’s Soup’, τα πορτρέτα των Μέριλιν (Μονρόε) και Έλβις (Πρίσλεϊ)- ήταν όμως και πολύ καλός επιχειρηματίας, με καριέρα. Έμαθα πολλά και για τα δύο από αυτόν -κι αυτός με τη σειρά του για τη φωτογραφία από εμένα. Ήταν μια ‘συνάντηση’ που πέτυχε.

Ο Andy (Warhol) ήταν ‘η μούσα μου’. Πολλοί με ρωτούν ‘καλά, γιατί ο Warhol ήθελε να φωτογραφηθεί ως drag’; Δεν ήταν εικόνες drag, η σειρά ονομάζεται ‘Altered Images’ και έχει να κάνει με το πώς κανείς μπορεί να αλλοιώσει την εικόνα του. Όλοι 'παίζουμε' με την ταυτότητά μας καθημερινά, π.χ. ένας αστυνομικός που φορά την στολή του, δεν επιλέγει να παρουσιάσει τον εαυτό του έτσι; Αυτό δεν είναι για τον ‘αστυνομικό’ το drag; Ο επιχειρηματίας με τη στολή και τη γραβάτα το πρωί, και το καπέλο του baseball τα σαββατοκύριακα… Αυτό δεν είναι drag; Όλοι έχουμε την drag εκδοχή μας, ό,τι κι αν είναι αυτό το drag.

Αυτό που ήθελε πάντα ο Andy ήταν να είναι όμορφος. Κι αυτό θέλουμε όλοι, να νιώσουμε ‘όμορφοι’. Δες τι γίνεται σήμερα με το Tik Tok και το Instagram. Ακόμη κι αν κάποιος δεν είναι στερεοτυπικά όμορφος, πετυχαίνει γιατί νιώθει όμορφος. Κι όταν το νιώθεις, είσαι. Με τα καλά τους και τα κακά τους, τα social media κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα έδαφος… ίσων ευκαιριών. ‘Ισοφάρισαν΄ για όλους, ‘άνοιξαν’ την αντίληψή μας για το τι είναι ομορφιά. Ομορφιά είναι να έχεις ενδιαφέρον ως άνθρωπος, να έχεις ‘ψυχή’ για να πετύχεις. Αυτό ισχύει σήμερα, δεν χρειάζεται να έχεις ένα πολύ συγκεκριμένο πρόσωπο ή σώμα για να μπεις π.χ. στην Vogue. Τότε δεν ήταν έτσι, έπρεπε να ήσουν ‘το πρότυπο’.

Είναι πιο δύσκολο να είσαι διάσημος και αναγνωρίσιμος σήμερα, αυτό πια συνοδεύεται και με πολλή ευθύνη. Πίσω στα 70s και 80s μπορούσες να πεις σχεδόν ό,τι θες, είχες το δικαίωμα να είσαι λίγο πιο… ‘ελαφρόμυαλος’, να κάνεις λάθος… Σήμερα πρέπει να είσαι πιο προσεκτικός για το τι λες, σε τι πλαίσιο και σε τι περιβάλλον το λες, πώς το λες… Ζούμε στην εποχή της ακύρωσης, και είναι καλό που υπάρχει γιατί έχουμε πολλά να διορθώσουμε. Αλλά δεν θα έπρεπε να είναι το μόνο πράγμα που υπάρχει. Η κουλτούρα της ακύρωσης θα έπρεπε να συνυπάρχει με αυτήν την αποδοχής. Όλα είναι θεμιτά, όταν γίνονται με λογική. Κι αυτοί που ‘ακυρώνονται’ θα έπρεπε να έχουν φωνή, δεν θα έπρεπε να είναι… ‘μονόδρομος’.

Δεν καταλαβαίνω τον σημερινό κόσμο πολύ. Στα 70s και 80s κανείς μας δεν ήθελε να ‘φορέσει’ μια ταμπέλα ή να μπει σε κουτιά. Με ρώτησαν στον ντοκιμαντέρ ‘γιατί δεν έκανε coming out ποτέ ο Warhol’. Γιατί δεν νιώθαμε πως χρειάζεται να 'ταυτιστούμε' με κάτι. Θέλαμε να ήμασταν τα πάντα. Δεν θέλαμε να ‘εγκλωβιστούμε’ σε μια ταμπέλα. Κι όποιος αποφασίσω να είμαι εγώ μαζί σου σήμερα, είναι γιατί αυτόν θέλω να δεις. Σέβομαι το να θέλει κανείς να νιώσει πως ανήκει κάπου, κι αν ταυτίζεσαι με κάτι, καλώς ταυτίζεσαι. Αλλά δεν πρέπει αυτό να σε καθορίσει. Πώς αυτό σε πάει μπροστά; Πώς, αυτό μόνο, σε εξελίσσει ως άνθρωπο; Δεν το έκανα ποτέ, δεν είναι μυστικό το ποιος είμαι αλλά δεν μ’ αρέσει να βάζω τον εαυτό μου σε κουτιά. Πως είναι όταν συμπληρώνεις μια φόρμα που γράφει ‘Άνδρας, Γυναίκα, Άλλο’; Πολλές φορές μπαίνω στον πειρασμό να πατήσω το ‘άλλο’. Να μπερδέψω τον κόσμο! Είναι όμορφο να μιλά κανείς για το παρελθόν του, όμως προσωπικά δεν νοσταλγώ ούτε νιώθω μελαγχολία όταν το σκέφτομαι.

Δεν λέω πως το παρελθόν ήταν καλύτερο. Η εποχή που ζεις αυτήν τη στιγμή είναι πάντα η καλύτερη γιατί… γιατί είσαι ζωντανός! Αλλά η 70s και 80s κουλτούρα ήταν μια κουλτούρα… απελευθέρωσης. Όλες οι ελευθερίες, όλα τα δικαιώματα που κερδίσαμε εκείνη την εποχή, σήμερα γίνεται μια προσπάθεια αναίρεσής των. Όπως το δικαίωμα μιας γυναίκας να αποφασίζει για το σώμα της, για το αν θα κάνει έκτρωση ή όχι, από κοινωνίες που είναι ανδροκρατούμενες. Πώς μπορεί μια τέτοια κοινωνία να αποφασίζει για το σώμα μιας γυναίκας; Πιστεύω πως ένας από τους κύριους λόγους που υπάρχει αυτή η νοσταλγία των 70s, των 80s και των 90s είναι γιατί πολλοί από τους ανθρώπους που παρήγαγαν τέχνη και πολιτισμό εκείνη την εποχή, είναι ακόμη ενεργοί. Και τότε μπήκαν πολλές, δυνατές βάσεις για όσα απολαμβάνουμε σήμερα -κι αυτές οι βάσεις βοήθησαν στο να κτιστεί ένας σημερινός ‘ουρανοξύστης’.

Ποιο θα ήταν το μήνυμά μου σε ένα νέο, ΛΟΑΤΚΙ+ παιδί στην Κύπρο; Να είσαι αυτός που θες να είσαι, μην κρύψεις ποτέ ποιος είσαι. Και προσπάθησε να είσαι η πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή αυτού. Να είσαι ο πιο ενδιαφέρων gay που ξέρεις, να είσαι ο πιο ενδιαφέρων straight που ξέρεις. Ακόμη κι αν δεν είσαι σίγουρος για το τι είσαι, να είσαι η πιο ενδιαφέρουσα εκδοχή αυτού. Μην βιαστείς να μπεις σε κουτιά και να ταυτιστείς με ταμπέλες. Γίνε ο πιο ενδιαφέρων ‘εσύ’ που μπορείς να γίνεις κι αν, στο μέλλον, νιώθεις πως θες να ταυτιστείς με κάτι, καν΄ το. Αλλά δεν χρειάζεται. Τους περισσότερους δες τους νοιάζει το ‘με τι ταυτίστηκες’, τους νοιάζει το ποιος είσαι και το ποιος γίνεσαι. Μην αφήσεις μια ‘ταμπέλα’ να σε ορίσει, άσε τους ανθρώπους να έλκονται από εσένα για το πόσο ενδιαφέρων άνθρωπος είσαι».

Τους πολιτικούς τους ενδιαφέρει μόνο ο έλεγχος.

«Συχνά διαχωρίζω τους πολιτικούς και την 'τάξη' τους από τους υπόλοιπους. Είναι μόνοι τους, δεν ανήκουν μαζί μας. Είναι μια ομάδα ανθρώπων που δεν θα αποκτήσουν ποτέ φήμη, δεν θα γίνουν ποτέ διάσημοι γιατί τους ενδιαφέρει μόνο ο έλεγχος. Υπάρχει ‘καλός’ και ‘κακός έλεγχος’ και δυστυχώς, ο κόσμος δεν είναι σε καλό μονοπάτι -ιδιαίτερα στις Η.Π.Α. Αν δεις και μελετήσεις το τι συνέβαινε στον κόσμο όταν δρούσαν οι Ναζί θα διαπιστώσεις πως οι συμπεριφορές ηγετών που έχουν ολιγαρχικές τάσεις -όπως αυτές του προηγούμενου προέδρου μας και του Ρώσου, αλλά και όσα περιφερειακά συνέβαιναν, δεν διαφέρουν πολύ. Καταστροφικά γεγονότα που αλλάζουν την πορεία κάθε αιώνα. Κι έστω κι αν ο πρώην πρόεδρος δεν επανεκλεγεί -δεν νομίζω πως θα επανεκλεγεί- η ιστορία επαναλαμβάνεται δυστυχώς. Και δεν είναι καν μάχη δεξιάς-αριστεράς πια, στις Η.Π.Α νιώθω πως είναι πλέον μια μάχη μεταξύ καλού και κακού. Φτάσαμε σ’ ένα σημείο στην αμερικανική πολιτική που λείπει η ευγένεια και που όποιο και να είναι το αποτέλεσμα εκλογών, αυτό θα αμφισβητηθεί -ειδικά από τους Ρεπουμπλικάνους. Ο προηγούμενός μας πρόεδρος με τις πράξεις του έδειξε πως είναι εντάξει να λείπει η ευγένεια, πως είναι εντάξει να έχεις εκρήξεις νεύρων, πως είναι εντάξει να μιλάς άσχημα. Αυτή η περίοδος είναι σαν ανάσα. Ας ελπίσουμε πως δεν θα χρειαστεί να περάσουμε κάτι τέτοιο ξανά».

WHO IS WHO

O Christoper Makos σπούδασε αρχιτεκτονική στο Παρίσι και εργάστηκε για λίγο ως μαθητευόμενος στο Man Ray. O Andy Warhol -που πολλές φορές αποτέλεσε θεματικό πορτρέτο και μοντέλο του- τον χαρακτήρισε ως «τον πιο σύγχρονο φωτογράφο στην Αμερική». Έργα του έχουν έχουν παρουσιαστεί σε γκαλερί και μουσεία όπως το Guggenheim Μουσείο στο Μπιλμπάο, το Tate Modern στο Λονδίνο, το Whitney Museum of American Art στη Νέα Υόρκη, το IVAM στη Βαλένθια (Ισπανία) και το Reina Μουσείο της Σόφιας στη Μαδρίτη. Φωτογραφίες του δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά και εφημερίδες, συμπεριλαμβανομένων των Paris Match και Wall Street Journal, ενώ έχει συγγράψει αρκετά βιβλία όπως τα Warhol/Makos In Context (2007), Andy Warhol China 1982 (2007) και Christopher Makos Polaroids (2009).